عصبانیت و بی حوصلگی و آسیب های ناشی از آن

نگاهی گذرا به روابط بین فردی در جامعه حاکی از آن است که طیف بزرگی از مردم در سال‌های اخیر به عصبانیت و بی‌حوصلگی دچار شده‌اند و این موضوع در سایه غفلت و کم‌توجهی می‌تواند مولود بسیاری از مشکلات بین فردی و ناسالم شدن مناسبات انسانی و اخلاقی شود.

هر انسانی در مشکلات و ناملایمات زندگی، سطحی از تحمل را دارد و اگر فشارها بیشتر شود، تاب تحمل از وی گرفته شده و ممکن است نتواند تصمیم عاقلانه بر مسائل خود داشته باشد و رفتارهایی از او سر بزند که با هنجارهای اجتماعی همخوان نبوده و باعث رنجش دیگران و انزوای عامل آن شود.

شکسته شدن سد آستانه تحمل، دروازه ورود به طیف وسیعی از رفتارهای عجولانه و خارج از منطق است که پیامد‌های جدی نیز همراه دارد و شاید بتوان گفت بسیاری از علل حوادث مختلف رانندگی، نزاع‌های جمعی، درگیری و حتی قتل‌ها به این مهم مربوط می‌شود.

شایان ذکر است امروز پرخاشگری به عنوان بارزترین جلوه و تظاهرات عصبیت و تنزل تحمل، در خانه، محل کار، جامعه، مدرسه و اجتماعات مختلف ملموس است و به ناگاه در روند فعالیت‌های روزمره شاهد برخوردهایی هستیم که بروز آن، جای سئوال دارد و ناشی از افزایش درجه عصبیت جامعه است.

مشاهده صحنه‌های بحث و جدل در محافل عمومی با به کارگیری ادبیات خارج از نزاکت و رفتارهای تهدیدآمیز و پرخاشگر و حتی نزاع و کتک کاری، هر فردی که دارای سلامت روان و مهارت خودکنترلی است را آزرده می‌کند ولی متاسفانه این صحنه‌ها دیده می‌شود.

بسیاری از مسائل و درگیری‌های امروز خانواده‌ها، محیط کار و جامعه که در برخی موارد منجر به حوادث بسیار تلخ و ناگوار می‌شود، ارزش یک مکث یا گفتگو را هم ندارد اما چون آستانه تحمل مردم پایین است، آن را به یک شر یا حادثه بزرگ تبدیل می‌کنند که پیامد آن هزینه‌های سنگین اجتماعی، اخلاقی و عاطفی است.

اگرچه به صراحت در تحقیقات علمی اشاره نشده، اما بیشتر طلاق‌ها، به دلیل نداشتن مهارت در تحمل مشکلات و جایگزینی رفتارهای غیرمنطقی به جای درک متقابل و تصمیم‌سازی صحیح رخ می‌دهد و وقتی به اصل ماجرا مراجعه شود، بی‌ارزش بودن ریشه این رفتارها خود را می‌نمایاند.

رفتارهای پرخاش‌جو و تند تنها منحصر به جامعه بالغ امروز نیست بلکه قشر کودک و نوجوان نیز متاثر از تربیت‌های والدین عصبی و فاقد آرامش درونی، مشاهده فیلم‌های همراه با خشونت و بازی‌هایی که جذابیت خود را از تنش و تضاد عاطفی می‌گیرند، درگیر آستانه تحمل محدود شده‌اند و در صورت غفلت از درمان به موقع این آفت، در آینده با نسلی پرخاشجو مواجه خواهیم بود که به مراتب دامنه چالش‌های عمیق‌تری دارند.

کودکان و نوجوانان با وجود این که هنوز در سختی‌ها، مشکلات، پیچ و خم و فراز و نشیب‌های مختلف زندگی قرار نگرفته‌اند با سطح نازل تحمل، توان برخورد منطقی با کمترین معضل را ندارند و با پرخاشگری حرف خود را به کرسی می‌نشانند و از اطاعت منطقی بزرگترها شانه خالی می‌کنند، بنابراین علاج این مهم از موضوعاتی است که باید در کانون توجه تصمیم‌سازان بهداشت روان و حوزه اجتماعی و فرهنگی جامعه قرار گیرد. به نظر می‌رسد ریشه‌یابی نکردن این مساله و ادامه روند و ورود آنها به زندگی در مراحل بالاتر، آینده درخشانی را نوید نمی‌دهد.

اخلاق‌مداری، از سرمایه‌های مهم و ارزشمند هر جامعه است و دستیابی به شخصیت پایدار نیاز به ممارست و آگاهی به خصوصیات رفتاری و مراقبت‌های خاص دارد که نظام آموزشی و نهادهای تربیتی و فرهنگی باید با جدیت بیشتری این مهم را در دستور کار قرار دهند.

به گفته کارشناسان، شالوده شخصیت هر فردی، در سنین کودکی شکل می‌گیرد و حاکمیت آرامش در محیط خانواده و الگوی رفتاری والدین به عنوان نخستین پله جایگاه خاصی را در ساختن این تربیت دارد و یکی از روش‌های موثر در مهار خشم و رهیابی منطقی مشکلات استفاده از ظرفیت گفتگو است.

این مهم در سال‌های اخیر به دلیل زندگی مدرن، شاغل بودن والدین و ساعت‌های طولانی غیبت در منزل و همچنین ورود شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌هایی همچون تلویزیون کمرنگ شده است و به جای ارتباط چهره به چهره و عمیق اعضای خانواده ارتباط هر شخص با کار، گروه همسال و ابزارهای الکترونیک جایگزین شده است. این ورای ساختارها و الگوهای نادرستی است که از جامعه و حوزه‌های مختلف آن کودک کسب می‌کند و در کوران فقر مهارت در هنگامه‌ای از تردید و بلاتکلیفی می‌افتند و به دلیل نداشتن قدرت تصمیم‌سازی موثر، به رفتارهای غیرمنطقی و پرخاشگرانه متوسل می‌شود.

یکی از عواملی که در بروز خشونت‌های کودکان، نوجوانان و جوانان نقش موثری دارد و خانواده‌ها به راحتی از کنار آن گذر می‌کنند استفاده بیش از حد آنها از بازی‌های رایانه‌ای خشن است.

در گذشته کودکان، نوجوانان و جوانان در سنین خاص به بازی‌های میدانی و سالم می‌پرداختند و در همین حین، مهارت‌های تجربی زیادی را در نه گفتن و تحمل سختی‌ها یاد می‌گرفتند اما امروز بازی‌های رایانه‌ای خشونت و تندی در مقابل دیگران، گذشت نداشتن را به مخاطبان خود که سرمایه‌های بزرگ کشور هستند، نشان می‌دهد.

در این بازی‌ها برای این که مخاطبان به راحتی مسیرهای مختلف را طی کنند و با خشونت‌های مختلف آشنا شوند، تقلب در ادامه بازی را به راحتی در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌دهند که این خود نیز عاملی برای دوری از خودباوری است.

نزاع و پرخاشگری به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در حوزه کجروی و انحرافات محسوب می‌شود که علاوه بر ایجاد فضای آکنده از خشم و نفرت، امنیت انسان‌ها را نیز از جنبه‌های گوناگون تهدید می‌کند و بر اساس آمار فرمانده انتظامی استان مرکزی نزاع و درگیری‌های فردی و دسته جمعی این استان امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۳ درصد افزایش یافته که به نظر می‌رسد این امر باید مورد آسیب‌شناسی جدی و کنکاش دقیق قرار گیرد.

منبع: معصومه صفری؛ خبرنگار ایرنا در اراک