کرسی و عرش خداوند از دیدگاه فرقه وهابیت

در میان فرقه های اسلامی وهابیت دارای تفکر خاصی است و پیروان  آن بر مبنای تفکر خود شان با اینکه خود گرفتار تجسیم و تشبیه نسبت به خداوند شده اند سایر مسلمانان را تکفیر می کنند. وهابی ها مقام و منزلت خداوند را آن قدر تنزل داده که حتی برای ایشان کرسی های متعددی در فضاهای مختلف در نظر گرفته است. آنان بر این باور هستند که خداوند در ایام مشخص بر این کرسی ها می نشیند و هر از گاهی بر کرسی های مختلف می نشیند.

عقیده ابن تیمیه و ابن قیم درباره کرسی و عرش خدا

ابن قیم یکی از پیشوایان وهابیت می گوید که برای خداوند در هر آسمان یک کرسی وجود دارد. وقتی که به آسمان دنیا نزول می کند، روی کرسی مختص به این آسمان می نشیند و می گوید: «آیا استغفار کننده ای هست تا او را ببخشم … تا صبح آنجا می ماند و هنگام صبح، کرسی آسمان دنیا را ترک می کند و بالا می رود و بر کرسی دیگر می نشیند!»[۱]

ابن تیمیه شیخ الاسلام فرقه وهابیت و ابن قیم در کیفیت نشستن خدا بر کرسی می گویند: استوا به معنای مجرد استیلا نیست بلکه به معنای نشستن بر کرسی پادشاهی است و اضافه می کنند که استوای خدا بر کرسی مانند استوای بشر بن مروان بر کرسی سلطنت است زمانی که عراق را فتح نمود.[۲]

این طایفه حتی خدا را کوچکتر از عرش پنداشته و می گویند: «ان عرشه او کرسیه وسع السموات والارض و انه یجلس علیه فما یفضل منه قدر اربعه اصابع او فما یفضل منه الا قدر اربعه اصابع وانه لیئط به اطیط الرحل الجدید».[۳] یعنی عرش یا کرسی او آسمان ها و زمین را دربر می گیرد و او بر آن می نشیند و به اندازه چهار انگشت اضافه می ماند وکرسی در اثر سنگینی خداوند به صدا در می آید.

و نیز می گویند: «ان محمدا رسول الله یجلسه ربه علی العرش معه».[۴] یعنی پیامبر اسلام بر عرش و کرسی در کنار خدا می نشیند. لازمه این سخن این است که عرش بزرگ تر از خدا است و خدا و رسول خدا هردو در آن جا می گیرند و عرش بر هر دوی آن ها احاطه دارد.

حاجی خلیفه در «کشف الظنون» از کتاب« العرش» ابن تیمیه نقل می کند که خداوند بر کرسی می نشیند و محلی را برای نشستن رسول خدا در کنار خودش خالی می گذارد![۵]

سوالات از وهابیان

با توجه به این عقاید وهابی ها سوالاتی مطرح می شود که وهابی ها باید آن ها را پاسخ دهند:

۱. آیا این گونه عقاید که وهابی ها آن را در میان مسلمین ترویج می نمایند، انحراف آشکار از مبانی دین مبین اسلام محسوب نمی گردد؟

۲. آیا خداوند متعال مطابق این عقیده مانند یک فرد از افراد انسان تلقی نشده است که در هر آسمان به داشتن یک کرسی نیازمند می باشد ودایم برای نشستن بر این کرسی ها میان آسمان ها در گشت و گذار است؟

۳. آیا این عقیده، عجز خداوند را در برقرار کردن رابطه با بندگانش ثابت نمی کند؟ و خداوند بدون اینکه در آسمان دنیا قرار گیرد نمی تواند پیام خود را به استغفار کننده ها برساند؟

۴. آیا آن گونه که ابن تیمیه استیلا را معنا کرده است و جایی هم برای رسول خدا در کنار او وجود دارد، لازمه اش این نیست که خداوند (العیاذ بالله) جسمی است محدود، و متناسب با وسعت کرسی و همسان با وجود پیامبر اسلام که هر دو باهم در این کرسی جا می گیرند؟

۵. آیا این عقیده به دلیل اینکه مستلزم تجسیم و تشبیه است خدا را مانند انسان قرار نداده است در حالی که خداوند در قرآن فرموده است «لیس کمثله شئ».[۶]

۶. آیا راه رفتن و حرکت خداوند در آسمان ها چگونه انجام می گیرد و وقتی که خداوند در آسمان زمین بر کرسی می نشیند آسمان های دیگر از خداوند خالی است؟

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت:

[۱] . اجتماع الجیوش الاسلامیه، ج  ۱، ص۵۵ .

[۲] . ابن تیمیه،  احمد بن عبدالحلیم الحرانی،  تفسیر کبیر، ج ۶، ص۳۸۵ . و مجموع الفتاوی، ج ۱۶، ص ۳۹۷ .و ابن قیم،  توضیح المقاصد و تصحیح القواعد، ج ۲، ص۳۱ .

[۳] . ابن تیمیه، ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم الحرانی، مجموع الفتاوی (کتب و رسائل و فتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیه)، ج۱۶ ص۴۳۵، دارالنشر: مکتبه ابن تیمیه، الطبعه الثانیه، تحقیق: عبدارحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی.

[۴] . مجموع الفتاوی، ج۴ص۳۷۴.

[۵] . حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲ ص ۱۴۳۸. (ابن تیمیه ذکر فیه ان الله تعالی یجلس علی الکرسی و قد اخلی مکاناً یقعد معه فیه رسول الله صلی الله علیه و سلم)

[۶] . شوری، ۱۱.