سجده بر فرش مخالف احادیث نبوی و روایات موجود در متون اهل سنت

یکی از اختلافات بین شیعه و سنی مسئله سجده در نماز است. اهل سنت سجده بر فرش و هر چیزی دیگر را جایز می داند اما شیعه سجده بر فرش را جایز نمی داند بلکه در نماز فقط بر زمین و آنچه منسوب به زمین است باید سجده شود.

یکی از دلایل اهل سنت بر جواز سجده بر فرش حدیثی است که از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله و سلم)  توسط میمونه یکی از اصحاب نقل شده است: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ) یصَلِّی عَلَى الْخُمْرَهِ؛[۱] رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) بر روى خُمره (سجاده‌اى که از برگ خرما ساخته شده بود) نماز مى‌خواند». خُمره یک روانداز کوچک است که از جنس برگ خرما بافته شده، امام شوکانی درباره حدیث می ­گوید : «حدیث دلالت می کند بر اینکه نماز بر سجاده ایرادی ندارد، چه (سجاده) از پارچه باشد یا برگ درخت خرما یا غیر آن، چه کوچک باشد یا بزرگ مانند حصیر و فرش، چنانکه ثابت شده پیامبر (صلی الله علیه وسلم) بر حصیر و فرش و گلیم نماز خوانده اند».

سوالات ما

۱. از کجای این حدیث جواز سجده بر فرش استفاده می شود؟ این حدیث نه تنها این مدعا را ثابت نمی کند بلکه دلیل بر این است که سجده بر زمین و اجزای زمین باید انجام گیرد. و این حدیث یکی از دلایلی است که شیعه آن را بر وجوب سجده بر زمین و اجزای آن اقامه کرده است. توجه به این مطلب ضروری است که در فقه شیعه سجده بر زمین و اجزای زمین مثل خاک، سنگ، چوب، برگ درخت و… جایز است و بر پوشیدنی ها و خوردنی ها و معادن و فلزات و جواهرات و امثال این امور سجده جایز نیست. و خمره که در حدیث آمده است به دلیل اینکه از برگ درخت خرما ساخته می شود از اجزای زمین به شمار می آید.

۲. اهل سنت در برابر حدیثی که در کتب صحاح و مسانید نقل شده چه پاسخی دارند؟ از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: «و جعلت لی الارض مسجداً و طهوراً»[۲]. از کلمه جعل که در اینجا به معنای تشریع و قانونگذاری است به خوبی روشن می شود که این مسئله یک حکم الهی برای پیروان آیین اسلام بوده است و بدین سان زمین که شامل خاک و سنگ و دیگر اجزاء تشکیل دهنده سطح آن می باشد از طرف شارع مقدس سجده گاه قرار داده شده است و لازمه آن این است که بر چیزهایی که از اجزاء زمین شمرده نمی شود سجده جایز نیست.

۳. وائل بن حجر می گوید: من پیامبر (صلی الله علیه و آله) را دیدم هنگامی که سجده می کرد، پیشانی و بینی خود را بر زمین می نهاد.[۳] اهل سنت در برابر این حدیث چه پاسخی دارند؟ همچنین چه پاسخی در برابر حدیث زیر دارند: ابوسعید خدری چنین می گوید: هر گاه رسول خدا با مردم نماز می خواند آثار خاک و غبار زمین بر پیشانی و بینی حضرت آشکارا دیده می شد.[۴]

۴. اهل سنت با آن دسته از روایاتی که دستور پیامبر اسلام را مبنی بر سجده کردن بر خاک نقل شده چه معامله ای می کنند؟ چنانکه ام سلمه همسر آن حضرت روایت می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: رخسار خود را برای خدا بر خاک بگذار.[۵]

چگونه سجده بر فرش جایز است درحالی که  در روایاتی از سجده بر لباس و پارچه نهی شده است؟ مثلا در روایتی وارد شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مردی را در کنار خود دید که عمامه او پیشانیش را پوشانده بود، پس آن حضرت شخصاً اقدام نمود و عمامه را از پیشانی او بالا زد.[۶]

یا در روایت دیگری چنین آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مردی را دید که بر اطراف و کناره های عمامه‌ خود سجده می کند حضرت با دست مبارک به او اشاره کرد که عمامه ات را بالا ببر و پیشانی را بر زمین بگذار.[۷]  آیا اگر سجده بر پارچه و فرش و مانند اینها جایز بود لزومی داشت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شخصاً اقدام کند با اشاره به نماز گزار بفهماند که پیشانی را بر زمین بگذارد؟

۵. اگر سجده بر فرش و پارچه جایز بود پس چرا جابر بن عبدالله انصاری می گوید: با پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نماز ظهر می ‌خواندیم، مشتی سنگریزه برگرفتم و در دست نگه داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده بر آنها پیشانی گذاردم و این به خاطر شدت گرما بود.[۸]

۶. گر سجده بر فرش جایز بود پس چرا ابوبکر صدیق بر زمین سجده می نمود یا نماز می خواند در حالی که پیشانی اش را به سوی زمین می کشید تا روی زمین سجده کند.[۹] و نیز چرا عمر بن خطاب دستور داد تا کف مسجد النبی (صلی الله علیه و آله) را با ریگ فرش کنند تا نمازگزاران بر آن سجده کنند.[۱۰]

حتی نقل شده است که بعض تابعین به تبعیت از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) در موقع مسافرت ها با خود گل خشکیده ای حمل می کردند تا در موقع نماز بر آن سجده کنند. ابن سعد متوفای ۲۰۹ در کتاب خود می نویسد: مسروق بن اجدع به هنگام مسافرت خشتی را با خود بر می داشت تا در کشتی بر آن سجده کند.[۱۱]

نویسنده: حر

پی نوشت ها

[۱] . خاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، ج۱، ص۸۶، کتاب الصلاه، باب الصلاه علی الخمره؛ مسلم نیشابوری، أبوالحسن، صحیح مسلم، ج۱، ص۴۵۸.

. [۲] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، کتاب الصلاه، حدیث ۴۲۸، نشر داراحیاء العربی.

[۳] . جصاص حنفی، احکام القرآن، ج ۳، ص ۲۰۹، نشر بیروت، باب السجود علی الوجه.

[۴] . ابی داود، سنن ابی داود، حدیث ۸۹۴.

[۵] . متقی هندی، کنز العمال، ج ۷، حدیث ۱۹۸۰۹، نشر حلب، کتاب الصلاه، السجود و ما یتعلق به.

[۶] . سنن بیهقی، ج ۲، ص ۱۰۵، باب الکشف عن الجبهه فی السجود.

[۷] . سنن بیهقی، ج ۲، ص ۱۰۵، باب الکشف عن الجبهه فی السجود.

[۸] . همان، ج ۱، ص ۴۳۹، کتاب الصلاه.

[۹] .  متقی هندی، کنز العمال، ج ۸، ص ۱۳۱.

[۱۰] . ابن سعد، الطبقات، ج ۳، ص ۲۸۴.

[۱۱] . طبقات ابن سعد، ج ۶، ص ۷۹، طبعه بیروت در احوال مسروق بن اجوع.