حج میراث ادیان گذشته برای اسلام

بعضی از مستشرقین معتقدند حج عملی است که از ادیان گذشته گرفته شده است وشواهدی هم برای گفته خود می آورند که در دایره المعارف اسلام به زبان عربی آمده چه جوابی به آن باید داد؟

در پاسخ به سؤال مربوطه باید گفت که ما در یک تقسیم بندی می توانیم اعمال و عبادات در دین اسلام را به دو گونه تقسیم کنیم:

۱. اعمالی که قبل از اسلام نبوده و تنها در اسلام تشریع شده است.
۲. اعمالی که اصل آن در ادیان توحیدی قبل از اسلام وجود داشته و اسلام بر آنها صحّه نهاده است، برای نمونه می توان نماز و روزه را از این قسم به حساب آورد.

با مطالعه در تاریخ گذشتگان و آیات و روایات از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ به این مهم دست می یابیم که عمل عبادی حج نیز از قسم دوم بوده و اسلام با آمدنش صحّه بر آن نهاده و آن را با شرایطش واجب کرده است.

پس این که حج در ادیان گذشته نیز بوده امری مسلم است و این مطلب طعنی بر دین اسلام نیست همان طور که روزه و نماز در ادیان آسمانی گذشته وجود داشته است، بلکه این نشان از اهمیت فوق العاده این عمل نزد خداوند متعال می باشد.

حج به همین کیفیتی که امروزه برگزار می شود از سابقه و پیشینه ای طولانی برخوردار است. شیوه و ترتیب حج ما با مناسکی از قبیل طواف، سعی، قربانی، رمی شیطان، به زمان سر سلسله پیامبران حنیف حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ باز می گردد همان گونه که به طور قطع بنیانگذار اصل حج نیز آن حضرت بوده است و خدای تعالی به او دستور فرمود تا اعلام حج کند و مردم را از هر سو به حج خانه فرا خواند: وَأَذِّن فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یأْتُوک رِجَالًا وَعَلَی کلِّ ضَامِرٍ یأْتِینَ مِن کلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ(۱). «و در میان مردم برای [ادای] حج بانگ برآور تا [زائران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغری- که از هر راه دوری میآیند- به سوی تو روی آورند».

بلکه اصل حج و مراسم آن در قالب طواف از سابقه ای بس زیاد برخوردار است، سابقه و قدمتی به امتداد خلقت بشریت و بلکه به سال ها قبل از خلقت آدم ابو البشر ـ علیه السلام ـ . چنان‌چه به شهادت روایتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ سابقه حج به سه هزار سال قبل از آدم ـ علیه السلام ـ می رسد. امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمودند: پس از آن که حج آدم ـ علیه السلام ـ به پایان رسید جبرئیل به او فرمود: هنیئالک یا آدم قد غفرلک لقد طفت بهذا البیت قبلک بثلاثه آلاف سنه(۲). گوارا باد بر تو ای آدم بخشوده شدی. من این خانه را سه هزار سال قبل از تو طواف کردم.

و از برخی روایات فهمیده می شود که همه پیامبران الهی این عمل عبادی را انجام داده اند و حتی زمان انجام این عمل نیز در نزد تمام پیامبران دهه اول ماه ذیحجه بوده است همان گونه که امروز در دین اسلام مطرح است در این باره امام علی بن موسی الرضا ـ علیه السلام ـ می فرمایند: زمان حج آن دهه ذی حجه بوده است و پیامبرانی که حج کرده اند عبارتند از: آدم، نوح، ابراهیم، عیسی، موسی و محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و دیگر پیامبرانی که در این مقطع زمانی حج خانه خدا نمودند و این سنت شد برای فرزندان آن ها تا روز قیامت.(۳)

پی نوشت:

حج : ۲۷.
علل الشرایع، شیخ صدوق، تصحیح و تعلیق، سید فضل الله طباطبایی یزدی، ناشر، العلمیه، قم، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۲۷.
مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، چاپ بیروت، ج۹۹، ص۴۵.