تفریحات ناسالم

هچنانکه جسم انسان نیازها و احتیاجات گوناگونى همچون غذا خوردن دارد، روح و روان انسان نیز نیازمندى‌هایى دارد. تفریح و شادابى، غذاى روح آدمى است که موجب فرح و انبساط خاطر و آرامش روانى مى‌شود. امام على(علیه السلام) مى‌فرماید: «شادمانى و سرور، موجب انبساط روحى مى‌شود و وجد و نشاط آدمى را بر مى‌انگیزاند.»(۱)

تخصیص بخشى از برنامه‌هاى زندگى به تفریح و سرگرمى، سبب رشد و پرورش جسم، فکر و شخصیت، رفع خستگى، کسب لذت و آسایش و تأمین سلامت جسمى و روحى مى‌شود و در مراتب عالى کمک خوبى به خلاقیت علمى، هنرى و اعتلاى ارزش‌هاى اخلاقى و خدمات اجتماعى مى‌باشد که در غیر این صورت، اشتغال مستمر و بدون وقفه فکرى و عملى در فعالیت‌ها یا مشاغل معین، موجب خستگى جسمى و ذهنى، پژمردگى روح، از دست دادن نشاط و سرور زندگى و در مواقعى موجب ابتلا به انواع اختلالات روانى اضطراب و افسردگى مى‌گردد.(۲)

این همه آثار و فواید تفریحات، زمانى حاصل مى‌شوند که تفریحات و سرگرمى‌ها، سالم و از مسیر طبیعى لذت‌جویى‌ها انجام پذیرند؛ اما اگر تفریحات و لذت‌جویى‌ها ناسالم و از مسیرهاى غیر طبیعى و انحرافى باشند، نه تنها انسان به آرامش و لذت مطلوب و واقعى خود دست نمى‌یابد، بلکه اثرات مخرب و سوئى را به دنبال خواهد داشت.

از این رو، امام رضا(علیه السلام) توصیه مى‌فرمایند: «از لذایذ دنیوى، نصیبى براى کامیابى خویش قرار دهید، و تمایلات خود را از راه‌هاى مشروع بر آورده سازید. مراقبت کنید در این کار به مردانگى و شرافتتان آسیب نرسد و دچار تندروى و اسراف نگردید؛ و به وسیله این سرگرمى‌هاى لذتبخش، بر روند بهتر امور دنیوى یارى جویید.»(۳)

برخى از تفریحات ناسالم عبارتند از:

۱ـ گوش دادن به موسیقى مطرب و غیر مجاز؛ موسیقى لهوى، احساسات بشر را در مسیر غیر طبیعى و غیر عادى توسعه مى‌دهد و انسان را در یک عالم ناخودآگاهى کامل فرو مى‌برد و قوّه فکر و خیالبافى غیر طبیعى و غیر واقعى را در انسان زیاد مى‌کند. ما از خود موسیقى لذت نمى‌بریم، بلکه آن فقط قوه خیالبافى را در ما تحریک مى‌کند و از خیال‌هاى خود لذت مى‌بریم. بو على سینا در این زمینه مى‌گوید:

«در خصوص مشتهیات نفس(یعنى آنچه مورد التذاذ نفس است و روح از آن‌ها لذت مى‌برد) باید استعمال آن‌ها صرفاً براى رو به راه آوردن مزاج و نگاه داشتن وجود شخص و بقاى نوع باشد. البته بر تمام عقلا و دانشمندان ثابت شده است که موسیقى، از لذت‌هایى است که واجد هیچ کدام از این سه شرط نیست. نه مزاج را رو به راه مى‌آورد، نه شخص را نگاه مى‌دارد و نه باعث بقاى نوع بشرى است.»(۴)

۲ـ سیگار کشیدن؛ کسب لذت و تقلید و خود نمایى، از عوامل موثر در روى آورى به سیگار، به خصوص در نوجوانان و جوانان مى‌باشد. الگوگیرى، همراهى و رقابت با گروه همسالان در زمان تفریح، بزرگترین دلیل شایع براى آغاز کشیدن سیگار است. مساله تأسف بار این است که نوجوان سیگارى که از طریق سیگار به آرامش کاذب دست مى‌یابد و با پنهان کردن مشکل خود از خانواده، هر روز بیش از پیش در زمان تفریح و اوقات فراغت به دوستان هم دردش روى مى‌آورد، بهترین طعمه عاملان پخش مواد مخدر نیز خواهد شد.

۳ـ استعمال مواد مخدر و قرص‌هاى اکس؛ برخى از نوجوانان و جوانان که براى تفریح و خوشگذرانى، وقت خود را با دوستان ناباب سپرى مى‌کنند، از طریق آن‌ها ترغیب به استفاده از قرص‌هاى اکستاسى مى‌شوند تا نشاط و شادابى به دست بیاورند؛ غافل از این که این حالات، کاملاً کاذب است و اثرات سوء این مواد جسم و روان آنان را به شدت تهدید مى‌کند.

۴ـ شرکت در مهمانى‌ها و پارتى‌ها و جشن‌هاى آلوده به فساد و گناه و شب‌نشینى با دوستان ناباب؛

۵ـ تماشاى برنامه‌ها و فیلم‌هاى خشن و مستهجن، از طریق ویدیو، ماهواره و تلویزیون؛

۶ـ وقت گذرانى در سایت‌هاى مختلف اینترنتى و چت کردن؛ هر چند استفاده سازنده از اینترنت و چت، سفید مى‌باشد؛ اما استفاده افراطى قشر آسیب‌پذیر جامعه(جوانان) از آن، خطرات و آسیب‌ها و تهدیدهاى اخلاقى زیادى را به دنبال دارد.

۷ـ استفاده از بازى‌هاى رایانه اى بیش از حد معمول، به خصوص بازى‌هاى خشن و غیر اخلاقى؛

۸ـ قمار و برد و باخت؛

توصیه‌هاى لازم

الف) در حقیقت آگاهى نداشتن خانواده‌ها و نبود امکانات تفریحى مناسب، باعث مى‌شود که بسیارى از کودکان و نوجوانان نیازهاى خود را از مجارى خلاف و غیر مجاز تأمین و برآورده نمایند و رواج تفریحات ناسالم و انحرافى، یکى از راه‌هاى ورود به عرصه بزهکارى و انحرافات اجتماعى محسوب مى‌شود. پس والدین باید مواظب فرزندان خود باشند و امکانات تفریحى سالم را فراهم نمایند.

ب) مسئولان دولتى باید محیط اجتماعى را و والدین محیط خانوادگى را از ابزارهاى تفریحى ناسالم پاک کنند و اوقات فراغت فرزندانشان، به خصوص جوانان با تفریحات سالم پر کنند. اگر اوقات فراغت جوانان پر نشود، جوانان به هر طریقى به سمت گروه‌هاى همسالان کجرو هدایت مى‌شوند و در نتیجه به سوى تفریحات ناسالم کشیده مى‌شوند.

ج) شناخت گنگ و مبهم یا نادرست نوجوانان و جوانان، نسبت به انواع تفریحات و نبود امکانات تفریحى مناسب، موجب ایجاد انحرافات و کجروى‌هایى در میان این قشر آسیب‌پذیر مى‌شود که باید با تربیتى صحیح آن‌ها را از ضررهاى انواع تفریحات ناسالم آگاهى داده و با تفریحات سالم و مثبت آشنا کنیم و زمینه تفریحات سالم را بیش از پیش فراهم سازیم.

پی‌نوشت‌ها

۱- محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج۴، ص ۴۳۶؛ آمدى، غرر الحکم، ص ۳۱۹؛

۲- ر.ک: غلامعلى افروز، هنگامه‌هاى فراغت، زمینه ساز بهداشت روانى و بستر خلاقیت‌ها، پیوند، ش ۱۴۳ ـ ۱۴۱، ص ۱۲۵؛

۳- بحار الانوار، ج۷۵، ص ۳۳۶؛ فقه الرضا(علیه السلام)، ص ۳۳۷؛

۴- جوهرى زاده، سید محمد رضا، موسیقى از نظر دین و دانش، تهران، موسسه مطبوعاتى اسلامى، بى تا، ص ۵۳ ـ ۵۲؛

منبع: سایت مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه؛ نویسنده: مسعود نورعلیزاده