هدیه دادن فدک به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در منابع اهل سنت

فدک دهکده یهودیان در خیبر بود. اهل سنت تلاش دارند ثابت کنند که فدک از سوی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به حضرت زهرا (سلام الله علیها) هدیه داده نشده است.

آنان به این علت هدیه دادن فدک را انکار می‌کنند تا ظلم حکومت را علیه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بپوشانند. زیرا اگر ثابت شود که فدک در ملکیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) قرار داشته و حکومت آن را با ستم از آن حضرت گرفته است، در این صورت خلافت آنان زیر سوال می رود.

ولی در عین حال در منابع اهل سنت روایاتی نقل شده است که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک را به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بخشیده است که در این نوشتار به آنها اشاره خواهیم کرد.

1. در مسند ابو یعلی روایت شده هنگامی‌ که آیه «وآت ذا القربى حقه»^[۱] نازل گردید پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را خواست و فدک را به او هدیه کرد. ^[۲]
2. در مجمع الزواید نیز این حدیث نقل شده است. ^[۳]
3. در تفسیر الدر المنثور نقل شده است که ابو سعید خدری گفت هنگامی ‌که آیه «وآت ذا القربى حقه» نازل شد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را خواست و فدک را به او اعطا کرد. از ابن عباس نیز نقل شده است که وقتی این آیه نازل گردید پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک را برای فاطمه (سلام الله علیها) جدا کرد.^[۴]

دلایل تاریخی ملکیت فدک برای حضرت زهرا (سلام الله علیها)

برخی روایات و وقایع تاریخی به عنوان شاهد و موید بر این مطلب قابل اقامه است. از این روایات استفاده می‌ شود که فدک به حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از طرف پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هدیه شده است.

در متون حدیثی اهل سنت از جمله در صحیح بخاری از عایشه نقل شده است، هنگامی ‌که ابوبکر خلیفه اول فدک را از خاندان پیامبر مصادره کرد، فاطمه (سلام الله علیها) با همراهی عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی ابوبکر رفتند و از او میراث خود را که از پیامبر برجای مانده بود درخواست نمودند و همچنین زمین فدک و سهم شان را از خیبر از او طلب کردند.

ابوبکر در جواب گفت، از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده است که او چیزی را به ارث نمی‌ گذارد و هر چیزی که از او برجای می‌ ماند صدقه است و آل محمد از آن ارتزاق می کنند…

بر طبق گفته عایشه پس از این سخن حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از ابوبکر دوری جست و هرگز با او سخن نگفت تا اینکه از دنیا رفت. ^[۵]

این حدیث در جای دیگر از صحیح بخاری به صورت مفصل نقل شده و در ذیل آن از عایشه نقل کرده است که پس از اینکه ابوبکر فدک را به فاطمه بازنگرداند، فاطمه علیه ابوبکر خشمگین شد و از او دوری جست و هیچ گاه با او سخن نگفت تا اینکه از دنیا رفت و بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شش ماه در قید حیات بود و هنگامی ‌که فوت کرد همسرش علی او را شبانه دفن کرد و به ابوبکر اجازه داده نشد که در تشییع جنازه و نمازش شرکت کند.^[۶]

از این دسته روایات به دست می ‌آید که فدک به حضرت زهرا (سلام الله علیها) هدیه شده و در غیر این صورت او و عباس عموی پیامبر به دنبال ابوبکر برای برگرداندن فدک نمی ‌رفتند و حضرت زهرا (سلام الله علیها) هم برای امری که حق او نبوده است علیه ابوبکر خشمناک نمی‌ شد در حدی که تا آخر عمر با او سخن نگوید و اجازه داده نشود که ابوبکر در تشییع جنازه و نمازش شرکت کند. زیرا آن حضرت پاره تن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و بر طبق احادیث منقول در متون حدیثی اهل سنت، هر که او را به خشم آورد پیامبر را به خشم آورده است.^[۷]

بر طبق این احادیث حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بدون دلیل و غیر حق نباید خشمناک شود، زیرا خشم او خشم پیامبر است و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بدون دلیل خشمناک نمی‌ شود.

بخشیده شدن فدک از زبان حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

مطلب دیگری که این مسئله را مورد تایید قرار می ‌دهد این است که هنگامی‌ که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به ابوبکر فرمود که رسول خدا فدک را به او بخشیده است؛ پس آن را به من برگردان. و حضرت علی (علیه السلام) نیز بر این امر شهادت داد.

اما ابوبکر شاهد دیگری از او خواست که ام ایمن نیز بر آن شهادت داد. اما ابوبکر گفت ای دختر رسول خدا جایز نیست مگر شهادت یک مرد و دو زن و با گفتن این سخن ابوبکر، فاطمه منصرف گردید.^[۸]

در این روایت ادعای حضرت فاطمه (سلام الله علیها) که سید زنان اهل بهشت است^[۹] و شهادت حضرت علی(علیه السلام) که حق همیشه با اوست^[۱۰] در اثبات موضوع کافی است، هر چند در دادگاه برای اثبات دعوا دو شاهد مرد و یا یک مرد و دو زن لازم است؛ اما برای اثبات حق و واقعیت، سخن حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و نیز سخن امام علی(علیه السلام) هر کدام به تنهایی کفایت می کند و در غیر این صورت -العیاذ بالله- باید به آن دو بزگوار نسبت دروغ داده شود که هیچ مسلمانی آن را نمی ‌پذیرد.

به همین دلیل است که در سال ۲۲۰ قمری مامون، فدک را به اولاد فاطمه (سلام الله علیهم) برگرداند. اما متوکل عباسی آن را مجدد از اولاد فاطمه (سلام الله علیهم) گرفت و همان روشی را درباره این زمین اتخاذ کرد که بنی امیه در مورد آن انجام می‌ داد. ^[۱۱]

نتیجه گیری

از آنچه بیان گردید این نتیجه به دست می‌ آید که مسئله فدک چیزی نیست که قابل انکار باشد. اهل سنت نیز نتوانسته است آن را بپوشاند هرچند ابوبکر خلیفه اول آن را به ظلم و اعمال قدرت از حضرت زهرا (سلام الله علیها) گرفت و در اختیار حکام بعد از خود قرار داد و خاندان رسول خدا (علیهم السلام) را از آن محروم نمود.

پی نوشت ها

[۱]  . اسراء، ۲۶،

.[۲] ، مسند ابی یعلی، ج۲، ص۳۳۴، ج۲، ص۵۳۴.

.[۳] مجمع الزواید، ج۷، ص ۴۹.

[۴] . الدرالمنثور، ج۵، ص۲۷۳- ۲۷۴.

[۵] .  صحیح بخاری(الجامع الصحیح المختصر)، ج۶، ۲۴۷۴.

[۶] ‌. صحیح بخاری، ج۴، ص۱۵۴۹.

[۷] . صحیح بخاری، ج۳، ص۱۳۶۱، ( … أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قال فَاطِمَهُ بَضْعَهٌ مِنِّی فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی).

[۸] . الخراج و صناعه الکتابه، ج۱، ص ۲۵۹.

[۹] . صحیح بخاری،  ج ۳، ص۱۳۶۰. (قال النبی (ص) فَاطِمَهُ سَیدَهُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّهِ)

[۱۰] . تاریخ بغداد، ج۱۴، ص ۳۲۰ .

[۱۱] . الخراج و صناعه الکتابه، ج۱، ص ۲۵۹-۲۶۰،

منابع

1. قرآن کریم.
2. ابو یعلی، احمد بن علی ، مسند ابی یعلی، دار المامون للتراث ، دمشق، چ۱، ۱۴۰۴ ق/ ۱۹۸۴م، تحقیق: حسین سلیم اسد
3. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری (الجامع الصحیح المختصر)، بیروت، دار ابن کثیر الیمامه ، چ۲، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م، تحقیق: د. مصطفى دیب البغا
4. جلال الدین سیوطی، عبد الرحمن بن الکمال، الدرالمنثور، دار الفکر ، بیروت ، ۱۹۹۳م.
5. خطیب بغدادی، احمد بن علی ابو بکر ، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیه ، بی تا.
6. قدامه بن جعفر، الخراج و صناعه الکتابه، دار الرشید ، العراق، چ۱، بی‌تا. تحقیق: محمد حسین الزبیدی.
7. هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزواید، دار الریان للتراث، دار الکتاب العربی ، القاهره , بیروت ، ۱۴۰۷ق.