دعاهای وداع در شب آخر رمضان

اعمال ماه رمضان؛ وداع ماه مبارک رمضان سنّت مؤکّد است، براى اظهار آن‌که روزه و عبادت این ماه مبارک بر ما گران و دشوار نبود و ما خواهان آن بودیم و از مفارقت آن آزرده و محزونیم و هر که لذّت عبادت الهى را یافته است و فواید آن را در دنیا و عقبى دانسته است عاشق عبادت و بندگى مى‌باشد، پس باید این ماه وافر البرکات را به نحوى وداع کند که عزیزترین اهل خود را در هنگام مفارقت وداع مى‌کند و معلوم است که غلامى که از خدمت آقاى خود شاد و خوشحال باشد و از ترک خدمت دل‌گیر باشد مثل غلامى نیست که از ترس خدمت کند و به آن راضى نباشد.

و دعاهاى وداع را در شب آخر سنّت است خواندن و اگر در روز آخر نیز بخوانند خوب است و در حدیث است که اگر آخر ماه مشتبه باشد، در شب بیست و نهم احتیاطا خواندن سنّت است.

دعاهاى وداع بسیار است و بهترین دعاها دعاى صحیفه‌ى کامله است. و به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام) منقول است که هرکه در شب آخر ماه رمضان این دعا بخواند:

اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ

بار خدایا! این را آخرین دوران روزه گرفتن من در ماه رمضان قرار مده

وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَهِ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِی.

و به تو پناه مى‌برم از این‌که سپیده دم این شب برآید جز آن‌که مرا محققا بیامرزى

حق تعالى پیش از صبح او را بیامرزد و او را توبه و انابه روزى کند.

و ایضا سنّت است که این دعا بخواند:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَحَبِّ مَا دُعِیتَ بِهِ

بار خدایا از تو مى‌خواهم به بهترین دعاهایى که به آن خوانده شدى

وَ أَرْضَى مَا رَضِیتَ بِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ

و پسندیده‌ترین چیزى که به آن از پیغمبرت و خاندان او-که سلام بر آنها باد-راضى گشتى، این‌که درود فرستى بر محمد و آل محمد

 وَ لَا تَجْعَلْ وَدَاعَ شَهْرِی هَذَا وَدَاعَ خُرُوجِی مِنَ الدُّنْیَا وَ لَا وَدَاعَ آخِرِ عِبَادَتِکَ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلَیْلَهِ الْقَدْرِ

و خداحافظى ماه رمضان مرا وداع بیرون رفتنم از دنیا و نه وداع آخرین عبادتت قرار ندهى و توفیق درک شب قدر را در این ماه نصیبم فرما

وَ اجْعَلْهَا لِی خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مَعَ تَضَاعُفِ الْأَجْرِ وَ الْإِجَابَهِ وَ الْعَفْوِ عَنِ الذَّنْبِ بِرِضَى الرَّبِّ. [۱]

و شب قدر را برایم بهتر از هزار ماه با چندین برابر ثواب و اجابت دعا و بخشش گناه به سبب خوشنودى پروردگار قرار ده.

و از جمله‌ى چیزها که سنّت است در شب آخر آزاد کردن بنده است؛ زیرا که این شبى است که حق تعالى بنده بسیار از آتش جهنّم آزاد مى‌گرداند هرگاه بنده ضعیف فرومایه بندگان از قید رقیّت آزاد کند، امید هست که خداوند قادر و بى‌زوال با آن وسعت و کمال او را از آتش جهنّم آزاد گرداند و نام او را از جراید عاصیان محو نماید؛

چنان‌چه منقول است که حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) بنده‌ها که در عرض سال تحصیل مى‌نمود تا بیست نفر و زیاده و کم در شب آخر ماه رمضان آزاد مى‌نمود و مى‌فرمود که شماها را آزاد کردم به امید آن‌که خداوند رحیم از تقصیرات من درگذرد و مرا از عذاب جهنّم آزاد گرداند و چون روز عید مى‌شد جایزه‌هاى عظیم به ایشان مى‌بخشید که ایشان بى‌نیاز باشند از سؤال کردن از مردم و مى‌گفت که حق تعالى در هرشب ماه مبارک رمضان در هنگام افطار هفتاد هزار هزار کس را آزاد مى‌کند از آنها که مستوجب جهنّم شده باشند و در شب آخر مثل آنچه در جمیع ماه آزاد کرده است آزاد مى‌کند و حضرت هیچ غلام و کنیزى زیاده از یک سال خدمت نفرمود و در روز عرفه در عرفات نیز بنده‌هاى خود را آزاد مى‌فرمود.

[۱]  اقبال الاعمال، ج  ۱ ، ص  ۴۴۰ .

منبع:زاد المعاد