دست و صورت خداوند از دیدگاه فرقه وهابیت

دست و صورت خداوند یکی از عقاید خاص فرقه وهابیت است. وهابی ها به این باور هستند که دست و صورت خداوند شبیه به دست و صورت انسان است. یعنی صور خدا مانند صورت انسان است همچنین همان گونه که انسان دو دست دارد خدا نیز دارای دو دست می باشد.

ابن تیمیه^[۱] و ابن قیم^[۲] می­ گویند: صورت انسان شبیه به صورت خداوند است !؟ در این رابطه روایتی را چنین نقل نموه اند: وقتی یکی از شما با برادرش نزاع و مخاصمه می­ کند، از سیلی و لطمه زدن به صورت طرف نزاع، خود داری نماید، زیرا خداوند «آدم» را مانند صورت خودش آفریده است!؟

ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه^[۳] و دیگر آثارش  به صراحت تمام می­ گوید خداوند دارای دو دست است که هرکدام از این دو دست کار مخصوص به خودشان را انجام می ­دهد و به کار همدیگر دخالت نمی کند در این رابطه حدیثی نقل می ­کند و آن را صحیح می ­داند و در کتاب «دقایق التفسیر» می ­گوید: خداوند در روز قیامت دست خود را داخل آتش جهنم می­ کند و هرکه را بخواهد بیرون می­ آورد «… و انه یدخل فی النار یده حتی یخرج من اراده»^[۴]

ابن قیم در «صواعق المرسله» می­ گوید: خداوند آسمان را با یک دستش گرفته و زمین را با دست دیگرش گرفته است^[۵] و در جای دیگر می­ گوید خداوند سه چیز را مخصوصا با دست خودش خلق کرده است، یکی آدم و دیگری جنت فردوس و از سومی نام نبرده است.^[۶]

سوالات ما

۱. بی­ گمان هر مسلمانی که کمترین آشنایی با معارف و آموزه های بلند اسلامی داشته باشد می ­داند، توحیدی که دین مقدس اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین مطرح نموده است با تشبیه و تجسیم در تضاد است، ولی وهابیت در حالی که همه طوایف اسلامی را به شرک متهم می ­کند، با استفاده از ظواهر برخی روایات قائل به دست و صورت خداوند شده است. آیا وهابیت اشکال تشبیه و تجسیم را که مترتب بر دست و صورت خداوند می شود چگونه پاسخ می گویند؟

۲. با اینکه دست و صورت خداوند ملازم با جسمیت و شباهت خداوند به خلق است و با توحید سازگار نیست افزون بر آن اگر خداوند «العیاذ بالله» دارای صورت است حتما دهان، بینی، چشم و محاسن و امثال اینها را نیز دارد. برای اینکه هر کدانم را نداشته باشد شباهت از بین می رود. آیا وهابیت این لوازم صورت خداوند را می پذیرد؟ و اگر این لوازم را بپذیرد پس حتما خداوند نیازمند به آن ها است، بنابر این نیازمندی و احتیاج خداوند را چگونه توجیه خواهد نمود؟ در حالیکه او غنی بالذات است و به هیچ چیزی نیازمند ومحتاج نیست. «إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ».^[۷]

۳. غزالی یکی از دانشمندان اهل سنت در نقد این­گونه پندارها می­ گوید: دست و صورت خداوند یا هر عضوی دیگری با ویژگی ­های که در انسان وجود دارد در باره خداوند متعال محال است و خداوند از این امور مبرا ست، اگر کسی به ذهنش خطور کند که خداوند جسمی مرکب از اعضا ست، بت پرست است؛ زیرا هر جسمی افریده خداست، و پرستش آفریده ­گان کفر است و اگر بت پرستی کفر به شمار می رود، بدین سبب است که بت مخلوق است.^[۸] وهابی ها به این اشکال غزالی چه پاسخی دارند؟

۴. آیا عقیده دست و صورت خداوند از عقاید یهود و اسرائیلیات گرفته نشده است؟ زیرا در قسمت ۲۷ از اصحاح اول از سفرپیدایش وارد شده است که «خداوند انسان را به صورت الله خلق نمود».^[۹]

۵. آیا خداوند متعال بدون دست نمی تواند کاری را انجام دهد و مانند انسان برای انجام کارها به دو دست نیازمند است؟ در حالی که در قرآن کریم در آیات متعددی به صراحت فرموده است که هر کاری خدا اراده کند بدون نیاز به دست موجود می شود:«إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ‏ فَیَکُونُ؛[۱۰] فرمان او چنین است که هر گاه چیزى را اراده کند، تنها به آن مى ‏گوید: «موجود باش!»، آن نیز بى‏ درنگ موجود مى‏ شود». پاسخ وهابیت درباره این گونه آیات چیست؟

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] . ابن تیمیه، احمد بن الحلیم الحرانی؛ الجواب الصحیح، ج ۳ ، ص ۴۴۴، ریاض دارالعاصمه، اول، ۱۴۱۲ق.

[۲] . ابن قیم، محمد بن ابی بکر، حادی الارواح الی بلاد الاقراح، ج ۱، ص۱۰۳، بیروت دارالکتب العلمیه، بی تا

[۳] . ابن تیمیه، منهاج السنه، ج ۱، ص۱۳۹، درء التعارض، ج ۷، ص۱۲ و الحسنه و السئیه، ص ۱۰۲؛ مجموع الفتاوی، ج ۸ ، ص۹۵ ، دقایق التفسیر، ج ۲ ص۱۷۱.

[۴] . دقایق التفسیر، ج ۲، ص ۱۷۱.

[۵] . ابن قیم، صواعق المرسله، ج ۱، ص۲۷۰.

[۶] . همان، ج ۱، ص۲۷۱.

[۷] . حج/ ۶۹

[۸] . تاریخ المذاهب الاسلامیه، ص ۳۲۷.

[۹] . شرف الدین، ابی هریره، ص ۵۵، قم، موسسه انصاریان، بیتا؛ یهود فی ثوب الاسلام،  ص ۷۷.

[۱۰] . سوره یس، آیه ۸۲.