علائم افسردگی صبحگاهی و روش های درمان آن

انواع گوناگونی از افسردگی وجود دارد و یکی از انواع رایج آن، افسردگی صبحگاهی است. برخی از آن ها موسوم به تغییرات روزمره شامل علایمی هستند که در برخی اوقات روز تشدید می شوند. برای بسیاری از افراد ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا در ابتدای صبح و پس از بیدار شدن از خواب، احساس افسردگی می کنم؟ در این مورد باید علائم بالینی فرد بررسی شود.

فرد مبتلا به افسردگی صبحگاهی علایم تشخیصی اختلال افسردگی اساسی را خواهد داشت. این علایم غالب اوقات در هنگام صبح اوج گرفته یا تشدید می شوند. علایم افسردگی می تواند شامل احساس بی پناهی، اندوه، و ناامیدی باشد و امکان وخامت این علایم در هنگام صبح وجود دارد.

اصطلاح رایج برای این نوع تغییرات روزمره افسردگی صبحگاهی است. روزمره به این معنی است که چنین به نظر می ‎رسد که علایم هر روزه در اوقات مشخصی از روز تشدید می شوند. در مورد برخی از مردم این اتفاق در هنگام صبح یا عصر رخ می دهد.

علایم افسردگی صبحگاهی

فرد مبتلا به افسردگی صبحگاهی علایم تشخیصی اختلال افسردگی اساسی را خواهد داشت. این علایم غالب اوقات در هنگام صبح اوج گرفته یا تشدید می شوند. علایم مزبور ممکن است در طول روز ناپدید شوند یا از شدت آن ها کاسته شود.

پزشکان افسردگی را بر مبنای مقیاس ‎های فهرست شده در “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، چاپ پنجم” (DSM-5) تشخیص می دهند. برای رسیدن به تشخیص ابتلا به افسردگی در فرد، وی باید پنج مورد یا بیشتر از موارد فهرست شده در زیر را به مدت دو هفته یا بیشتر تجربه کرده باشد.

یک جنبه قطعی این اختلال داشتن خلق افسرده یا کمبود علاقه یا لذت نسبت به فعالیت هایی است که زمانی لذت‎بخش بوده اند. دیگر علایم عبارتند از:

• خُلق افسرده بیشتر اوقات روز و تقریباً همه روزه ادامه دارد اگرچه ممکن است در برخی اوقات روز تشدید شود
• محو یا کاهش لذت در مورد تقریباً تمامی فعالیت ها
• کاهش وزن قابل توجه بدون کوششی در این مورد، یا کاهش اشتها
• دشواری در به خواب رفتن یا خوابیدن بیش از اندازه
• احساس بی قراری در تقریباً بخش اعظم اوقات هفته
• خستگی مفرط یا احساس فقدان انرژی در سراسر بخش اعظم هفته
• احساس بی ارزشی یا احساس بیش از حد گناه
• دشواری تمرکز، فکر کردن، یا تصمیم گیری در بیشتر اوقات طول هفته
• افکار برگشت کننده در مورد مرگ، خودکشی یا آسیب رساندن به خود

به علاوه فرد دچار افسردگی صبحگاهی ممکن است متوجه وجود علایم زیر در خود شود:

• دشواری در بیدار شدن از خواب در هنگام صبح
• مشکلات جسمانی برای برخاستن از بستر
• پُرخوابی مکرر
• دشواری برای روشن اندیشی به ویژه در هنگام صبح
• دشواری در کامل کردن تکالیف روزمره در هنگام صبح، مواردی مثل لباس پوشیدن یا مسواک زدن دندان ها

در فرد دچار افسردگی صبحگاهی علایم مورد اشاره در طول روز به تدریج کاسته شده یا از بین می روند.

علل افسردگی صبحگاهی

پزشکان علت خاصی برای افسردگی صبحگاهی شناسایی نکرده اند اما چند عامل تقویت کننده در این مورد مطرح است:

۱-به هم خوردن چرخه تعادل

از آنجا که افسردگی صبحگاهی هر روزه در زمان نسبتاً مشابهی بروز می کند پزشکان آن را به عدم تعادل در چرخه شبانه روزی فرد مرتبط می دانند. ضرب آهنگ یا ریتم شبانه ‎روزی بدن فرآیندی شامل پیام های مربوط به چرخه خواب – بیداری در کنار سایر موارد است. تغییرات هورمونی در طول روز می توانند بر چرخه شبانه روزی بدن تأثیر بگذارند. یکی از هورمون های مورد اشاره ملاتونین است، که باعث به خواب رفتن مردم می ‎شود.

۲-مشکلات جسمی و فیزیولوژیکی

در خیلی از موارد مشکلات فیزیولوژیکی مثل مشکل قلبی، مغزی، حرکتی و غیره می توانند بر روند کارکرد ذهن تاثیر بگذارند که این خود باعث ایجاد سستی و ضعف و افسردگی خواهد شد.

۳-هورمون ها

در حالی که مردمی که از نظر بالینی با تشخیص افسردگی مواجه نیستند اغلب تغییراتی را در خلق و خوی خویش در طول روز تجربه می کنند، چنین به نظر می رسد که افراد مواجه با افسردگی صبحگاهی با مقادیر بالاتری از افزایش و کاهش هورمون ها روبرو هستند که روزانه یا تقریباً همه روزه بروز می کنند.

برخی تحقیقات عنوان می ‎کنند که عدم تعادل در ساعت درونی بدن و مقدار خواب و قرار گرفتن در معرض نور می تواند به بروز تغییرات خلقی به ویژه در افراد دچار افسردگی منجر شود.

در این میان هورمون های استرس نیز می توانند عامل ایجاد افسردگی صبحگاهی شوند. بدن در پاسخ به موقعیت های «جنگ یا گریز» یک ماده شیمیایی به نام کورتیزول آزاد می کند. این هورمون ضربان قلب، فشار خون، قند خون و تعداد تنفس را افزایش می دهد. با گذشت زمان کورتیزول بیش از حد می تواند منجر به مشکلاتى مانند اضطراب، افسردگى و اختلال حافظه و تمرکز شود.

معمولا بعد از بیدار شدن از خواب، سطح کورتیزول افزایش می یابد. ممکن است بدن نسبت به هورمون استرس بیش از حد واکنش نشان دهد و صبح ها احساس ناراحتی کنید.

۴-التهاب

مطالعات نشان داده است در مغز افراد مبتلا به افسردگی، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانی، سطح بالایی از یک ماده شیمیایی به نام اینترلوکین-۶ (IL-6) مشاهده شده است که باعث ایجاد التهاب می شود.

سطح این ماده شیمیایی در زمان های متفاوت در افراد مختلف افزایش و کاهش می یابد. اما اغلب صبح زود یک دوره اوج دارد. یک مطالعه نشان داد که در برخی افراد، مقادیر IL-6 طی شب بالا می رود و تقریبا همزمان با افزایش کرتیزول، به بالاترین سطح خود می رسد.

عوامل تقویت کننده ابتلا به افسردگی صبحگاهی

ورای تغییرات ایجاد شده در ریتم های طبیعی بدن چند عامل دیگر ممکن است به صورت عوامل تقویت کننده افسردگی صبحگاهی و اختلال افسردگی اساسی ظاهر شوند. این عوامل عبارتند از:

• داشتن تاریخچه خانوادگی افسردگی
• داشتن تاریخچه اعتیاد به الکل یا اعتیاد به آن در حال حاضر
• اختلالات پزشکی مثل اختلالات خواب، درد مزمن، اضطراب، و اختلال بیش‎فعالی کمبود توجه (ADHD) که می توانند بر خلق و خوی فرد تأثیرات منفی داشته باشند.
• تغییرات اخیر در شرایط زندگی مثل طلاق یا از دست دادن عزیزان
• تروما

تشخیص افسردگی صبحگاهی

دکتر، کار تشخیص افسردگی و هر نوع تغییرات روزمره مثل افسردگی صبحگاهی را با پرسش در مورد علایم مبتلا به فرد آغاز می کند. پزشک ممکن است سؤالاتی در مورد تغییرات خلقی، خواب، وزن و اشتها مطرح کند. پزشک تلاش خواهد کرد تا دریابد که این تغییرات چه مدت ادامه دارند و آیا در حال بهبود هستند یا که تشدید می شوند.

پزشکان در عین حال تلاش می کنند تا دیگر علل محتمل مثل اختلالات پزشکی موجب بروز علایم مشابه و برای مثال هیپوتیروئیدیسم را از تشخیص خارج کنند. برخی از داروها نیز می توانند به تغییرات خلقی و علایم افسردگی منجر شوند، بنابراین پزشک در مورد نوع داروهای مصرفی فرد پرسش خواهد کرد.

درمان افسردگی صبحگاهی

هر فردی که دچار افکار مربوط به خودکشی یا خودآزاری باشد باید بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. پزشکان می توانند در این مورد مراقبت فوری و مداوم در اختیار بیمار قرار دهند. درمان های متعددی برای افسردگی وجود دارد که از جمله آن ها می توان موارد زیر را نام برد:

۱-روان درمانی

روا‌ن درمانی می ‏تواند به فرد در تشخیص الگوهای افکار منفی و اتخاذ رفتارهای مثبت کمک کند. درمان گروهی یا خانواده درمانی می توانند به تقویت روابط فرد کمک کنند.

۲-دارودرمانی

داروهای کمک کننده در این مورد از جمله شامل داروهای ضد افسردگی، تثبیت کننده های خلق، و داروهای ضد روان‌پریشی است. برای رسیدن به داروی صحیح و دوز مصرف درست ممکن است به گذشت زمان و آزمون و خطا نیاز باشد.

۳-ورزش

انجام ورزش به طور منظم به ویژه در فضای خارج از خانه، می تواند به کاهش خفیف تا متوسط علایم افسردگی منجر شود. ورزش در فضای بیرون از خانه به ویژه در مورد مردم دچار افسردگی صبحگاهی مفید است، زیرا این کار می تواند به کاهش اینسومنیا منجر شده و فرد را در معرض مقدار زیادی نور طبیعی قرار دهد.

۴-درمان های تحریک مغز

اگرچه به ندرت این روش به عنوان خط مقدم درمان مطرح است، درمان های متمرکز بر تحریک مغز مثل درمان الکتروشوک و تحریک مغناطیسی داخل جمجم ه‎ای مکرر می تواند باعث کاهش علایم افسردگی شدید شوند.

برخی از مردم نیز از درمان های جایگزین مثل طب سوزنی، مدیتیشن، و یوگا سود می برند. اگرچه این درمان ها می توانند به مردم در بهبود خلق و سلامت روانی در گذر زمان کمک کنند در مورد اختلال افسردگی اساسی این روش ها نباید جایگزین درمان پزشکی تلقی شوند.

مقابله با افسردگی صبحگاهی

در هنگام دنبال کردن درمان های پزشکی، فرد ممکن است عاداتی را دنبال کند که می توانند به مقابله با علایم کمک نمایند. تغییرات مثبت در این مورد شامل موارد زیر است:

۱-بهبود بهداشت خواب

مردم می توانند از طریق تاریک کردن فضای اتاق خواب، خنک نگه داشتن هوای محیط خواب، و کاهش عوامل موجب پرتی حواس، ناشی از صفحات نمایش مثل تلفن همراه، رایانه و تلویزیون به بهبود بهداشت خواب خود کمک کنند.

۲-برنامه ریزی و آمادگی برای صبح روز بعد

آماده کردن لباس و اقلام مورد نیاز برای رفتن به سر کار یا مدرسه، و مرتب کردن وسایل از قبل می تواند برای افراد دچار انگیزش اندک یا انرژی کم در هنگام برخاستن از خواب مفید باشد.

۳-برخورداری از خواب و استراحت کافی

داشتن نظم مشخص در مورد زمان به خواب رفتن و بیدار شدن و سعی به برخورداری از هشت ساعت خواب شبانه می تواند به بهبود علایم کمک کند.

۴-ایجاد زمان بیشتر در هنگام صبح

بیدار شدن زودهنگام یا در نظر گرفتن زمان بیشتری برای فعالیت در طول صبح در حد امکان می تواند به کاهش میزان فشار و استرس اوقات صبح کمک کند.

۵-دنبال کردن نور

نور می تواند با بدن در هنگام صبح و زمان برخاستن ارتباط ایجاد کند. کنار زدن پرده ها به محض بیدار شدن از خواب یا تنظیم نور چراغ ها برای روشن شدن آن ها در زمان مشخصی در همه روزها می تواند به بدن در بیدار شدن کمک نماید. پزشک یا درمانگر می توانند بر اساس علایم مبتلابه فرد و نیازهای وی توصیه هایی فردمحور یا شخصی شده در این موارد ارائه دهد.

۶-تغییر در عادات غذایی

داده های فراوانی وجود دارد که نشان می دهد تغییر رژیم غذایی می تواند تا حد زیادی بر چرخه خواب، از جمله افسردگی صبحگاهی، تأثیر بگذارد. سبزی‌ های دارای برگ های تیره به‌ ویژه بر روند سلامت بدن تأثیرگذار هستند؛ زیرا حاوی ویتامین های B محلول در آب هستند. سایر غذاهای غنی از آنتی اکسیدان نیز مفید هستند.

مصرف وعده های غذایی، همچنین می تواند از طرق دیگری بر خواب تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر زیاد یا خیلی کم می خورید، خواب ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. محدود کردن غذا می تواند منجر به افسردگی و تحریک پذیری شود.

ارتباط با روانشناس یا یک مرکز درمان افسردگی

تردیدی نیست که صحبت با یک درمانگر می تواند به شما کمک کند تا به منظور پیشگیری یا درمان افسردگی صبحگاهی، الگوهای ناسازگاری را در زندگی خود شناسایی کنید. اشکال مختلفی از درمان افسردگی وجود دارد که شامل شناختی رفتاری، پویا، رابطه ای و بین فردی در میان بسیاری دیگر می شود. ممکن است مشکل شما جدی باشد و خود قادر به تشخیص و درمان صحیح آن نباشید.

جمع بندی

افسردگی صبحگاهی، یکی از انواع مختلف افسردگی است که در ابتدای صبح با علائمی نظیر احساس بی انگیزگی، بی پناهی، غم و ناامیدی در فرد مبتلا بروز می کند. افسردگی صبحگاهی به تشخیص متخصص با روش های گوناگونی همچون روان درمانی، دارودرمانی و درمان های مبتنی بر تحریک مغز، معالجه می شود. در این بین توجه به اقدامات پیشگیرانه همچون بهداشت خواب، بهبود عادات غذایی، ورزش و خواب کافی در طول شبانه روز می تواند نقشی مهم در پیشگیری از افسردگی صبحگاهی داشته باشد.

منبع اقتباس: medicalnewstoday