از کجا بفهمیم غمگین هستیم یا افسرده

غم و اندوه و حسرت ها همه ناشی از دنیاخواهی است…

غم و شادی، دو مفهموم شناخته شده در میان انسانهاست. افراد بشر با تمام تفاوت ها و تمایزاتی که در میانشان حاکم است، درک یکسانی از مفهوم غم و شادی دارند. برخی اوقات، علل و عوامل به وجود آورنده غم و شادی برای فرد شناخته شده است در حالی که در پاره ای از اوقات، این علل و عوامل برای وی ناشناخته می ماند. دقت در علل به وجود آورنده این دو حالت روحی، کمک شایانی به کنترل آنها می نماید.

به‌ طور کلی می توان گفت پیروی از فرامین الهی، سبب از بین رفتن اندوه و ناراحتی می شود. چرا که دین، عهده دار بهره‌مند‌ سازی افراد از زندگی پاک و آرام است و این زندگی به وجود نمی آید مگر به‌ واسطه رهایی از اندوه آزار‌دهنده و مضر.

رسانندگان پیام الهی در سخنان ارزشمندشان از یک سو به تفصیل، به معرفی عوامل به وجود آورنده اندوه پرداخته اند و از سویی دیگر، عوامل از بین برنده اندوه را نمایانده اند. دوری از عوامل اندوه زا و شناخت و به‌ کارگیری عوامل اندوه زدا تا حد زیادی سبب از بین بردن غم و ناراحتی اشخاص می شود. در این مختصر، به بیان برخی از عوامل اندوه زا در کلام معصومین (علیهم السلام) خواهیم پرداخت.

دنیاخواهی

حضور در جهان مادی، نیازمند بهره مندی از نعمت های الهی است. مادامی که بهره مندی از دنیا برای گذراندن و عبور از زندگی مادی و نیل به سعادت و سرای اخروی است؛ بدان سفارش شده است. اما آنجا که بهره مندی از دنیا تنها برای همین جهان مادی، بدون در نظر گرفتن سرای باقی است، از آن نکوهش شده است.

فردی که حیات را تنها زندگی دنیوی می داند یا آن که از آخرت غافل می شود تمام هم و غمش دنیا می شود و تمام تلاشش رسیدن به اهداف دنیوی می گردد، علاوه بر آن که در این تلاش و دستیابی ممکن است فرامین الهی را زیر پا نهد؛ گاه در رسیدن به اهدافش ناکام می ماند و این ناکامی‌ و نافرجامی سبب ناراحتی و اندوهش می شود. دنیاخواهی و شیفته دنیا شدن از عوامل به وجود آورنده اندوه دانسته شده است.

لذت گرایی

گاه افراد، علاقه مند به انجام اموری هستند که لذت لحظه ای بر آنها به دنبال می آورد، پاره ای از این امور به سبب مخالفت با فرامین الهی و بخشی از آنها به ­دلیل آسیب و اذیت هایی که به همراه می آورند، موجبات غم و ناراحتی دراز مدت شخص را فراهم می آورند. مانند فردی که با سرعت زیاد در جاده حرکت می کند و سرعت بالایش منجر به تصادف می شود.

اجتناب از لذت های زودگذری که تبعات سخت و سنگین دنیوی یا اخروی به دنبال دارد، سبب عدم ایجاد ناراحتی و اضطراب را از شخص دور می کند. پیامبر گرامی‌اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره فرموده اند: بسا لذتى که دمى بپاید اما اندوهى دراز بر جاى گذارد.

حسادت

خیر و نیکی را تنها برای خود خواستن و خیرخواه دیگران نبودن، فرد را مضطرب و پریشان می کند. فردی که پیشرفت و خوبی را فقط برای خود می خواهد، از مشاهده موفقیت ها و پیشرفت های دیگران ناراحت می شود. حسود گرچه در تلاش است تا مانع خیر و پیشرفت دیگران شود اما بیشترین ضرر و اذیت را برای خودش به ارمغان می آورد. امام علی (علیه السلام) در این باره می فرمایند: «ستمگرى ندیدم که به ستمدیده ماننده تر باشد مگر حسود؟ او جانى خسته دارد و دلى سرگشته و اندوهى پیوسته».

کم کاری

کم کاری، موجب از دست دادن فرصت ها و مانع پیشرفت اشخاص می شود. گاه فرد کم کار پس از گذر سال ها، نتیجه کم کاری و سستی اش را می بیند و همین امر او را ناراحت و غمگین می کند. مغتنم شمردن فرصت ها و تلاش برای صعود به مراتب عالی مانع از اندوه و ناراحتی در آینده می شود. امیر المومنین علی (علیه السلام) کم کاری را مایه اندوه و ناراحتی شمرده اند. در روایتی از ایشان آمده است: هر که در عمل کوتاهى کند، به اندوه گرفتار‌ آید. (نهج البلاغه، شریف الرضی محمد بن حسین، نسخه صبحی صالح، ص۴۹۱، ح۱۲۷)

امید به مردم

چشم حسرت به زندگی و اموال دیگران داشتن، فرد را ناراحت و پریشان می کند. این ناراحتی گاه به سبب مقایسه خود با دیگران و گاه به سبب انتظار و توقع بهره مندی از اموال و دارایی های آنان به وجود می آید که در هر دو صورت، برآورده نشدن خواسته فرد، او را اندوهگین می کند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى آیه ۸۸ سوره حجر نازل شد که «اگر بعضى از مردان و زنانشان را به چیزى بهره ور ساخته ایم، تو بدان چشم مدوز و غم آن را مخور و در برابر مومنان فروتن باش» پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: کسى که به دلدارى دادن خدا آرام نگیرد، جانش بر دنیا حسرت ها خورد و هر که چشمش به دارایی هاى دیگران باشد، اندوهش بسیار شود و ناراحتیش بهبود نیابد.

جمع بندی

غم و اندوه و حسرت ها، همه ناشی از دنیاخواهی است، ناشی از این است که ما به دنیا، نگاهی ابدی داریم، از نعمت هایش هر چه بیشتر می خواهیم و قانع نمی شویم، این نگاه موجب حسادت ها، حسرت ها، کدورت ها و رنجش ها می شود که برای ما اندوه و غم فراهم می کند و راه رهایی از این اندوه، بی توجهی به دنیاست.

منبع: روزنامه آرمان