آثار و فلسفه خمس در اسلام

اشاره:

 تما دستورات و احکام اسلامی دارای هدف و فسلفه است که به نفع بندگان خدا تشریع شده اند. وجوب پرداخت خمس نیز به نفع جامعه و است و هیچ ضرری از آن به پرداخت کننده خمس نمی رسد. اگر به تعبیراتی که در آیات و روایات آمده است توجّه کنیم، به آثار پرداخت خمس بیشتر پی خواهیم برد. بعضی جملات و کلماتی را که برای فلسفه خمس آمده فهرست وار مطرح می کنیم.

فلسفه و آثار خمس

۱. نسل پاک

در روایات می خوانیم: «لتطیب ولادتهم» [۱] پرداخت خمس، مال را پاک و مال پاک مقدمه نسل پاک است.

۲. تقویت دین

امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «الخمس عوننا علی دیننا» [۲] خمس، حق ما اهل بیت و پشتوانه مکتب و راه ما است.

۳. نشانه وفا

در تعبیر دیگر می خوانیم: «المسلم من یفی اللّه بما عهد الیه و لیس المسلم من اجاب باللسان و خالف بالقلب» ؛ مسلمان واقعی کسی است که به پیمان الهی وفادار باشد و کسی که با زبان جواب مثبت ولی در دل جواب منفی می دهد، در حقیقت مسلمان نیست. [۳]

۴. کمک به یاران

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خمس وسیله ای برای کمک ما بر بستگان و یاوران ماست. «ان الخمس عوننا علی عیالاتنا» [۴]، «عوننا علی موالینا» [۵]

۵. پاکی مال

امام صادق (علیه السلام) فرمود: من از گرفتن درهم شما هدفی جز پاک کردن شما ندارم، زیرا وضع مالی من امروز خوب است. «ما ارید بذلک الا ان تطهروا» [۶]

۶. گوارا بودن درآمد

در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: هر کس خمس ما را بدهد باقی درآمدش برای او گواراست. «یودّی خمسنا و یطیب له» [۷]

۷. حفظ آبرو در برابر مخالفان

امام رضا (علیه السلام) فرمود: به وسیله خمس، ما آبروی خود و طرفدارانمان را در برابر تهدیدات مخالفان حفظ می کنیم. «و ما نبذله و نشتری من اعراضنا ممن نخاف سطوته» [۸]

۸. فقر زدائی از خاندان رسالت

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: خداوند نیمی از خمس را برای فقر زدائی از بستگان پیامبر که از زکات و صدقات محرومند قرار داد. «و جعل للفقراء قرابه الرسول نصف الخمس فاغناهم به عن صدقات الناس. . . » [۹]

۹. کفّاره گناهان و ذخیره قیامت

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خارج کردن خمس مال، وسیله آمرزش گناهان و ذخیره قیامت و روز نیاز شماست. «فان اخراجه. . . تمحیص ذنوبکم و ما تمهدون لانفسکم لیوم فاقتکم» [۱۰]

۱۰. ضمانت بهشت

شخصی نزد امام باقر (علیه السلام) آمد و خمس مال خود را پرداخت، امام فرمود: بر من و پدرم لازم است که بهشت را برای شما ضمانت کنیم. «ضمنت لک علیّ و علی ابی الجنّه» [۱۱]

۱۱. شمول دعای امام

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خمس، کمک ما بر حفظ مکتب است، سپس فرمود: تا می توانید خودتان را از دعای ما محروم نکنید. «ولا تحرموا انفسکم دعاءنا ما قدرتم علیه» [۱۲]

۱۲. کلید رزق

امام رضا (علیه السلام) فرمود: پرداخت خمس کلید رزق شماست. «فان اخراجه مفتاح رزقکم» [۱۳]

۱۳. نظم و حساب در سرمایه

کسی که حساب سال دارد و خمس می دهد، در واقع شخصی حسابگر، منظم و دقیق است و میزان درآمد و مصرفش مشخّص است.

امام باقر (علیه السلام) فرمود: «الکمال کلّ الکمال: التّفقه فی الدّین والصبر علی النائبه و تقدیر المَعیشه» [۱۴] بالاترین کمال در سه چیز است: شناخت عمیق دین، پایداری در برابر ناملایمات و نظم و برنامه در زندگی.

۱۴. عنایات ویژه

کسانی که اهل خمس هستند، یعنی در هر درآمد خود، سهم خدا، رسول، اهل بیت و سهم دیگران را در نظر دارند، قهراً خدا و اولیای او نیز به او عنایات ویژه دارند.

مگر در قرآن نمی خوانیم: «فاذکرونی اذکرکم» [۱۵] مرا یاد کنید، شما را یاد می کنم.

مگر در قرآن نمی خوانیم: «ان احسنتم احسنتم لانفسکم» [۱۶] اگر خوبی کنید به خودتان خوبی کرده اید.

مگر در قرآن نمی خوانیم: «اذا حیّیتم بتحیّه فحیّوا باحسن منها» [۱۷] اگر شخصی نسبت به شما کریمانه برخورد کرد، شما بهتر از او برخورد کنید.

مگر قرآن وعده نداده که «ان تنصروا اللّه ینصرکم» [۱۸] اگر شما خدا را یاری کنید خداوند شما را یاری می کند.

مگر قرآن خبر از دوست داشتن نیکوکاران نداده است: «انّ اللّه یحبّ المحسنین» [۱۹]

آری، کسی که با پرداخت خمس، حق خدا و رسول و امام را می دهد،

در حقیقت مشمول تمام آیاتی است که گفته شد. زیرا او هم خدا را یاد کرده، هم احسان کرده، هم اولیای خدا و محرومان را گرامی داشته و هم مکتب الهی را یاری نموده است و دریافت این همه عنایات در برابر ۲۰% مازاد درآمد سال، سود بزرگی است.

یک نمونه از عنایات ویژه

زنی به نام شطیطه یک درهم پول و یک کلاف نخ را از نیشابور برای امام کاظم (علیه السلام) فرستاد و از کمی مال خود عذرخواهی کرد و گفت: «انّ اللّه لا یستحیی من الحق»

امام درهم و کلاف را پذیرفت و فرمود: سلام مرا به این خانم برسانید و این چهل درهم و این پارچه ای که جزو کفن خودم هست به او بدهید، او چند روزی بیشتر زنده نیست ولی همین که از دنیا رفت من برای نماز بر جنازه او به نیشابور خواهم آمد. [۲۰] در این ماجرا امام چند درهم را از یک مسلمان مخلص می پذیرد و این همه او را مورد تفقد قرار می دهد ولی مبالغ سنگینی را از افراد نااهل نمی پذیرد.

پی نوشت:

[۱] . وسائل، ج ۹، ص ۵۴۷.

[۲] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۳] . وافی، ج ۱۰، ص ۳۳۴.

[۴] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۵] . وافی، ج ۱۰، ص ۳۳۴.

[۶] . وسائل، ج ۹، ص ۴۸۴.

[۷] . وسائل، ج ۹، ص ۴۸۸.

[۸] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۹] . وسائل، ج ۹، ص ۵۱۴.

[۱۰] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۱۱] . وسائل، ج ۹، ص ۵۲۸.

[۱۲] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۱۳] . وسائل، ج ۹، ص ۵۳۸.

[۱۴] . تحف العقول، ص ۳۰۱.

[۱۵] . سوره ی بقره، آیه ی ۱۵۲.

[۱۶] . سوره ی بقره، آیه ی ۱۵۲.

[۱۷] . سوره ی نساء، آیه ی ۸۶.

[۱۸] . سوره ی محمّد، آیه ی ۸.

[۱۹] . سوره ی بقره، آیه ی ۱۹۵.

[۲۰] . بحار، ج ۴۸، ص ۷۴.

منبع: درس هایی از قرآن.