صبر و شکیبایی حضرت زهرا (س) در پاسخگویی به سوال شرعی

حضرت زهرا (سلام الله علیها) دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یکی از چهارده معصوم و اهل بیت رسول الله (علیهم السلام) است. آن حضرت مدت کوتاهی در این جهان زندگی کرده اند و به همین علت، از ایشان احادیثی زیادی نقل نشده است.

از طریق امام حسن عسکری (علیه السلام) حدیثی از حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نقل شده است که در آن، حضرت به چندین سوال شرعی خانمی با خوشرویی پاسخ دادند که شرح آن به صورت ذیل است:

متن حدیث

قَالَ (عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ)‏ وَ حَضَرَتِ امْرَأَهٌ عِنْدَ الصِّدِّیقَهِ فَاطِمَهَ الزَّهْرَاءِ (عَلَیْهِا اَلسَّلاَمُ) فَقَالَتْ: إِنَّ لِی وَالِدَهً ضَعِیفَهً- وَ قَدْ لُبِسَ عَلَیهَا فِی أَمْرِ صَلَاتِهَا شَی‏ءٌ، وَ قَدْ بَعَثَتْنِی إِلَیکِ أَسْأَلُکِ.

فَأَجَابَتْهَا فَاطِمَهُ (عَلَیْهِا اَلسَّلاَمُ) عَنْ ذَلِکَ، ثُمَّ ثَنَّتْ،^[۱] فَأَجَابَتْ، ثُمَّ ثَلَّثَتْ [فَأَجَابَتْ‏] إِلَى أَنْ عَشَّرَتْ فَأَجَابَتْ، ثُمَّ خَجِلَتْ مِنَ الْکَثْرَهِ، فَقَالَتْ: لَا أَشُقُّ عَلَیکِ یا بِنْتَ‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏.

قَالَتْ فَاطِمَهُ (عَلَیْهِا اَلسَّلاَمُ): هَاتِی وَ سَلِی عَمَّا بَدَا لَکِ، أَ رَأَیتِ مَنِ اکْتُرِىَ یوْماً یصْعَدُ إِلَى سَطْحٍ بَحَمْلٍ ثَقِیلٍ، وَ کِرَاؤُهُ مِائَهُ أَلْفِ دِینَارٍ، أَ یثْقُلُ عَلَیهِ فَقَالَتْ: لَا.

فَقَالَتْ: اکْتُرِیتُ أَنَا لِکُلِّ مَسْأَلَهٍ- بِأَکْثَرَ مِنْ مِلْ‏ءِ مَا بَینَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ لُؤْلُؤاً فَأَحْرَى أَنْ لَا یثْقُلَ عَلَی، سَمِعْتُ أَبِی [رَسُولَ اللَّهِ‏] (صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ) یقُولُ:

إِنَّ عُلَمَاءَ شِیعَتِنَا یحْشَرُونَ، فَیخْلَعُ عَلَیهِمْ مِنْ خِلَعِ الْکَرَامَاتِ- عَلَى قَدْرِ کَثْرَهِ عُلُومِهِمْ، وَ جِدِّهِمْ فِی إِرْشَادِ عِبَادِ اللَّهِ، حَتَّى یخْلَعَ عَلَى الْوَاحِدِ مِنْهُمْ- أَلْفُ أَلْفِ خِلْعَهٍ مِنْ نُورٍ.

ثُمَّ ینَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ: أَیهَا الْکَافِلُونَ لِأَیتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ، النَّاعِشُونَ‏ لَهُمْ عِنْدَ انْقِطَاعِهِمْ عَنْ آبَائِهِمُ- الَّذِینَ هُمْ أَئِمَّتُهُمْ، هَؤُلَاءِ تَلَامِذَتُکُمْ- وَ الْأَیتَامُ الَّذِینَ کَفَلْتُمُوهُمْ وَ نَعَشْتُمُوهُمْ- فَاخْلَعُوا عَلَیهِمْ [کَمَا خَلَعْتُمُوهُمْ‏] خِلَعَ الْعُلُومِ فِی الدُّنْیا.

فَیخْلَعُونَ عَلَى کُلِّ وَاحِدٍ مِنْ أُولَئِکَ الْأَیتَامِ- عَلَى قَدْرِ مَا أَخَذُوا عَنْهُمْ مِنَ الْعُلُومِ حَتَّى إِنَّ فِیهِمْ- یعْنِی فِی الْأَیتَامِ- لَمَنْ یخْلَعُ عَلَیهِ مِائَهُ أَلْفِ خِلْعَهٍ وَ کَذَلِکَ یخْلَعُ هَؤُلَاءِ الْأَیتَامِ عَلَى مَنْ تَعَلَّمَ مِنْهُمْ.

ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یقُولُ: أَعِیدُوا عَلَى هَؤُلَاءِ الْعُلَمَاءِ- الْکَافِلِینَ لِلْأَیتَامِ حَتَّى تُتِمُّوا لَهُمْ خِلَعَهُمْ، وَ تُضَعِّفُوهَا. فَیتِمُّ لَهُمْ مَا کَانَ لَهُمْ قَبْلَ أَنْ یخْلَعُوا عَلَیهِمْ، وَ یضَاعَفُ لَهُمْ، وَ کَذَلِکَ مَنْ بِمَرْتَبَتِهِمْ‏ مِمَّنْ یخْلَعُ عَلَیهِ عَلَى مَرْتَبَتِهِمْ.

وَ قَالَتْ فَاطِمَهُ (عَلَیْهِا اَلسَّلاَمُ): یا أَمَهَ اللَّهِ- إِنَّ سِلْکاً مِنْ تِلْکِ الْخِلَعِ- لَأَفْضَلُ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ‏ أَلْفَ أَلْفِ مَرَّهٍ، وَ مَا فَضَلَ‏ فَإِنَّهُ مَشُوبٌ بِالتَّنْغِیصِ ‏وَ الْکَدَرِ.^[۲]

ترجمه حدیث

امام حسن عسکرى (علیه السلام) فرمودند: روزى زنى نزد حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) وارد شد و گفت مادرى دارم ضعیف و ناتوان که براى انجام نماز، مسئله اى برایش پیش آمده و مرا فرستاده است تا پاسخ آن را از شما دریافت نمایم.

حضرت زهرا (سلام الله علیها) پس از گوش دادن به سخنان آن زن، جوابش را داد. سپس آن زن سوال دیگری را مطرح کرد و حضرت دوباره جواب او را داد.

و به طور مرتب آن زن سوالات دیگری را مطرح کرد تا آن که به ده مرتبه رسید و حضرت زهرا (سلام الله علیها) بدون هیچ گونه احساس و اظهار ناراحتى و بلکه به عطوفت پاسخ او را بیان مى نمود.

پس از آن، زن خجالت زده شد و گفت شما را خسته و ناراحت کردم، بیش از این مزاحم شما نمى شوم. حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: خیر؛ براى من زحمتى نخواهد بود.

سپس افزود: چنانچه شخصى اجیر شده باشد تا بارى سنگین را به جایى ببرد و در ازاى آن مبلغ صد هزار دینار مزد بگیرد آیا ناراحت مى شود؟!

آن زن در جواب حضرت گفت: خیر.

بعد از آن حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: من براى هر سوال که جوابش را بگویم اجیر تو هستم و مزد و پاداش آن نزد خداوند متعال به ارزشى بیش از آنچه که در این جهان است مى باشد.

پس اکنون آنچه مى خواهى سؤال کن و براى من ناراحت مباش که از پدرم رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود: «عالمان و دانشمندان شیعیان و پیروان ما، در روز قیامت در حالى محشور مى شوند که تاج کرامت بر سر نهاده اند.

چون آنان در دنیا بر هدایت بندگان خدا تلاش و کوشش داشته اند، مورد لطف و رحمت خداوند قرار مى گیرند و هدایا و خلعت هاى فراوان و گرانبهاى بهشتى از جنس نور تقدیمشان مى شود.

سپس منادی الهی ندا می دهد: ای سرپرستان یتیمان آل محمد که آنها را در روزگار یتیمی و محرومیت از وجود امامان خود هدایت و راهنمایی کردید! اینها شاگردان و یتیمانی هستند که شما آنها را سرپرستی و هدایت نمودید، پس از خلعت هایی که به شما ارزانی شد، به آنها نیز بدهید.

در این هنگام علما به اندازه علومی که مردم از آنها فراگرفته اند به آنها خلعت می دهند تا جایی که برخی از مردم صد هزار خلعت نصیب آنها می شود. و پس از آن خداوند از فضل خود خلعت های علما را فزون و مضاعف می گرداند.»

پس از آن حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: اى بنده خدا! ارزش یکى از آن خلعت ها، هزار بار بیش از آنچه است که در این دنیا وجود دارد و خورشید بر آن مى تابد.

نتیجه گیری

از این حدیث شریف چنین بدست می آید که اولا حضرت زهرا (سلام الله علیها) با اشتیاق کامل و با کمال خوشرویی به پرسش های آن زن پاسخ دادند.

ثانیاً از سخنان حضرت زهرا (سلام الله علیها) به دست می آید کسانی که توانایی پاسخگویی به سوالات شرعی را دارند، از سوی خداوند برگزیده شده اند تا پاسخ سوال کننده را بدهند و در قبال این خدمت رسانی به مردم تشنه دریافت علم و معرفت، از سوی خداوند پاداشی وصف ناشدنی در انتظارشان است.

از این رو کسی که به این مطلب ایمان داشته باشد نه تنها از پاسخگویی به سوالات شرعی مردم خسته نمی شود بلکه با صبر و شوقی مثال زدنی به پاسخگویی و رفع نیازهای علمی دیگران می پردازد.

پی نوشت ها

[۱]. أی سألتها ثانیه.

[۲]. التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (علیه السلام)، ص۳۴۰

منابع

حسن بن على عسکری؛ امام یازدهم (علیه السلام)؛ التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (ع)؛ مدرسه الامام مهدی (ع)؛ چ۱، ۱۴۰۹ق.