ملاک ورود به بهشت چیست؟

احسان، جامعترین و وسیعترین واژه در باب نیکی است. در حال فقر والدین، احسان مادی و در حال غنای آنان، احسان روحی به آنها واجب است چنانکه احسان به یتیم شامل تأدیب، حفظ حقوق، محبّت و تعلیم او می شود…

ملاک بهشت، ایمان و عمل است نه خیال و آرزو

وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ هُمْ فِیها خالِدُونَ (بقره ۸۲)؛ و کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، آنان اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند ماند.

پیام های آیه

۱- در کنار تهدید، بشارت لازم است. آیه قبل کیفر گنهکار را مطرح کرد، این آیه پاداش نیکوکار را. «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا»، «أَصْحابُ الْجَنَّهِ»

۲ـ ایمان، از عمل جدا نیست. «آمَنُوا وَ عَمِلُوا»

۳ـ ملاک بهشت، ایمان و عمل است، نه خیال و آرزو. «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا»، «أَصْحابُ الْجَنَّهِ»

۴ـ انجام یک عمل صالح کفایت نمی کند، بلکه داشتن خوی نیکوکاری و انجام هر گونه کار صالحی لازم است. «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»، «الصَّالِحاتِ» جمع و همراه با (الف و لام) آمده است، لذا همه کارهای نیک را در بر می گیرد.

در کنار توحید، احسان به والدین

وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ (بقره ۸۳)

و (به یاد آرید) زمانی که از بنی اسراییل پیمان گرفتیم، جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و بینوایان، احسان کنید و با مردم، به زبان خوش سخن بگویید و نماز را برپای دارید و زکات بدهید. امّا شما (با اینکه پیمان بسته بودید)، جز عده کمی، سرپیچی کردید و روی گردان شدید.

احسان، جامعترین و وسیعترین واژه در باب نیکی است. در حال فقر والدین، احسان مادی و در حال غنای آنان، احسان روحی به آنان واجب است چنانکه احسان به یتیم شامل تأدیب، حفظ حقوق، محبّت و تعلیم او می شود.

اصول همه ادیان یکی است چون همه این میثاق ها، در اسلام نیز هست. انجام یک عمل صالح کفایت نمی کند، بلکه داشتن خوی نیکوکاری و انجام هر گونه کار صالحی لازم است. «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»، «الصَّالِحاتِ» جمع و همراه با (الف و لام) آمده است، لذا همه کارهای نیک را در بر می گیرد

نیکویی به والدین

خدای مهربان تشکر از والدین را در ردیف شکرگزاری خود آورده و خوش رفتاری و احسان به آنان را به نحوی واجب نموده که پرستش خود را واجب نموده است (مثلاً اگر پرستش خدا) ۱۰۰ درجه واجب باشد اطاعت پدر و مادر (۹۹) درجه واجب و لازم است. زیرا این آیه شریفه بعد از خداپرستی دستور اطاعت والدین را صادر فرموده است به همین دلیل است که فقهاء متفقاً می فرمایند:

عاق والدین بودن، از بزرگترین گناهان کبیره است و شهادت کسی که عاق والدین باشد چون فاسق است قبول نخواهد بود. در حدیث شریفی آمده است که: عاق والدین، بوی بهشت را نخواهد یافت. منظور از نیکویی به والدین اطاعت از ایشان و از نظر گفتار و رفتار مدارا کردن با آنان است.

گفته شده: زنی پدر خود را از یمن بدوش گرفت و به مکه معظمه برد و او را به دور کعبه طواف داد. شخصی به او گفت: خدا تو را جزای خیر دهد انصافاً که حق پدری را ادا کردی!! او گفت: ابدا، من حق او را ادا ننموده ام زیرا پدرم مرا به دوش می گرفت و زنده بودن مرا آرزو داشت ولی من او را در حالی به دوش گرفته ام که خواهان مرگش هستم.

از این آیه استفاده می شود که صله رحم برای این که با والدین بستگی دارند واجب است؛ و نیز استفاده می شود بر کسی که ولی و سرپرست یتیم باشد واجب است برای حفظ وی و اموالش حریص باشد؛ و نیز این آیه اغنیاء را ملزم می کند که سهمی از مال خود را به بینوایان بپردازند.

هنگامی که پیغمبر عالیقدر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) از مکه به سوی مدینه هجرت نمودند برای آن بزرگوار مسجدی ساختند. رسول خدا در حالی که می ایستادند در میان آن مسجد به ستونی که آن را حنانه می گفتند تکیه می کردند و مردم را موعظه می نمودند. بعد از مدتی به آن حضرت گفتند: اجازه بفرمایید منبری برای شما بسازیم. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه دادند.

آنان منبری که سه پله داشت ساختند. موقعی که آن بزرگوار پا به پله اول نهاد فرمود: آمین. وقتی پا به پله دوم و سوم نهاد نیز فرمود: آمین. هنگامی که بر فراز منبر نشست و شروع به خطبه کرد آن ستون با صدایی ناله کرد که از صدای پیغمبر خدا بلندتر بود. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از منبر فرود آمده آن ستون را در بغل گرفته و آرام نمودند آنطور که مادری کودک خود را آرام نماید. بعداً فرمودند: به حق آن خدایی که مرا برای هدایت مردم فرستاد اگر من این ستون را آرام نمی کردم تا قیامت از فراق من می‌نالید!!

مردم گفتند: یا رسول اللّه! کسی که دعا نکرد، پس چرا شما آمین فرمودید؟ فرمودند: جبرییل دعا کرد و من آمین گفتم. گفتند جبرییل چه دعایی کرد؟ فرمود: وقتی پا به پله اول نهادم جبرییل گفت: کسی که والدین یا یکی از ایشان را دریابد و آمرزیده نشود خدا او را از رحمت خود دور کند. من گفتم: آمین. وقتی بر فراز پله دوم رفتم جبرییل گفت: کسی که ماه رمضان را دریابد و آمرزیده نشود خدا او را هلاک نماید. من گفتم: آمین. هنگامی که پا به پله سوم نهادم جبرییل گفت: کسی که نام تو را بشنود و صلوات نفرستد، از رحمت خدا دور باد. من گفتم: آمین.

عاق والدین بودن از بزرگترین گناهان کبیره است و شهادت کسی که عاق والدین باشد چون فاسق است قبول نخواهد بود. در حدیث شریفی آمده است که: عاق والدین بوی بهشت را نخواهد یافت.

پیام های آیه

۱ـ خداوند از طریق عقل، فطرت و وحی، از مردم پیمان می‌گیرد. «أَخَذْنا مِیثاقَ»

۲ـ توحید، سرلوحه مکتب انبیاست؛ و بعد از آن کارهای نیک قرار گرفته است.«لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»

۳ـ در کنار توحید، احسان به والدین مطرح است. «لا تَعْبُدُونَ»، «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»

۴ـ احسان به والدین باید شخصاً صورت گیرد، نه با واسطه. حرف «ب» در «بِالْوالِدَیْنِ» به معنای مباشرت شخصی است. «بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»

۵ـ گرایش به یکی از پدر و مادر، ممنوع است. «بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»

۶ـ ابتدا خویشان نیازمند، سپس دیگران. «ذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ…» البتّه در بین خویشاوندان نیز اولویت ها محفوظ است. «أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی به بعضٍ» (انفال، ۷۵)

۷ـ احسان باید همراه با ادب و بدون منّت باشد. در کنار احسان، جمله «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» آمده است.

۸ـ اگرچه به همه مردم نمی توان احسان کرد، ولی با همه می توان خوب سخن گفت. «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً»

۹ـ برخورد خوب و گفتار نیکو، نه تنها با مسلمانان، بلکه با همه مردم لازم است. «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً»

۱۰ـ علاوه بر پرداخت زکات، احسان به مستمندان و ایتام نیز لازم است. در آیه هم زکات آمده و هم احسان به مساکین. «إِحْساناً»، «وَ الْمَساکِینِ»، «وَ آتُوا الزَّکاهَ».

۱۱ـ نماز و رابطه با خداوند، از زکات و رابطه با فقرا جدا نیست. «أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ»

۱۲ـ نماز و زکات در ادیان دیگر نیز بوده است. «أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ»

۱۳ـ اعتقاد به توحید، احسان به والدین و ایتام و مساکین، همراه با دستور پرداخت زکات و برخورد نیکو با مردم، و بپا داشتن نماز، نشانه جامعیت اسلام است.

۱۴ـ ادای حقوق، دارای مراتب و مراحلی است. اوّل حقّ خداوند، سپس والدین، سپس خویشاوندان، سپس یتیمان که کمبود محبّت دارند و آن گاه مساکین که کمبود مادیات دارند.

۱۵ـ تمام احکام اعتقادی، اخلاقی و فقهی، میثاق و عهد خدا با انسان است. بعد از «مِیثاقَ» سخن از عقیده توحیدی، احسان به والدین، نماز و زکات آمده است.

منبع: تبیان؛ آمنه اسفندیاری