هدفمند بودن دعا از نگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله)

اشاره:

دُعا، طلب و درخواست بندگان از خدا یا آنچه معبود می‌پندارند، برای رسیدن به خواسته‌هاست. در متون دینی، دعا به عنوان یکی از راه‌های ارتباط با خدا و برترین عبادت‌ها تأکید و با تعابیری مانند سلاح مؤمن و نور آسمان و زمین توصیف شده است. برای دعا آداب و شرایطی از جمله خواندن خدا با اسماء الحسنی، طلب از پروردگار از سر بیم و امید و از روی تضرع و خشوع، شروع دعا با بسمله و حمد و صلوات، ذکر شده است. دعا به زمان و مکان خاصی محدود نشده ولی بعضی از زمان‌ها و برخی از مکان‌ها برای دعا کردن مناسب‌تر معرفی شده است.

هدفمند بودن دعا از نگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله)

برخی می‌گویند سخن گفتن با خدا آدابی ندارد، هر کس هر طور با هر زبان و ادبیاتی که بخواهد می‌تواند دعا کند و توصیه حضرت موسی(علیه السلام) به آن شبان را در دعا کردن شاهد می‎آورند که: «هیچ آدابی و ترتیبی مجو/ هرچه می‎خواهد دل تنگت بگو»، بله، از یک جنبه درست است که انسان می‌تواند هرگونه و به هر ترتیبی که خواست دعا کند، اما دعای هدفمند که فرد هوشیار بداند از آن، چه می‎خواهد و به‌دنبال چیست باید با آداب باشد.

پیامبرگرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) دعا را به ما آموزش داد، برای این عبادت، آدابی را مقرر داشت که به اجمال، به برخی از آداب و سنن ان حضرت در دعا اشاره می‎کنیم:

شیوه نبی مکرم اسلام در دعا آن بوده که دست‌ها را بلند می‌نمود در روایت آمده است رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در هنگام ابتهال و دعا دست‌ها را بلند می‌کرد مانند فقیری که غذا طلب می‎کند و بعد از دعا هم دست‌ها را به سر و صورت می‌کشید، در روایتی امام صادق(علیه السلام) فرمود: «هیچ بنده‌ای دستش را به‌سوی خدا دراز نمی‌کند مگر آن‌که خداوند حیا می‌کند از این که دستش را رد کند تا این‌که از فضل و رحمتش آن‌چه را که خواسته عطا کند».

پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) دعا را نشسته می‌خواندند در حدیثی فرمود: «جبرئیل به من دستور داد که قرآن را ایستاده و دعا را نشسته بخوانم» معنای این حدیث این نیست که نمی‌شود ایستاده دعا کرد بلکه معنایش این است که در حال نشسته حالت دعا برتر و بهتر است.

ازجمله روش‌های پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) در دعا این بود که تضرع و زاری می‎کرد به‌گونه‌ای که نزدیک بود عبا از دوش مبارکش بیفتد.رعایت این ادب، مهم‌ترین شرط استجابت دعا است.اگر انسان توجه قلبی به‌سوی خدا نداشته باشد دعایش سزاوار اجابت نیست همچنان‌که در دنیا اگر کسی به‌سوی انسان توجه کامل نکند،سزاوار نیست انسان توجه به او پیدا کند؛ مثلاً در زندگی دنیا با کسی مشغول صحبت باشی، اما او از صحبت کردن با تو غافل باشد و از ماندن در کنار تو روی‎گردان باشد.در این‌جا سزاوار است که تو با او صحبت نکنی و جوابش را نگویی.رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند دعایی را که از دلی غافل و بی‎خبر باشند نمی‎پذیرد».(میزان الحکمه، ج ۴، ص ۳۱ و بحارالانوار، ج ۹، ص ۳۲۳) و نیز امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در هنگام دعا توجه کن، چه کسی را می‎خوانی، چگونه می‎خوانی و برای چه می‎خوانی و چه می‎خواهی؟».توجه به این چهار نکته تاثیر فوق‌العاده‌ای در استجابت دعا دارند.سپس حضرت چنین اضافه می‎کند که اگر این شرایط را خوب فراهم کردی تو را به یکی ‌از این سه هدیه مژده می‎دهم: یا به‌زودی آن‌چه را خواستی به تو می‎دهد.و یا برای آخرت تو بیشتر از آن‌چه خواستی ذخیره می‎کند و یا بلایی را از تو برمی‌گرداند که اگر می‌رسید تو را هلاک می‎کرد.(مصباح الشریعه، ص ۱۳۲)

نجات

دعا در بحرانی‎ترین لحظه‌های زندگی آدمی را نجات می‎دهد. دعا یکی‌از عبادت‌های پُراهمیت در اسلام است.پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) آن‌را «مغز عبادت» خوانده است.دعا نیاز همه انسان‌هایی است که خود را با ماوراءالطبیعه پیوند می‎زنند.این عبادت در بحرانی‎ترین لحظه‌های زندگی آدمی را نجات می‎دهد و امید و نشاط را به او برمی‎گرداند.ملتی که در میان خود از دعا و نیایش، محروم باشد به زوال و نابودی می‎گراید.

دعا در لغت به‌معنای «خواندن» است و در اصطلاح، خواندن دعا را به شکل‌های مختلفی در قالب داستان انبیا مطرح کرده است.همه انبیا و اولیای الهی با دعا مانوس بوده‌اند.

نگاهی اجمالی به سیره پیامبرگرامی اسلام و فرزندان ان بزرگوار، می‎رساند که آنان تا چه اندازه، دعا را پُرعظمت و سازنده می‎دانستند.رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‎فرمود: «هیچ چیز نزد خدا، گرامی‌تر از دعا نیست».(مکارم‌الاخلاق، ص ۲۶۸)

علت این‌که مؤمنان، دائماً با دعا مانوس‌اند این است که آن‌را اسلحه‌ای می‌دانند که در همه عرصه‌های زندگی برای آنان کارگشاست.روزی پیامبر(صلی الله علیه و آله) به اصحاب خود فرمود: «آیا شما را به سلاحی راهنمایی نکنم که از دشمنان‌تان رهایی دهد و روزی‎تان را فراوان سازد؟ عرض کردند: چرا، فرمود: پروردگارتان را در شب و روز بخوانید، زیرا سلاح مؤمن دعاست».(کافی، ج ۲، ص ۴۶۸)

در فضیلت دعا همین بس که آن حضرت، دعا را افضل از قرائت قرآن می‎دانند: «الدعا افضل من قرائه القرآن».(مکارم الاخلاق، ص ۳۸۹) کمااینکه براساس روایات نقل شده از رسول مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) ارزش و قیمت افراد در پیشگاه خداوند به دعای آنان بستگی دارد کمااینکه دعا وسیله مؤثری برای خودسازی و خداشناسی و پیوند و ارتباط انسان با خدا است، دعا بزرگ‌ترین عبادت است: «الدعا هو العباد الکبری».(مکارم الاخلاق، ص ۳۸۹)

منبع: http://www.iqna.ir/fa/news/3761250/