گناه و صفات رذیله مانع اجابت در دعا‏

یکى از موانع مهم اجابت دعاى انسان، ارتکاب گناه است. انسانى که از امر خداى سبحان نافرمانى مى‏کند، چگونه انتظار دارد دعاى او مستجاب شود؟ همچنین صفات رذیله، اجازه وصول رحمت حق به انسان را نمى ‏دهد.

آدمى که حسود، مغرور، متکبر و یا خودخواه است، نباید توقع برآورده شدن حاجات خود را داشته باشد. پول‏ پرستى و ریاست ‏طلبى، موانع بزرگى جهت دریافت فیض از جانب حق تعالى هستند. لااقل باید آتش صفات رذیله‏ اى همچون حسادت، خاموش شود تا دعا مستجاب گردد.

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:«إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ»^[۱]یعنی جز این نیست که خدا از پرهیزکاران مى‏پذیرد.این آیه شریفه با چند تأکید مى‏ فرماید خداوند متعال اعمال و دعاى انسان متقى را مى‏ پذیرد. کسى که فاسق و فاجر است، نه تنها از دعا و استجابت دعا بى ‏بهره مى‏ ماند، بلکه بنابر تعبیر قرآن شریف، خداوند او را دوست ندارد.

آنجا که مى ‏فرماید: «وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ»^[۲] و «إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ».^[۳]خداوند کسى که به گناه آلوده شده باشد را دوست ندارد و دعاى او را نمى‏پذیرد. در مقابل مى‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ».^[۴]

یعنى آدمى باید پس از شست و شوى باطنى و زدودن رذائل و آلودگى‏ها، نام مبارک حق‏ تعالى را بر زبان جارى کند و او را بخواند در این صورت مى ‏تواند توجّه و نظر عنایت خداى سبحان را به خود جلب نماید. حافظ در این باره مى‏ گوید:

گاهى اوقات یک انسان آلوده به گناه، مانع استجابت دعاى یک جمعیت مى‏شود. حضرت موسى علیه السلام مردم را براى دعاى باران در بیابان جمع کرده بود. جمعیت کثیرى دعا مى‏ کردند تا خداوند متعال رحمت خویش را بر آنان نازل کند.

ناگهان به حضرت موسى علیه السلام خطاب شد که هرچه دعا کنید فایده ندارد. زیرا یک نفر که اهل نمّامى و سخن‏ چینى است، در میان جمعیت است و تا وقتى مردم را ترک نکند، دعا مستجاب‏ نمى‏ شود.^[۵] حضرت موسى علیه السلام  فریاد زد: اى سخن‏ چینى که در میان جمعیت قرار دارى، از خیل دعاکنندگان دورشو تا خداوند دعاى ما را مستجاب کند.

آن شخص متوجّه شد که منظور حضرت موسى علیه السلام  او است و اگر در این هنگام از جمعیت خارج شود، رسوا مى‏ گردد، لذا توبه کرد و با شرمندگى و خجالت زدگى از خداوند عذرخواهى نمود. پروردگار متعال رحمت خویش را نازل کرد و باران بارید. بعد هم خطاب شد که به خاطر توبه همان شخص، باران بارید.

بنابراین وقتى آدمى وجود خود را از پلیدى ‏هایى که او را فراگرفته است، پاکیزه نماید و از تاریکى گناه خارج شود، دعاى او مستجاب خواهد شد. به همین جهت در شب‏هاى قدر توصیه مى ‏شود ابتدا توبه و پس از آن دعا نمائید.

کسى که گناه مى‏ کند، مورد غضب الهى واقع مى‏شود. ممکن است یک دروغ، یک غیبت، یک شایعه پراکنى و یا یک چشم چرانى، موجب برداشتن دست عنایت خداى سبحان از روى سر انسان شود. ناگفته پیداست کسى که دست عنایت خداوند بر سرش نباشد، نه تنها دعاى مستجاب ندارد، بلکه در دو دنیا نگون بخت و بیچاره مى‏ شود.

تا وقتى گناه در جامعه رایج باشد، دعا مستجاب نمى‏ شود. هنگامى که مفاسد اجتماعى، جامعه ‏اى را فراگرفت، نعمت و رحمت از آن جامعه رخت بر مى‏ بندد و بلا و عذاب جایگزین آن مى‏ شود. خداى سبحان در قرآن کریم مى‏ فرماید: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْیَهً کانَتْ آمِنَهً مُطْمَئِنَّهً یَأْتِیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ»^[۶] خداوند به پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله و سلم مى‏فرماید: یا رسول الله! براى آنان یک دهى را مثال‏

بزن که در امنیت، رفاه و آسایش کامل بودند و نعمت مثل باران براى آنها نازل مى ‏شد. امّا در میان آنان گناه پیدا شد و آن نعمت‏ها را زائل کرد و ذلت، ناامنى و قحطى جایگزین آن نمود. بعد قرآن مى‏ فرماید: «بِما کانُوا یَصْنَعُونَ» و خود آنان را در این خصوص مقصّر مى‏ داند.

وقتى گناه جامعه‏اى را احاطه کند، نه تنها بلا نازل مى ‏شود، بلکه از الطاف و نعمت‏هاى معنوى نیز در آن جامعه خبرى نیست و ملائکه از آن جامعه و مردم گریزانند. اگرچه ممکن است افراد مقدّس و وارسته‏اى که شایسته دریافت فیض و رحمت الهى هستند، در آن جامعه حضور داشته باشند، ولى در محیط آلوده نمى‏ توانند کارهاى خارق العاده و معنوى انجام دهند.

در گذشته امور معنوى نظیر تشرّف خدمت امام زمان «ارواحنافداه» و یا طى الارض و امثال آن به وفور یافت مى‏شد و این به علّت کمرنگ بودن گناه و فساد در بین مردم بود.

شخص موثّقى نقل مى‏کرد که مادربزرگ مرحوم او به خواب وى آمده و گفته است: به کسانى که سر قبر من مى ‏آیند سفارش کن حجاب خود را مراعات کنند؛ زیرا ملائکه اطراف قبر مرا احاطه کرده ‏اند و با آمدن زن‏هاى بدون چادر و بدحجاب، گریزان مى ‏شوند.

پی نوشت ها

[۱] . المائده/ ۲۷.

[۲]. المائده/ ۶۴.

[۳]. المائده/ ۸۷.

[۴]. البقره/ ۲۲۲.

[۵]. بحار الأنوار، ج ۷۲، ص ۲۶۸.

[۶]. النحل/ ۱۱۲

منبع: سیر و سلوک؛ مقدمه: سلوک معنوى در پرتو قرآن و عترت، ص: ۱۲۹- ۱۳۱.