ورزش زنان در ترازوی آراء کارشناسان

زنان، نیمی از جامعه بشری را تشکیل داده و از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و در برنامه‌ریزی‌های گوناگون جامعه، باید در نظر گرفته شوند. یکی از اموری که برای زنان مطرح است، ورزش است. امروزه زنان زیادی در سطح جهان به ورزش‌های مختلف اشتغال دارند. گروهی ورزشکار حرفه‌ای‌اند و تعدادی ورزشکار آماتور؛ گروهی به ورزش‌های سبک می‌پردازند و برخی به ورزش‌های سنگین و خشن؛ گروهی از آنان برای رسیدن به مقامات و قهرمانی تلاش می‌کنند و برخی برای حفظ سلامتی و یا تناسب اندام؛ و عدّه بیش‌تری از زنان نیز از ورزش و ورزشکار، بیگانه و یا حتی از آن بیزارند. حال باید دانست، کار کدامین گروه از این زنان صحیح‌تر بوده و به صلاح نزدیک‌تر است.

تاریخچه ورزش زنان

زنان در جوامع کهن و باستانی، به شدت از ورزش و حتی تماشای مراسم ورزشی منع می‌شدند، اما بالاخره پای آنان به ورزش و مسابقات ورزشی باز شد.

در کتاب زن و ورزش (ص ۱۸ و ۱۹) چنین آمده است: ” حتی در مراسم و آیین‌های ویژه مذهبی و اجتماعی که تا پیش از برپایی المپیاد در یونان باستان برگزار می‌شد، و بعد از آن در المپیاد باستانی که به منظور پرورش جسم و روان نونهالان و جوانان ترتیب یافته بود و هر چهار سال یک بار برگزار می‌شد، زنان حق ورود و تماشا نداشتند، و این ممنوعیت، آن قدر شدت و غلظت داشت که اگر زنی این قاعده و قانون را نادیده می‌گرفت و به تماشای مسابقات می‌رفت، محکوم به اعدام می‌شد. نخستین زنی که سنّت مرد‌سالاری را در عرصه ورزش و مسابقات میدانی در هم شکست، زنی بود به نام “هیپوهریا” که با تلاش و پشتکاری خاص، سرانجام پای زنان را به عرصه ورزش و میدان مسابقات ورزشی یونان باز کرد. چندی نگذشت که زنان موفق شدند، تحت عنوان “هریا” برای اولین بار، مسابقاتی را در حضور مردان برپا کنند و عرصه‌های نبرد ورزشی را زیر قدم‌های خود داشته باشند.”

نظر کارشناسان در مورد ورزش زن

گروهی از کارشناسان ورزشی و دانشمندان، با ورزش کردن زنان به شدت مخالفند، و گروهی نیز در نقطه مقابل آن‌ها قرار داشته، و آن را برای زنان و دختران لازم و ضروری می‌دانند. ما در این جا به نحو اختصار به این دو نظریه اشاره می‌نماییم:

نظر موافقان

موافقان ورزش بانوان می‌گویند:
“تامین بهداشت جسم و روان برای زنان که در دوره‌ها و مراحل مختلف زندگی پر مسئولیت خویش، مراحلی چون بارداری، زایمان و از همه مهمتر، پرورش و تربیت فرزندان را پشت سر می‌گذارند، از اهمیتی والا برخوردار است. تحقیقات نشان داده است که شروع عادت ماهانه در دختران و زنان ورزشکار، دیرتر از غیر ورزشکار است… این تاخیر به نوبه خود تاثیرات مثبتی را برای دختران در بردارد، چنان که رشد بیش‌تر اندام‌ها را در جهت طبیعی، بیشتر خواهد نمود. همچنین در این دختران ورزیده و تمرین دیده، مقدار مطلق و نسبی جرم عضلاتشان از دختران هم سن تمرین نکرده، بیشتر بوده است. استراند (ASTRAVD)، سی شناگر دختر را در سنین دوازده تا شانزده سالگی، به مدت یک سال تحت تمرینات سنگین قرار داد. این دختران، مسافتی حدود ۵۵۰۰ متر تا ۶۵۰۰ متر را (حدود شش تا بیست و هشت ساعت) در هفته شنا نمودند؛ هر هفته در تمام طول تمرین، از نظر پزشکی نیز این افراد، مورد معاینه قرار می‌گرفتند. پس از این مدت، بررسی بر روی آن‌ها نشان داد که آن‌ها از نقطه نظر اکسیژن مصرفی در سطح بسیار بالایی قرار دارند، که با افراد تمرین ندیده قابل مقایسه نبوده است. براون (BROWN) نیز در یک تحقیق خود، همین تجربه را در مورد دخترانی که دوران قبل از بلوغ را می‌گذراندند انجام داد؛ مشاهده کرد که حداکثر اکسیژن مصرفی آن‌ها در شش هفته تمرین، حدود ۱۸% و در دوازده هفته، حدود ۲۶% افزایش پیدا نموده است. همچنین ضربان قلب آن‌ها بعد از این تمرین، کاهش یافته و هیچ گونه اثر سوئی در این افراد دیده نمی‌شود. “

نظر مخالفان

شهید دکتر سید رضا پاک‌نژاد، درباره آثار منفی ورزش- به ویژه ورزش‌های سنگین و خشن- بر روی زنان می‌نویسد: “صادقانه باید قبول کنیم زنان ورزشکار در این مورد مشکل است، ولی متخصصان امر عقیده دارند که ۵۰% زنان ورزشکار، روحیه زنانه خود را از دست می‌دهند، چون زن‌های نامبرده برای رسیدن به مقام قهرمانی بین‌المللی، متحمّل ممارست و تمرین‌های مداوم و مشکلی شده‌اند، خواه نا خواه خشن بار آمده‌اند و به درشتی حرف می‌زنند. برای آن‌ها خوشایند مرد بودن مطرح نیست، بلکه کمال مطلوب آنها، ثانیه‌ها و سانتی مترها و جلو افتادن‌ها و مدال‌هاست….

یک زن کوه‌نورد که دایماً عمرش در کوهستان می‌گذرد، به تدریج صفت زنانه خود را از دست می‌دهد و حتی ممکن است از زن بودن خود خجالت کشیده و روحانیت زنانه خود را از دست بدهد. زنان نباید فوتبال و رگبی‌بازی کنند. این‌ها ورزش‌های ظریف و زنانه نیستند، و بایستی آن‌ها والیبال و بسکتبال و اسکی بازی کنند، بدون این که لطف زنانه خود را از دست بدهند… به وسیله روزنامه “دیلی میرور” (در انگلستان) اعلام گردید، از نظر علمی ثابت شد ورزش، دختران و زنان را بد ترکیب و زشت می‌کند. زنان و دخترانی که ورزش می‌کنند، صدایشان کلفت می‌شود و زیبایی اندام و برجستگی‌های زنانه خود را از دست می‌دهند و اندام و جثه درشت و قوی، مانند مردان پیدا می‌کنند.

کسی که این نظریه را از اول داشته است و اخیراً آن را به اثبات رسانیده، پروفسور، دکتر “الودویک پروکوپ”، کارشناس پزشکی و ورزشی است. این پزشک معروف، در مسابقات المپیک مکزیک، ۹۱۱ دختر ورزشکار را مورد معاینه قرار داد و مشاهده کرد که نیمی بیش‌تر از این دختران، زیبایی اندام خود را از دست داده و شبیه مردان شده‌اند. “مرحوم شهید دکتر پاک‌نژاد، به منظور تطبیق مطالب فوق با نظر اسلام، به حدیثی از قول پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره می‌کند که می‌فرماید: “المراه ریحانه لیست بقهرمانه” و آن گاه آن را چنین ترجمه می‌کند: “زن، گل است و قهرمان نیست. “

به نظر می‌رسد ایشان در ترجمه این حدیث، دچار خطا شده‌اند. ایشان کلمه “قهرمان” را که به عنوان یک کلمه عربی به کار رفته، به معنای “قهرمان، و شخص نیرومند”- که در فارسی به کارمی رود- گرفته است، اما این برداشت، صحیح نیست. این حدیث به همین شکل در نهج البلاغه نیز آمده است، آن جا که امیر مومنان در وصیت خویش به فرزند برومندش، امام حسن(علیه السلام) می‌فرماید: “فانّ المراه ریحانه، لیست بقهرمانه” و فیض الاسلام در ترجمه آن چنین می‌نگارد: “زن گیاهی است خوشبو، نه کارفرما (پس او را از انجام امور بازدار). “و همین ترجمه صحیح است. زیرا “قهرمان” در زبان عربی از ماده “قهرم” است که رباعی است، نه از ماده “قهر” که ثلاثی است.

لغویان این کلمه را چنین ترجمه کرده‌اند:
“القهرمان: الّذی یحکم فی الامور و یتصرّف فیها بامره؛ قهرمان: کسی است که در کارها حکم کرده و به دستورش در کارها دخل و تصرف می‌شود. “”قهرم- (القهرمان): ناظر دخل و خرج؛ قهرم(القهرمان): الوکیل او امین الدّخل و الخرج؛ قهرمان: وکیل و نماینده امینی است که دخل و خرج به عهده اوست. “بنابراین، معنای روایت چنین می‌شود که: “زن، همانند گل خوشبوست که باید در منزل یا گل خانه مانده و تحت مراقبت دقیق قرار گیرد. گل نباید از گل خانه خارج شده و در دسترس همگان باشد، والا پژمرده و پرپر شده، طراوت، زیبایی و بوی خوش خود را از دست خواهد داد، و چون چنین است، حتی مسئولیت دخل و خرج منزل و خرید مایحتاج زندگی از بازار و مغازه نیز که مستلزم خارج شدن وی از منزل، و در معرض خطر قرار گرفتن اوست، از دوش او برداشته شده است”. شاهد بر صحت این برداشت و ترجمه، فرمایشات آن حضرت است که پیش از بیان این عبارت فرمودند: “با حجاب و پوشاندن، چشم‌های آن‌ها را از دیدار بازدار [مگذار بیرون رفته، چشمشان بر مردم افتد]، زیرا سخت گرفتن حجاب برای ایشان پاینده‌تر است [هر چند در حجاب باشند، از تباه‌کاری‌ها محفوظند]، و بیرون رفتن اینان بدتر نیست از آوردن تو کسی را که از جهت ایشان اعتماد و اطمینانی به او نمی‌باشد. و اگر می‌توانی، کاری کن که غیر تو را نشناسند و مسلّط مکن زن را به آن چه به او مربوط نیست. “

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

بدون تردید، ورزش برای مردان، بسیار مفید بلکه لازم است، اما باید توجه داشت که هرگز نباید زنان را در ردیف مردان دانسته و با آنان مقایسه کنیم. مقایسه زن با مرد، و انتظار اعمال و کارهای سنگین و خشن مردانه از زن، ظلم بزرگی به زنان است. تفاوت‌های فراوانی در خلقت و آفرینش، بین زن و مرد وجود دارد، و این تفاوت‌ها موجب برتری هیچ یک بر دیگری نیست. کمال مرد در این است که دارای خصوصیات مردانه باشد و کمال زن نیز در این است که به ویژگی‌های زنانه، آراسته باشد. زن، ظریف آفریده شده و این ظرافت برای زن یک کمال است. به همین جهت، در اسلام انجام کارهای خشن، سنگین و طاقت‌فرسای خارج از منزل به عهده مردان، و کارهای ظریف، دقیق، حساس و عاطفی، همچون: تربیت و پرورش کودک، رسیدگی به وضع منزل، پخت و پز و هنر شوهرداری، به زن واگذار شده است. بدن زنان، نسبت به بدن مردان ضعیف‌تر و ظریف‌تر است، ولی این ضعف بدنی برای آنان نقص نیست.

حضرت علی(علیه السلام) در نهج البلاغه به همین مطلب اشاره کرده و می‌فرماید: فانّهن ضعیفات القوی؛ زنان از نظر بدنی ضعیفند. ” در عوض، زنان از هنر عواطف و احساسات، از مردان به مراتب قوی‌ترند. قوّت بدنی و جسمانی برای مرد، و قوت احساسات و عواطف برای زن، لازم و موجب کمال است. آقای خوزه کالیگال، رئیس انجمن بین المللی مدارس عالی تربیت بدنی، می‌گوید: “من با مسابقات و رقابت‌های علنی و آشکار بین زن و مرد مخالفم؛ منظور من رقابت‌های سطح بالای ورزشی است، نه اعمال ورزشی به عنوان تفریح، گذران اوقات یا آموزش، بلکه مسابقاتی که با زمان سنج و سانتی متر اندازه‌گیری می‌شود، یا ورزشی‌هایی که بر حسب کارآیی‌ها و توانایی‌های مبتنی بر قدرت، سرعت و استقامت ارزیابی می‌گردد…. من معتقدم- ضمن این که به هر عقیده مخالف دیگری نیز احترام می‌گذارم- که یکی از بزرگترین دلایل زیستن ما در این عالم، آن است که زن و مرد با یکدیگر تفاوت دارند.

“حضرت علی(علیه السلام) با توجه اختلاف زن و مرد در آفرینش، قضاوت جالب و شگفت‌انگیزی دارد: “مردی دارای دو زن بود که هر دو نفر آن‌ها بادار بودند. هر یک از آن‌ها آرزو می‌کرد، فرزندی که به دنیای می‌آورد پسر باشد، تا بدین وسیله پیش شوهرش محبوب‌تر گردد. در آن زمان- به دلیل پایین بودن سطح فرهنگ و نقش مهمی که مردان در تقویت بنیه نظامی داشتند- داشتن فرزندان پسر، افتخار بوده و داشتن فرزندان دختر، موجب سرافکندگی محسوب می‌شد. از قضا هر دو زن در یک شب تاریک و در یک اتاق، زایمان می‌کنند. یکی از آن‌ها دختر، و دیگری پسر به دنیا می‌آورد. زنی که دختر زاییده بود، در یک زمان مناسب، فرزندش را با نوزاد پسر هوویش عوض می‌کند و وانمود می‌کند که او پسر زاییده و هوویش دختر. این کار باعث اختلاف و درگیری بین دو هوو شده و کسی نمی‌تواند در این مورد قضاوت کند. طبق معمول، برای قضاوت در این مورد، به دریای علم و حکمت، امیرمومنان، حضرت علی(علیه السلام) مراجعه می‌شود. آن حضرت دستور می‌دهد، هر دو مادر، مقدار معین و مساوی از شیر خود بدوشند. آن گاه آن دو شیر را در ترازوی دقیق وزن می‌کنند. با کمال تعجب متوجه می‌شوند، وزن حجمی یکی از شیرها بیش‌تر از دیگری است. آن گاه آن حضرت حکم می‌کند که فرزند پسر متعلق به همان زنی است ک شیرش سنگین‌تر است. “می‌بینیم به دلیل اختلاف ساختمان جسمانی زن و مرد، خداوند متعال حتی در تغذیه نوزادان نیز اختلاف قایل شده است. شیری که پسر از آن تغذیه می‌کند، باید از املاح و فلزات بیش‌تری برخوردار باشد، تا استخوان بندی و اسکلت و همچنین عضلات محکم‌تر و نیرومندتری را برای مردانی که وظایف سنگین‌تر، خشن‌تر و خطرناک‌تری به عهده خواهند داشت، فراهم سازد. به دلیل همین اختلاف جسمانی زن و مرد، ورزش نیز آثار متفاوتی در هر یک از آنان بر جای می‌گذارد؛ بنابر این، بهتر است زنان از پرداختن به ورزش‌های سخت، خشن و طاقت‌فرسا بپرهیزند، و تنها به انجام ورزش‌ها و نرمش‌های سبک و مفید بپردازند، تا از ورزش نتیجه معکوس نگیرند.

به هر حال از نظر اسلام، پرداختن بانوان به ورزش‌های گوناگون- تا آن جا که برای آن‌ها ضرری نداشته و مستلزم فعل حرام دیگری نباشد- جایز است، زیرا هر کاری، تا زمانی که دلیل بر حرمت آن نداشته باشیم، جایز خواهد بود. ورزش بانوان نیز مشمول همین قاعده کلیّه است و تا زمانی که دلیلی قاطع بر حرمت ورزش بانوان نداشته باشیم، اصل جواز آن خواهد بود. باید توجه داشت، اسلام نمی‌خواهد زنان را از ورزش کردن منع کند، بلکه – همان گونه که از فرمایشات حضرت علی(علیه السلام) خطاب به امام حسن(علیه السلام) فهمیده می‌شود- می‌خواهد تماس زنان با مردان نامحرم را به حداقل برساند، زیرا هر چه این تماس بیش‌تر باشد، خطر به فساد و سقوط کشیده شدن زنان و در نتجه جامعه، بیش‌تر خواهد بود. جوامعی که در طیّ قرن گذشته، هیچ گونه محدودیتی در روابط زنان با مردان، قائل نشده و به آنان آزادی مطلق در این زمینه داده‌اند، تاوان سختی پرداخته‌اند. در این گونه جوامع، فساد، فحشا، جنایت، آدم‌ربایی و تجاوز به طور محسوسی افزایش یافته، موازین اخلاقی و انسانی در هم کوبیده شده، و روابط اجتماعی و به ویژه خانوادگی، صمیمیّت و گرمی خود را از دست داده و به تیرگی گراییده است.

خلاصه این که از نظر اسلام، پرداختن به ورزش‌هایی که به واقع برای حفظ سلامتی، زیبایی و زیبایی و شادابی زن مفید بوده و به جسم و روح او لطمه وارد نسازد، اشکالی ندارد، ولی همه این کارها باید در پوشش و حجاب لازم و محیط سالم و امن و تحت کنترل و مراقبت تام صورت گیرد. اگر ورزش به منظور سالم‌سازی فرد و جامعه صورت می‌گیرد، نباید نتیجه معکوس داده، فرد و جامعه را به فساد و تباهی بکشد.

منبع: تبیان