لیله المبیت شبی خوابیدن امام علی در بستر پیامبر (ص)

زمان مطالعه : 5 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

لَیلَهُ المَبیت، شبی که امام علی (علیه السلام) برای حفظ جان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در بستر ایشان خوابید. مشرکان قصد داشتند در این شب، دسته جمعی به خانه پیامبر حمله کنند و او را به قتل برسانند. به درخواست پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، امام علی (علیه السلام) در بستر ایشان خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) توانست در آن شب به سمت یثرب هجرت کند. بسیاری از مفسران، شأن نزول آیه شراء در سوره بقره را این فداکاری امام علی در لیله المبیت دانسته‌اند. تاریخ این واقعه، شب اول ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت ذکر شده است.

نقشه قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

با بالا گرفتن دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به اسلام، کفار قریش پس از مرگ ابوطالب به آزار و اذیت مسلمانان دامن زده و آنان را به دست کشیدن از اسلام مجبور می کردند. پیامبر که جان مسلمانان را در خطر دید، پس از پیمانی که با اهل یثرب بست، دستور داد تا مسلمانان به آن دیار هجرت کنند. آنان در چند مرحله به صورت دسته های کوچک و پنهانی و دور از چشم قریش رهسپار یثرب شدند.[۱]

کفار قریش در آخرین چاره اندیشی علیه دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، تصمیم به قتل وی گرفتند. جمعی از قریش در دار الندوه جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تصمیم بگیرند. نظرات مختلفی ارائه شد؛ اما در نهایت طبق نظر ابلیس، تصمیم گرفته شد از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حمله کنند و دسته جمعی او را در خانه اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او در میان همه قبایل پراکنده می شد و بنی‌هاشم که خاندان و خونخواهان پیامبر بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می شدند به گرفتن دیه رضایت دهند.[۲] در برخی منابع تاریخ آمده است که شیطان به شکل پیرمردی در این جلسه حاضر شد و مشرکان را راهنمایی کرد.[۳]

نزول آیه و آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

به دنبال تصمیم قریش بر قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و او را از نقشه مشرکان آگاه ساخت و دستور خداوند برای هجرت را ابلاغ کرد. در آیه ۳۰ سوره انفال آمده است: و [یاد کن‌] هنگامى را که کافران درباره تو نیرنگ مى کردند تا تو را به بند کشند یا بکشند یا [از مکه] بیرون کنند، و نیرنگ مى‌زدند، و خدا تدبیر مى کرد، و خدا بهترین تدبیرکنندگان است.

بنابراین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف یثرب ترک کند.[۴]

ماجرای لیله المبیت

در شب اول ربیع‌الاول پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای آنکه مشرکان از هجرت او آگاه نشوند، به علی (علیه السلام) فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می خوابی؟» امام علی (علیه السلام) گفت: «در این صورت شما سالم می مانید؟» پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «آری».

امام علی (علیه السلام) تبسمی کرد و سجده شکر به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد …»[۵] سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، علی (علیه السلام) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.[۶]

وقتی علی (علیه السلام) در بستر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خوابیده بود، جبرئیل در بالای سر او و میکائیل پایین پای او آمدند و جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو‌ ای فرزند ابو طالب! که خدا در برابر فرشتگان به تو مباهات می کند.»[۷]

مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را محاصره کردند و قرار بود حمله در نیمه شب صورت گیرد، اما ابولهب گفت: در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.[۸]

علی (علیه السلام) درهای خانه را بست و پرده ها را کشید. آنان با سنگ به علی (علیه السلام) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.[۹] صبح که با شمشیرهای برهنه به خانه هجوم بردند، وقتی علی (علیه السلام) را در بستر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مشاهده کردند، گفتند: محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) کجاست؟

علی (علیه السلام) فرمود: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند». در این هنگام به سوی علی (علیه السلام) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیده، کتک زدند. ساعتی هم در

زندانی کرده، سپس آزادش کردند.[۱۰] آنها در جهت مدینه به تعقیب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداختند در حالی که غار ثور در سمت دیگر قرار داشت.[۱۱]

در نقل دیگری آمده است که علی (علیه السلام) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر خالد بن ولید را که در پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند: ما با تو کاری نداریم، ولی بگو که محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) کجاست؟ فرمود: من اطلاعی از وی ندارم. پس قریشیان به جستجوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداختند.[۱۲]

نزول آیه در شأن علی (علیه السلام)

علمای شیعه[۱۳] و گروهی از علمای اهل سنت[۱۴] معتقدند آیه اشتراء (آیه ۲۰۷ سوره بقره) در شأن علی (علیه السلام) در ماجرای لیله المبیت نازل شده است. وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.(سوره بقره، آیه ۲۰۷).

پی نوشت ها

ابن هشام، السیره النبویه، قاهره، ج۱، ص۴۸۰.
طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.
طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.
حلبی، السیره الحلبیه،‌ دار المعرفه، ج۲، ص۳۲.
مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.
طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.
حلبی، السیره الحلبیه،‌ دار المعرفه، ج۲، ص۳۲.
طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.
مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.
مفید، الارشاد، مؤسسه الاعلمی، ص۳۰.
طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.
عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲،‌ ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.
حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیه، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.

فهرست منابع

قرآن کریم.
ابن اثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
ابن هشام، السیره النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبه محمدعلی صبیح، بی‌تا.
منبع مقاله: ویکی شیعه
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا،‌ بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
حلبی، علی بن ابراهیم، السیره الحلبیه،‌ بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم،‌ بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۹۷۳م.
طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه للطباعه، ۱۴۱۴ق.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه الاسلامیه، بی‌تا.
فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، بیروت، مؤسسه اعلمی، بی‌تا.