شب قدر و فضیلت روزه‏

اشاره: 

خداوند متعال در آیات سوم و چهارم سوره دخان چنین فرموده است «ما آن قرآن را در شب فرخنده (قدر) فرستادی همانا که ما بیم دهندگانی در آن شب هر کارى با حکمت مشخص مى  گردد.» گروهى گفته اند مقصود از آن شب، شب قدر است و گروهى گفته  اند، شب برات است. (یعنى شب نیمه شعبان)[۱] و خداوند متعال در آیه اول سوره قدر فرموده است «ما آن را در شب قدر نازل کردی» تا آخر سوره که در باره شب قدر است.

خداوند متعال در کتاب خود، هفت چیز را صفت مبارک (فرخنده) داده است.

مکه را مبارک فرموده است و در آیه نود و ششم سوره آل عمران چنین مى فرماید «نخستین خانه که براى عبادت خلق بنا شده، همان است که در بکه و فرخنده است.» به قرآن هم، مبارک اطلاق شده و در آیه نود و دوم سوره انعام فرموده است «و این قرآن کتابى است که ما آن را نازل کردیم با برکت بسیار.» به عیسى (علیه السّلام) هم، صفت مبارک داده شده و در سوره مریم، آیه سى ام چنین فرموده است «مرا پیامبر قرار داد و هر کجا باشم مبارک گردانید.»

درخت زیتون را هم مبارک نامیده و در آیه سى و پنجم سوره نور فرموده است «مى درخشد از درخت مبارک زیتون.» سرزمینى که موسى (علیه السّلام) در آن به شرف گفتگو با خداوند رسید، در آیه سى ام سوره قصص، بقعه مبارکه است.

آب باران را هم مبارک نامیده و در آیه ششم سوره قاف فرموده است «و ما از آسمان آب مبارک را نازل کردی» گوید (یعنى شیخ صدوق) که بیشتر مشایخ و استادان ما که خداوند از همه شان خشنود باد در این موضوع اتفاق دارند که شب قدر شب بیست و سوم رمضان است.

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است، شب قدر آغاز و انجام سال است [۲].

امام کاظم (علیه السّلام) فرموده است، هر کس شب قدر غسل کند و تا طلوع سپیده، شب زنده دارى کند، از گناهان خود بیرون مى رود.

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: هر کس از روى ایمان و براى رضاى خدا شب قدر را شب زنده دارى و عبادت کند، خداوند خطاهاى گذشته اش را مى آمرزد و پیامبر (صلّى الله علیه و آله) در عین حال که همواره بر این کار تشویق مى فرمودند، بطور حتم نمى فرمودند، که امشب، شب قدر است [۳].

امام باقر (علیه السّلام) فرموده است، هر کس شب بیست و سوم رمضان را شب زنده دارى کند و صد رکعت نماز در آن بگزارد، خداوند روزى او را در دنیا فراخ مى فرماید و شر کسانى را که با او ستیزه کنند از او کفایت مى فرماید و او را از سوختن در دنیا و زیر آوار ماندن و شر دزدان و جانوران درنده محفوظ مى دارد و بیم نکیر و منکر را از او برطرف مى فرماید و هنگامى که از گور خود بیرون آید پرتو چهره اش براى همه مردم محشر درخشان است و نامه عملش به دست راست او داده مى شود و براى او آزادى از دوزخ و عبور از پل صراط و امان از عذاب مقرر مى شود و بدون حساب وارد بهشت مى شود و در آن از همنشینان پیامبران و صدیقان و شهیدان و نیکوکاران خواهد بود که چه نیکو رفیقانى هستند[۴].

امام باقر (علیه السّلام) در یکى از موسم هاى حج چون از عرفات به منى آمدند و وارد مسجد خیف شدند، مردم به حضورشان آمدند و از شب قدر پرسیدند. امام برخاست و پس از حمد و ثناى خداوند چنین فرمود: از من در باره شب قدر پرسیدید، از شما پنهان نمى کنم که من هم نمى دانم کدام شب از رمضان است. ولى بدانید هر کس که ماه رمضان را درک کند و سالم باشد باید روزه بگیرد و بخشى از شب را نماز گزارد و بر نمازهاى واجب خود مواظبت بیشتر کند و به نماز جمعه حاضر شود و بامداد عید فطر در نماز عید شرکت کند. همانا شب قدر را درک و جایزه پروردگار را دریافت کرده است [۵].

امام صادق (علیه السّلام) مى گفته است، خداوند را جایزه هایى است که همچون جوایز بندگان نیست.

ابن عباس گفته است، شب قدر از این جهت به قدر موسوم شده است که در آن مقدرات، از آن شب تا سال دیگر تعیین مى شود. از مصیبت و مرگ و روزى و چیزهاى دیگر[۶].

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: خداوند متعال به من و امتم هدیه یى ارزانى فرموده است که این کرامت را به امتهاى دیگر نداده است. پرسیدند: این چه هدیه یى است؟ فرمودند:

گشودن روزه و شکسته خواندن نماز در سفر و هر کس چنین نکند، همانا هدیه خدا را به او برگردانده است [۷].

امام صادق فرموده است، براى روزه دار دو شادى است: یکى هنگام گشودن روزه و افطار، دیگرى هنگام دیدار خداوند متعال.

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: خداوند فرموده است، هر کارى که آدمى انجام مى دهد براى خود اوست جز روزه که براى من است و خود پاداش آن را مى دهم (پاداش من داده مى شود) و روزه، روز قیامت سپر بنده مؤمن من است. همان گونه که در دنیا سلاح شما هر یک از شما را حفظ مى کند. و همانا بوى دهان روزه دار در پیشگاه خداوند خوشبوتر از بوى مشک است و روزه دار چون روزه مى گشاید، دو شادى مى یابد:

یکى به خوردن و آشامیدن و دیگرى هنگامى که مرا مى بیند و او را وارد بهشت مى کنم [۸].

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: روزه دار تا هنگامى که از مسلمانى غیبت نکند، در حال عبادت است، هر چند در بستر خود خوابیده و آرمیده باشد و نیز فرموده اند هر کس براى خشنودى خداوند یک روز، روزه مستحب بگیرد، آمرزش الهى براى او واجب مى شود[۹].

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است هر کس یک روز در گرما روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته بر او مى گمارد که بر چهره اش دست مى کشند و به او تا هنگام افطار بشارت و مژده مى دهند[۱۰].

و خداوند متعال مى فرماید: چه خوش است بوى دهان تو و روح تو، اى فرشتگان من! گواه باشید که او را آمرزید

امیر المؤمنین على (علیه السّلام) فرموده است، روزه ماه رمضان و سه روز از هر ماه وسوسه سینه ها را مى زداید. هر کس سه روز از هر ماه روزه بگیرد، چنان است که تمام سال را روزه گرفته باشد. که خداوند مى فرماید، هر کس کار پسندیده یى انجام دهد ده برابر آن براى اوست.

پیامبر فرموده اند: هر چیز را زکاتى است و زکات بدن روزه است [۱۱].

امیر المؤمنین على (علیه السّلام) فرموده است، چه بسیار روزه گیرى که از روزه خود بهره یى جز تشنگى ندارد و چه بسیار نمازگزارى که از آن بهره یى جز رنج براى او نیست [۱۲].

امام صادق به محمد بن مسلم فرموده است، اى محمد! چون روزه مى گیرى گوش و چشم و زبان و گوشت و پوست و خون و موى تو روزه بدارد و روزى که روزه مى گیرى چون روزى که روزه نمى گیرى نباشد[۱۳].

و فرموده است همانا روزه گیر شما در باغهاى بهشت مى خرامد و فرشتگان تا هنگام افطار براى او دعا مى کنند.

پیامبر فرموده اند: خواب روزه دار عبادت و نفس کشیدنش تسبیح است [۱۴].

ابو هریره گفته است، هر کس روز هیجدهم ذى حجه را روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش شصت ماه روزه مى نویسد و آن روز غدیر خم است که پیامبر (صلّى الله علیه و آله) دست على (علیه السّلام) را گرفت و به مسلمانان فرمود، آیا من ولى مؤمنان نیستم؟ گفتند، آرى اى رسول خدا چنین است، فرمود هر کس من مولاى اویم، على مولاى اوست. عمر به على (علیه السّلام) گفت، به به اى على که مولاى من و مولاى هر مسلمان شدى و خداوند این آیه (بخشى از آیه سوم سوره مائده) را نازل فرمود که «امروز دین شما را به حد کمال رساندم و نعمت خویش را بر شما تمام کرد» و از برخى از ائمه نقل شده که فرموده اند، هر کس روز غدیر خم را روزه بگیرد و آن را مبدل نکند، خداى پاداش روزه دهر براى او مى نویسد[۱۵].

امام صادق فرموده است، هر کس روز بیست و هفتم رجب را روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش روزه هفتاد سال مى نویسد[۱۶].

و روایت شده است که روزه آن روز، کفاره شصت ماه روزه است.

روایت شده است، هر کس روز بیست و پنجم ذى قعده را که روز گسترش زمین از زیر کعبه (دحو الارض) است روزه بگیرد، خداوند گناه هفتاد سال او را مى پوشاند[۱۷].

روز هفدهم ربیع الاول که روز ولادت پیامبر (صلّى الله علیه و آله) است، هر کس روزه بگیرد خداوند براى او پاداش شصت سال روزه مى نویسد[۱۸].

پی نوشت:

[۱] . براى اطلاع بیشتر در این مورد به تفسیر تبیان شیخ طوسى، ص ۲۲۲، ج ۹، چاپ نجف و به مجمع البیان شیخ طبرسى، ص ۶۱، ج ۹ و ۱۰، چاپ ۱۳۷۰ ق.، بیروت، مراجعه فرمایید، و براى اطلاع بیشتر از دیگر آیات که فتال نیشابورى اشاره نکرده است به بحث مرحوم علامه مجلسى( رضی الله عنه) در صفحات ۱ و ۲ جلد ۹۷ بحار الانوار، چاپ جدید، مراجعه شود.

[۲] . گفتار صدوق و روایت حضرت صادق به نقل از خصال صدوق در بحار الانوار، ص ۱۶، ج ۹۷، آمده است. 

[۳] . در فضائل الاشهر الثلاثه، صدوق، ص ۱۳۶، ذیل شماره ۱۴۴ با اندک اختلافى آمده است.

[۴] . فضائل، ص ۱۳۸، ذیل شماره ۱۴۸ و نیز در وسایل شیخ حر عاملى به نقل از روضه الواعظین آمده است.

[۵] . این روایت و توضیح بعدى حضرت صادق در ثواب الاعمال، ص ۸۹، ذیل شماره سوم« فضل شهر رمضان» آمده است.

[۶] . نظیر این موضوع در عیون اخبار الرضاى صدوق، ص ۱۸۲، ج ۱، از قول حضرت رضا آمده است.

[۷] . به نقل از صفحه ۱۰، جلد اول، خصال صدوق، در صفحه ۳۲۲، جلد ۹۶، بحار الانوار آمده است.

[۸] . هر دو روایت به نقل از صفحه ۲۴ جلد اول خصال در صفحه ۲۴۸ و ۲۴۹ جلد ۹۶ بحار الانوار آمده است.

[۹] . هر دو روایت به نقل از ثواب الاعمال و امالى صدوق( رضی الله عنه) در صفحه ۲۴۷ همان جلد بحار الانوار آمده است.

[۱۰] . همچنان از همان دو کتاب در همان صفحه بحار الانوار، آمده است.

[۱۱] . گفتار حضرت امیر در صفحه ۹۷ فضائل الاشهر الثلاثه صدوق و گفتار رسول خدا در صفحه ۷۲ محاسن برقى آمده است.

[۱۲] . ذیل شماره ۱۳۸ کلمات قصار امیر المؤمنین( علیه السّلام)، در صفحه ۱۴۴ نهج البلاغه، چاپ آقاى فیض الاسلام، ۱۳۲۸ شمسى، آمده است.

[۱۳] . دو روایت نظیر این، از کتاب فقه الرضا و نوادر در صفحه ۲۹۲ جلد ۹۶ بحار الانوار آمده است.

[۱۴] . قرب الاسناد حمیرى، ص ۶۲٫

[۱۵] . صفحه ۲ و ۳ امالى صدوق و دنباله آن در صفحه ۱۰۰ ثواب الاعمال، چاپ استاد محترم آقاى غفارى، آمده است.

[۱۶] . هر دو روایت با ذکر سلسله اسناد از امام صادق( علیه السّلام) در صفحات ۲۰ و ۳۹ فضائل الاشهر الثلاثه صدوق و هم در صفحه ۳۲۹ جلد ۷ وسائل الشیعه، چاپ جدید، از کافى و تهذیب هم آمده است.

[۱۷] . نظیر این روایت از ثواب الاعمال صدوق، در صفحه ۱۲۲ جلد ۹۷ بحار الانوار، نقل شده است.

[۱۸] . در صفحه ۱۲۰ همان جلد بحار الانوار، از کتاب کنز الکراجکى آمده است که پاداش یک سال روزه براى او نوشته مى شود.