دیدگاه مذاهب چهارگانه اهل سنت درباره مذهب شیعه

اشاره:

فرقه‌های اهل سنت به دلیل اینکه در اصول اعتقادات شان اختلاف ندارند و به ویژه در مسئله خلافت و عدالت صحابه دارای یک اصل و ریشه هستند همدیگر را تحمل می‌کنند، بلکه در حقیقت همه مذاهب اهل سنت یکی هستند و تنها در برخی مسائل فقهی مانند فقهای شیعه با هم اختلاف دارند.  اما مذهب شیعه امامیه چونکه با آنان در برخی مسائل اعتقادی و نیز احکام فقهی موافق نیست، این مطلب باعث شده که مذاهب اهل سنت با شیعه تعامل دوستانه نداشته باشد بلکه برخی از آنان شیعه را بدعت گذار تلقی نموده و حتی کشتن پیروان مذهب شیعه را جایز می دانند.  در این نوشته مختصر به دیدگاه این مذاهب نسبت به مذهب شیعه در مسئله امامت جماعت شیعه اشاره شده است.

اختلاف اساسی تمام مذاهب اهل سنت با شیعه از مسئله امامت ناشی می‌شود. اهل سنت معتقد‌اند که امامت الهی مانند نبوّت و رسالت با رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) خاتمه می یابد و بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) تعیین امام به مردم واگذاشته شد. و حتی بعضی از بزرگان اهل سنت تصریح کرده اند که اگر کسی به زور اسلحه بر مردم مسلّط شود بعد از تسلّط اطاعت وی بر دیگران لازم خواهد بود.^[۱] اما شیعه این نظر را بر اساس آیات قرآن کریم و  احادیث نبوی نمی‌پذیرد. شیعه می‌گوید همانگونه که مردم نمی‌توانند از طریق انتخاب کسی را به مقام نبوت برسانند هم چنین مقام امامت یک مقام الهی است که هرگز فردی از طریق انتخاب مردم به مقام امامت نمی‌رسد.^[۲] دلایل زیادی از قرآن و روایات نبوی بر خلاف عقیده اهل سنت وجود دارد و پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) بارها جانشیان خود را معرفی و مشخص نموده است که در اینجا مجالی برای ذکر آنها نیست.

اهل سنت از نظر فقهی به چهار مذهب حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی تقسیم می‌شوند. نظر این مذاهب در باره مذهب شیعه در ضمن فتاوای آنان در جواز و عدم جواز نماز خواندن به امامت شیعه آشکار می‌گردد. در فتاوای علماء مذاهب چهارگانه اهل سنت درباره خواندن نماز به امامت شیعه امامیه اسم صریح شیعه امامیه برده نشده است بلکه از عناوین کلی تری مثل اهل بدعت، اهل اهواء و روافض و امثال این ها استفاده نموده اند.

علماء حنفی مذهب آن طوری که از فتاوای آنان بدست می آید اقتداء به شیعه امامی را جایز نمی‌دانند و شیعه امامی را در کنار جهمیه، قدریه، خطابیه و مشبهه قرار داده و می‌گویند هر که خلافت ابوبکر را انکار کند و قائل به خلق قرآن باشد در زمره کفار قرار می گیرد و اقتداء به او جایز نیست.^[۳]

برخی از حنفی ها قید غالیه را به روافض افزوده و می گویند اقتداء به روافض غالی جایز نیست.^[۴]

علماء حنبلی نیز مانند حنفی ها اقتداء به شیعه امامی را جایز نمی‌دانند و می‌گویند کسی که در وضوء به جای شستن پا, آن را مسح می‌کند. اقتداء به او جایز نیست.^[۵]

 از فتواهای علما مالکی مذهب به دست می‌آید که نماز به امامت کسی که علی ـ علیه السلام ـ را بر خلفاء سه گانه تفضیل می‌دهد و یا قائل به خلق قرآن است اعاده ندارد و صحیح می باشد و علت آن را این می داند که این طائفه صاحبان بدعت خفی بوده و قطع به کفر آنان وجود ندارد.^[۶]

شافعی‌ها به طور سرپوشیده اقتداء به کسانی را که قائل به خلق قرآن هستند و بدعت شان موجب کفر نمی شود جایز دانسته اند.^[۷] ولی نگفته اند که کدام بدعت موجب کفر می شود و کدام موجب کفر نمی شود.

به هر حال شیعه حضرت علی(ع) را نه تنها بر خلفای سه‌گانه تفضیل می‌دهد، بلکه آن حضرت را جانشین و امام برحق دانسته و نیز قرآن را حادث و مخلوق خدا می‌داند، و به همین علت مذاهب اهل سنت همانگونه که بیان شد با شیعه مخالف هستند و از پیروان مذهب شیعه به راوافض، یا مبتدع و امثال اینها تعبیر می‌کنند. 

پی نوشت:

[۱]. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص۳۴۴.

[۲]. سبحانی، جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل، ص۴۱۹.

[۳] . مصری حنفی، زین الدین ابن نجیم، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، ج ۱، ص۶۱۱. بیروت، محمد علی بیضون، اول، ۱۴۱۸ق.و حنفی فخرالدین عثمان بن علی.تبیین الحقائق شرح کنزالدقائق، ج ۲، ص۱۶۰، قاهره، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۱۳ق.

[۴] . کمال الدین محمد بن عبد الواحد، فتح القدیر، ج ۲، ص۱۸۲، بیروت، دارالفکر، بی تا.

[۵] . سیوطی رحیبانی، مصطفی، مطالب اولی النهی… ج ۳، ص۴۱۰، دمشق، مکتب الاسلامی، ۱۹۶۱م.

[۶] . محمد عیش، منح الجلیل شرح مختصر الخلیل، ج ۲، ص۲۹۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.

[۷] . النووی، محی الدین، المجموع، ج ۴، ص۲۵۴، بیروت، دارالفکر، ۱۹۹۷م.