توصیف اجمالی کتاب زبور حضرت داوود (علیه السلام)

در میان کتب «عتیق» کتابى به نام زبور یا مزامیر وجود دارد که اهل کتاب آن را به حضرت داوود (علیه السلام) نسبت می دهند و این کتاب مشتمل بر یکصد و پنجاه «مزمور» است.

موضوع و محتوای کتاب زبور

مهمترین قسمت کتاب مزامیر، بخش رثا و نوحه سرایى آن است و این نوع شعر از قدیمی ترین انواع اشعار است، زیرا در تهییج عواطف اثرى نیرومند و عمیق دارد، همانطور که اشعار و مراثى مزامیر عواطف یهود را تحریک کرد و خاطره روزگار مجد صهیون را همچنان در خاطر ایشان زنده و افروخته داشت.

قسمت هاى کتاب مزامیر از حیث موضوع مختلف و همچنین مولفین و واضعین این کتاب مختلف بوده‏ اند و در دوره ‏هاى مختلف آن را تالیف کرده ‏اند.

زمان تالیف زبور

بعضى از مزامیر آن، صد ها سال بعد از زمان حضرت داوود تالیف شده و از آن‏ جمله مزمورى است که با این جمله آغاز می شود: «بر نهر هاى بابل». از این جمله پیداست که این مزمور بعد از اسارت بنى اسراییل و تبعید ایشان به بابل در حادثه بخت النصر تالیف شده است؛ قسمتى از مزامیر که سرود انشاد نام دارد درباره یک موضوع عاشقانه مکشوفى است که آن را به داوود و سلیمان نسبت می دهند و مسلما ساحت آن دو پیغمبر از لوث آن تهمت مبرى است.

نسبت زبور به حضرت داوود (علیه السلام)

با توجه به آنچه ذکر شد پیداست که همه ی مزامیر را نمی توان به حضرت داوود نسبت داد و فقط قسمتى از آن متعلق به حضرت داوود است و از آن جمله مزمور چهل و پنجم است که در مورد پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و اصحاب آن حضرت سخن گفته و قرآن نیز در آیه ۱۰۵ از سوره انبیا به این بشارت زبور اشاره کرده است.

بعضى گفته ‏اند: «زبور» اسم کتابى است که فقط حکمت هاى عقلى در آن است نه احکام شرعى و «کتاب» آن است که هم متضمن حکمت هاى عقلى است و هم احکام شرعى، و دلیل بر این مطلب این است که به هیچ وجه حکم شرعى در زبور حضرت داوود (علیه السلام) نیست.[۱]

زبور فعلى که منسوب است به حضرت داوود (علیه السلام)، از مولفین عدیده است در عصر هاى متوالى و همه آن از داوود پیامبر نیست و شماره بندى‏ که فعلا براى آن نموده ‏اند یکصد و پنجاه مزمور است. و زبور فعلى سه دسته است:

1. وابسته به عبادت است
2. وابسته به اغانى دینى است
3. وابسته به مراثى و شکر و مدایح ملکى است.

زبور قاموس کتاب مقدس

قاموس مقدس در لغت «مزامیر» شرحى درباره زبور و مولفین آن نقل کرده است و مى ‏نویسد: «مزامیر» اشعار روحانى است که با آواز محض تمجید و تقدیس حضرت اقدس الهى، توسط آواز مزمار و نى خوانده مى‏ شد؛ مزامیر اساس و بنیاد اغلب سرود هاى مسیحیان است و در عبادت انفرادی و هم در عبادت جماعتى که در تمام جهان به جا آورده می شود مستعمل بوده و هست.[۲]

نمونه ای از کتاب زبور

حضرت داوود مى ‏فرماید: «خدا را تسبیح گویید و تنزیه کنید و باید بنى اسرائیل خوشحال باشند به پیامبرى صهیون. براى اینکه امتى را خدا انتخاب کرده که به آن ها پیروزى مى ‏دهد و صالحین آن ها را به کرامت مفتخر کرده است. خدا را در قبر هایشان تسبیح مى‏ گویند و در دستان آن ها شمشیر هاى دو لبه است، خدا به وسیله آن ها از کسانى که خدا را نمى‏ پرستند انتقام مى‏ گیرد».

در سرود دیگر زبور مى ‏فرماید: «اى برگزیده! شمشیرت را حمایل کن؛ زیرا سنت و شریعت تو نزدیک است. تیر هاى تو تیز است و ملت ها تحت فرمان تو مى‏ آیند».

در سرود دیگر است: «خدا از صهیون «اکلیل محمود» را ظاهر ساخت. اکلیل؛ یعنى رئیس و محمود، همان محمد است».

باز هم در اوصافش گفته شده است: «از دریا عبور مى‏ کند و به آخر زمین می رسد. و اهل خزینه ‏ها پیش او مى‏ آیند. پادشاهان فارس به اطاعت او گردن مى‏ نهند و ملت ها از او اطاعت مى ‏کنند. و ضعیف را نجات مى‏ دهد و به مسکین رحم مى ‏کند».

و در سرود دیگر است: «خدایا! جاعل سنت را مبعوث کن تا مردم را بگوید که حضرت عیسى بشر است».

و در کتاب شعیاى پیامبر است که: «به من گفتند برخیز و از آنچه که مشاهده مى‏ کنى خبر ده. پس گفتم: دو سواره را مى ‏بینم که این طرف مى‏ آیند؛ یکى بر الاغ سوار است و دیگرى بر شتر. و یکى به دیگرى مى ‏گوید: بابل و بت هایش فرو ریختند. تمام اهل کتاب به این کتاب ها ایمان دارند، مگر نصارا که فقط انجیل را قبول مى‏ کنند ».[۳]

زبور در قرآن

بنا به گزارش دانشنامه جهان اسلام در قرآن کریم ریشه «ز ب ر» و مشتقات آن یازده بار در قرآن به کار رفته است: سه بار به صورت زبور (دو بار نکره و یک بار با «ال» معرفه)، و هشت بار به صورت «زُبُر». در آیات ۱۶۳ سوره نساء و ۵۵ سوره اسراء، زبور به صورت نکره آمده است.

«وآَتَینا داوودَ زبُورآ». در این دو آیه، درباره نحوه قرائت این واژه در میان مفسران اختلاف هست. محمد بن جریر طبرى[۴]  مى گوید عموم قاریان آن را زبور خوانده اند، یعنى «به داوود کتابى به نام زبور دادیم»، که در این صورت زبور اسم خاص است؛

اما برخى از قاریان کوفى، مثل اعمش و حمزه، آن را زبور (به ضم) خوانده اند، یعنى «به داوود صحیفه اى مکتوب دادیم»، که در این صورت زبور مصدر اسمى و جمع زبر یا اسم جمع زبور و در هر حال اسم عام براى هر متن مکتوب است. طبرى به دلیل شهرت عنوان زبور براى کتاب داوود قرائت نخست را ترجیح مى دهد.[۵]

سوره نساء، آیه ۱۶۳: «إِنّا أَوْحَیْنا إِلَیْکَ کَما أَوْحَیْنا إِلى نُوح وَ النَّبِیِّینَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَوْحَیْنا إِلى إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ عیسى وَ أَیُّوبَ وَ یُونُسَ وَ هارُونَ وَ سُلَیْمانَ وَ آتَیْنا داوود زَبُوراً؛

به‌راستی که ما به تو وحی کردیم چنان‌که به نوح و پیامبران پس از او و همچنین به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط بنی ‌اسرائیل و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی کردیم و به داوود هم زبور را عطا کردیم».

سوره اسراء آیه ۵۵ : «وَ رَبُّکَ اَعْلَمُ بمَن فِی السَّموَاتِ وَ الأَرْض ِوَلَقَدْ فصّلْنَا بَعْضَ النّبیّینَ عَلَى بَعْض ٍوَ آتَینا داوود زَبُورًا؛ و پروردگار تو به آن‌ چه در آسمان‌ ها و زمین است داناتر است و به داوود زبور را بخشیدیم.»

سوره انبیاء آیه ۱۰۵: «وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ؛ و ما در زبور پس از ذکر نوشتیم که به ‌راستی بندگان نیکوکار من زمین را وارث خواهند شد.»

مقصود از زبور در قرآن

از قرآن مجید به دست می آید که آن، نام کتاب داوود است‏ «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی‏ الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ» انبیاء: ۱۰۵. «وَ آتَیْنا داوود زَبُوراً» نساء: ۱۶۳- اسراء: ۵۵. به قرینه دو آیه بعد می شود گفت که مراد از زبور در آیه اول کتاب داوود و الف و لام آن براى عهد است.

در میان کتب تورات فعلى کتابى به نام مزامیر یا زبور داوود موجود است که جمعا صد و پنجاه مزمور است و یهود آن را به حضرت داوود نسبت می دهند. ولى ملاحظه مضامین آن نشان می دهد که همه ‏اش از حضرت داوود نیست، چنانکه محققین گفته ‏اند.

مثلا نویسنده قاموس کتاب مقدس تحت کلمه «مزامیر» می گوید: کتاب مزامیر به پنج قسمت منقسم و در آخر هر قسمتى لفظ آمین مکرر گشته و اغلب برآنند که این لفظ را جمع کنندگان کتاب در آخر هر کتاب افزوده ‏اند. خلاصه کتاب اول داراى ۴۱ مزمور است که ۳۷ عدد از آن ها منسوب به حضرت داوود و چهار عدد که اول و دوم و دهم و سى سوم باشد.

نتیجه گیری

1. زبور کتاب حضرت داوود (علیه السلام) است که در کتاب مقدس یهودیان درج شده است.
2. قسمت مهم زبور شعر به سبک نوحه سرایی است که عواطف یهود را می نمود و خاطره مجد و عظمت صهیون را برای آن ها زنده می کرد.
3. برخی قسمت های زبور سال ها بعد از زمان و عصر حضرت داوود نوشته شده و از این رو تمام زبور را نمی شود به داوود نسبت داد.
4. در قرآن کریم در آیات متعدد از زبور حضرت داوود نام برده شده است. طبق آیه ای در قرآن، در زبور سخن از حکومت امام مهدی در آخر الزمان است.

پی نوشت ها

[۱] . کتاب مفردات راغب (ترجمه و خلاصه).

[۲] . حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، تعلیقه‏۲ج‏۷، ص: ۴۴۵.

[۳] .  جلوه‏ هاى اعجاز معصومین ،ص:۵۸.

[۴] . جامع، ذیل نساء: ۱۶۳.

[۵] . دانشنامه جهان اسلام، مدخل زبور.

منابع

1. بلاغى، عبدالحجه‏، حجه التفاسیر و بلاغ الاکسیر، حکمت (چاپخانه)، ایران- قم‏، ۱۳۸۶ ه.ق‏.
2. غلام حسن محرمى‏، جلوه ‏هاى اعجاز معصومین (علیهم السلام)‏، دفتر انتشارات اسلامى، قم‏، ۱۳۷۸، دوم‏.