توجیه عملکرد نادرست اصحاب پیامبر (ص) توسط اهل سنت

یکی از عقاید بسیار مهم اهل سنت ممنوع بودن بیان کارهای نادرست اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است. از نظر اهل سنت در میان اصحاب پیامبر خوب و بد، عادل و فاسق و امثال این ها وجود ندارد همه آ نها هرچند مرتکب گناه و معصیت شده باشند کسی حق ندارد آنان را مورد نقد قرار دهد.

اهل سنت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای توجیه گناهان اصحاب پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) روایاتی را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت داده اند؛ مثلا می گویند پیامبر اسلام (صلی الله علیه و سلم) فرموده است: بهترین مردمان، مردم عصر من هستند…[۱] و یا فرموده است: صحابه مرا بد نگویید؛ زیرا اگر کسی از شما برابر کوه احد طلا در راه خدا خرج کند برابر با مُدّ صحابی و حتی با نصف مدش هم نمی شود.[۲] و یا: هر گاه کسانی را دیدید که از اصحاب من بدگویی می کنند بگویید لعنت خدا باد بر کسی که بد است.[۳]

اهل سنت با این روایات می خواهند بگویند که چون اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بهترین مردم، دارای بالاترین عمل و بدگویی آنان سزاوار لعن است، کسی حق عیب جویی و بیان حقایق درباره آنان را ندارند.

البته برای توجیه کارهای خلاف برخی از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که در تاریخ نقل شده و از آن جمله ظلم خلفا و معاویه در حق امام علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و سایر اهل بیت (علیهم السلام)، اصل دیگری درست کرده اند و ان عبارت از اجتهاد است.  این اجتهاد در مذهب اهل سنت مورد پذیرش قرار گرفته است تا به وسیله آن رفتار و اعمال برخی از اصحاب پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را در صدر اسلام و در برخی موارد در برابر نصوص مورد توجیه قرار می دهند.

البته آنان این نوع اجتهاد را فقط حق اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و تابعین می دانند و فقط خطاهای آشکار و روشن آنان را از این طریق مورد تایید قرار داده و آنان را از جرم و جنایتی که انجام داده اند تبرئه می کنند و تازه برای آنان ثوابی هم در برابر کار خطا و حتی جنایت شان قائل هستند!

آنان می گویند اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و سلم) در مسائل فقهی در حیات رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) اجتهاد می کردند و پیامبر هم آنان را از این کار منع نمی کرد[۴] آنان مدعی هستند که اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اجتهادهای زیادی انجام داده به خصوص در باب تعیین خلافت و امامت مانند اجتهاد صحابه در باره ابوبکر که او نسبت به سایر صحابه برای امامت سزاوارتر است و نیز اجتهاد ابوبکر درباره خلافت عمر که او را به خلافت برگزید.[۵]  و همین اجتهاد معاویه ، عمر عاص ، طلحه، زبیر، و دیگران با این اصل مورد پذیرش اهل سنت قرار گرفته است.

سوالات ما

در این موضوع چند سوالی به ذهن هر انسان منصف و عاقل خطور می کند که باید پاسخ داده شوند:

۱. چرا پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) خوب و بد صحابه و تابعین را یک کاسه کرده است؟ آیا این دیدگاه پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) خود آن حضرت را زیر سوال نمی برد؟

۲. با چه معیار قابل قبولی کسی که مرتکب جنایت شده و تردید در آن وجود ندارد، از سوی پیامبر اسلام تبرئه می شود؟

۳. بر طبق کدام دلیل عقلی و شرعی یک جانی و ظالم به خاطر جرم و ظلمش مستحق پاداش و ثواب الهی است؟ آیا این دیدگاه با عدالت خداوند سازگار است؟

۴. آیا این احتمال وجود ندارد که این فرهنگ به وسیله بنی امیه در میان اهل سنت ترویج و تثبیت شده تا خود شان تبرئه کرده و ظلم و بی عدالتی های خود را مشروعیت ببخشند و امروز بدون تحقیق برگشت از آن برای اهل سنت مشکل شده است؟

نویسنده: حر

پی نوشت ها

[۱] . بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج ۳ ، ص ۱۵۱،بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.

[۲] . صحیح بخاری، ج ۴، ص ۱۵۹.

[۳] . صحیح بخاری، ج ۴، ص ۱۹۵.

[۴] . شنقیطی، محمد الامین بن محمد، اضواءالبیان، ج ۴، ص ۱۹۴، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر، ۱۴۱۵ق.

[۵] . اضواءالبیان، ج ۴، ص ۱۹۵.