تعیین و معرفى جانشین پیامبر اسلام (ص)

از دیدگاه تشیع، خلفا و امامان پس از پیامبر، به وسیله خود آن حضرت تعیین و معرفى شده اند که تعداد آنان ۱۲ نفر است و هر امامى نیز امام پس از خود را به گونه اى معرفى فرموده است. در این باره احادیث فراوانى وجود دارد اما در مورد خلافت امام حسن در تاریخ و روایات به خوبى بیان شده که حضرت على(علیه السلام) پس از خود خلیفه مسلمانان را معرفى فرموده است که براى نمونه به برخى از آنها اشاره مى شود:

۱- تاریخ نگار مشهور ابن عثم کوفى روایت مى کند: امام حسن(علیه السلام) در نامه اى به معاویه چنین نوشت: «فَاًّنّ أمیَرالمؤمِنینَ عَلى بنَ أبى طالب لَمّا نَزَلَ بِهِ المَوْتَ وَ لاَ ّنى ءلاى، ایشان مرا به عنوان ولى امر مسلمانان معرفى نمودند.

ابن کثیر رضى الله عنه مى نویسد:  ثُمَّ بَعدُهُم الحسنِ بنِ علی(علیه السلام) لاِ نَّ عَلّیاً أوصى اًّلِیهِ وَ بایَعَهُ أهْلُ العِراق رحمهما الله؛[۱] پس از خلفاى پیشین، حسن بن علی(علیه السلام) به خلافت رسید چرا که على به ولایت او وصیت کرد و مردم عراق نیز با او بیعت کردند.

ابوالفرج اصفهانى از ابوالاسود دئلى روایت مى کند:وَ قَدْ أوصى بِالأِمامَِْ بعده اًّلى اًّبنِ رَسولِ الله (ص) و اًّبْنِهِ وَ سَلیلِهِ وَ شَبیهِ فى خَلْقِهِ و هدیه رحمهما الله؛[۲] امیرمؤمنان«ع» پس از خود امامت فرزند رسول خدا«ص» و فرزند و ذریّه خودش را که در اخلاق و رفتار همانند او بود، وصیت نمود.

ابن عبدربه اندلسى مى نویسد: علیهم السلام صلى الله وعلیه وسلم الهیثم بن عدى قال علیهم السلام حَدَّثَنى غَیْرَ واحدِ مِمَّنْ أَدْرَکْتُ مِنَ المَشایِخِ أنَّ على بن أبی طالب أصار الأمرُ اًّلى الحَسَنِ رحمهما الله؛[۳] هیثم بن عدى مى گویدعلیهم السلام بسیارى از بزرگانى را که من ملاقات کردم براى من نقل کردند که على بن ابیطالب خلافت را به فرزندش حسن واگذار نمود.

آنچه یادآورى شد، نقل وصیت حضرت علی(علیه السلام) از زبان تاریخ نگاران اهل سنت است اما دانشمندان شیعه، اجماع و اتفاق دارند که علی«ع» فرزندش را به جانشینى پس از خود معرفى نموده است. شیخ کلینى مى گویدعلیهم السلام صلى الله وعلیه وسلم امیرمؤمنان(علیه السلام) در حضور امام حسین و محمد حنفیه و تمامى فرزندان و اهل بیت خود و سران و بزرگان شیعه، فرزندش امام حسن«ع» را، طبق وصیت و توصیه رسول خدا(ص) به امامت پس ا امین الاسلام طبرسى – تفرشى – مى نویسد: «دومین دلیلى که برخلافت و امامت امام حسن(علیه السلام) وجود دارد، اخبار متواتر و فراوانى است که در آنها امیرمؤمنان(علیه السلام) در حضور بزرگان شیعه به جانشینى فرزندشان امام حسن(علیه السلام) تصریح کرده و ایشان را با بیانى صریح خلیفه مسلمانان قرار داده اند».[۴] همین سخن را اربلى و دیگران نیز نوشته اند که متن آن در کتاب هاى روایى، تاریخى و کلامى آمده است.

پی نوشت:

[۱] . فتوح، ابن‏ اعثم، ج ۴، ص ۲۷۸.

[۲] . بدایه و النهایه، ابن‏ کثیر، ج ۶، ص ۲۴۹.

[۳] . اغانى، ابوالفرج الاصفهانى، ج ۱۲، ص ۳۸۰.

[۴] . عقد الفرید، تحقیق محمد سعید عریان، ج ۵، ص ۲۰۴،اخبار دولْ العباسیّه، ج ۴، ص ۲۲۹.