تعداد یاران امام حسین(ع)

پرسش:

۱.یاران دقیق ابا عبدالله ـ علیه السلام ـ روز عاشورا چند نفر بودند؟ ۲.شمر چه نسبت فامیلی با ابوالفضل العباس ـ علیه السلام ـ داشت؟

پاسخ:

وقتی امام حسین ـ علیه السّلام ـ از مدینه حرکت کرد و به سوی شهر مکه روانه شد تمام خانواده خود و برادران و پسرعموهای خویش او را همراهی نمودند و حتی بسیاری از خویشان او نیز تا مکه با وی همراهی کردند و تمامی آنهایی که از خانواده اش که همراه ایشان به کربلا آمده بودند غیر از دختران و زنان حاضر در کاروانو غیر از کودکان و تنها فرزندش علی بن الحسین امام چهارم همه شهید شدند و هیچ کس از آنها باقی نماند.^(۱) علاوه بر خاندان امام حسین – علیه السلام- برخی از شیعیان آن حضرت نیز در مکه و در بین راه مکه تا کربلا به او پیوستند و برخی هم در کربلا از شیعیان خاص به او پیوستند که جملگی به درجه رفیع شهادت نایل شدند. البته فهرست و آمار تمام شهدا شاید در منابع به طور دقیق نیامده باشد امّا آنچه معروف است که ۷۲ نفر با آن حضرت در کربلا شهید شدند، این شهرت شاید به خاطر این است که اسامی ۷۲ نفر مشخص بوده و برخی از اصحاب آن حضرت همراه خود غلام و برادر و برادرزاده داشتند، شاید نام آنها نیامده است و یا به علتی نام آنها در منابع معتبر نیامده است. در هر صورت برخی، آمار شهیدان کربلا را به طور دقیق نوشته اند که بیش از ۷۲ نفر بوده اند. در قدیمی ترین منبع فضیل بن عمر رسّنانی زیدی (از پیروان زید بن علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ بود و از نهضت زید حمایت نموده است) تعداد شهدای کربلا را ۱۰۷ نفر نوشته است، با مجروحین و کسانی که بعد از شهادت امام به محل شهادت رسیده اند و شهید شده اند و همچنین با افرادی که قبل از شهادت امام حسین ـ علیه السّلام ـ شهید شده اند افرادی چون مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، و قیس بن مسهّر صیداوی، نام همه آنها را در جمع شهیدان حادثه کربلا و مربوط به آن محسوب نموده است.
شهید بودن آنها به خاطر حمایت از حسین بن علی – علیه السلام- و در راه او قطعی است، امّا اگر شهدای حاضر در نبرد روز عاشورا تحت شرایط خاص را درنظر بگیریم و دقیقاً حساب کنیم، عده ی شهدای کربلا کمتر خواهد بود، شیخ مفید عدد یاران حسین ـ علیه السّلام ـ را در روز عاشورا چنین گزارش می دهد: «و کانَ مَعهُ اثنان و ثلاثون فارساً و اربعون راجلاً»^(۲) مجموع یاران امام ـ علیه السّلام ـ را ۳۲ نفر سواره و ۴۰ نفر پیاده تشکیل می دادند.
در مقتل ابی مخنف نیز اگر چه عدد مشخصی را برای سواره و پیاده نقل نکرده امّا در گزارش رسیدن سرهای مقدس و نورانی به دار الاماره کوفه ۷۲ رأس را گزارش می کند.^(۳) شیخ مفید نیز تعداد سرهای شهیدان را ۷۲ تن گزارش نموده است.^(۴) مرحوم ابن طاووس در لهوف ۷۸ رأس نوشته است که بین قبائل مختلف لشکر تقسیم شد.^(۵) و برخی از اهل نظر نیز قول ۷۲ نفر را تصدیق نموده اند مرحوم سماوی معتقد است برخی از آنها که نامشان نیامده از موالی و شیعیان علی ـ علیه السّلام ـ و غیر عرب بودند، لذا نام شان نیامده است^(۶) و هیچ منبعی نیست که از آنها یاد نموده باشد.
مرحوم محدث قمی چنین می نویسد: ۳۲ نفر سواره، چهل نفر (۴۰) پیاده و به روایت دیگر هشتاد پیاده. و از جناب امام باقر ـ علیه السّلام ـ وارد شده چهل و پنج نفر(۴۵) سواره و صد تن پیاده و سبط ابن الجوزی در تذکره همین عدد را انتخاب کرده… کلمات ارباب مقاتل در عدد سپاه آن حضرت و عسگر عمر سعد اختلاف بسیار دارد».^(۷) و همچنین محدث (ره) فرموده که سرهای مقدس که به سوی کوفه فرستاده شد ۷۲ تن بودند غیر سر مقدس حسین بن علی ـ علیه السّلام ـ .^(۸) طبری نیز تعداد رئوس مقدس را که به کوفه فرستادند ۷۲ تن ذکر کرده است.^(۹)
طبری چنین نقل کرده است «از یاران حسین ـ علیه السّلام ـ هفتاد و دو کس کشته شد (۷۲ نفر)».^(۱۰)
بنابراین می توان مجموعاً نتیجه گرفت که تعداد شهدای کربلا که در رکاب امام حسین ـ علیه السّلام ـ شهید شدند ۷۲ نفر بودند اگر چه شهدای دیگری نیز به آنها لاحق شدند و یا قبل از آن جریان شهید شدند و شاید برخی از شهدای کربلا سرشان را از بدن جدا نکردند و به سر نیزه نزدند.
و تنها بانوی شهید کربلا زن کلبی بود که بر سر شوهر خود حاضر شد و در آن جا با ضربتی شهید شد.^(۱۱)
پاسخ قسمت دوم: شمر بن ذی الجوشن هیچ نسبت خویشاوند سببی و نسبی، با عباس بن علی ـ علیه السلام ـ نداشته تنها مادر عباس (ام البنین) از قبیله ای بوده (بنی کلاب) که شمر نیز از آن قبیله محسوب می شده.

پی نوشت ها:

1. چنانکه علی بن الحسین نقل فرمود که امام حسین(ع) در آخرین لحظه ها به سوی او آمده چنین فرمود که غیر از تو مردی نمانده است، مفید الارشاد، ج۲، ص۹۵ـ۱۰۰.
   ۲. شیخ مفید، الارشاد، قم، آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۹۵.
   ۳. ابی مخنف، وقعه الطف، جمع آوری یوسفی غروی، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق، ص۲۵۹.
   ۴. شیخ مفید، پیشین، ص۱۱۳.
   ۵. ابن طاوس، الملهوف، قم، دار الاسوه، ۱۴۱۴ق، ص ۱۹۰.
   ۶. همان، ص۱۲۵.
   ۷. محدث قمی، منتهی الامال، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۳۸.
   ۸. همان، ص۷۴۰.
   ۹. طبری، تاریخ، ترجمه پاینده، تهران، اساطیر، چاپ سوم، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۳۰۶۵.
   ۱۰. همان، ص۳۰۶۴.
   ۱۱. همان، ص۳۰۴۰.