ترس چیست و چرا ما می ترسیم؟

ترس چیزی نیست جز یک احساس و هیجان که آن را در ذهن خود می پرورانیم و مشکل از آنجا شروع می شود که این احساسات و هیجان ها بر زندگی ما اثر نامطلوب می گذارند.

ترس، احساسی است که هر انسانی آن را می شناسد. انسان ها از آن به‌ عنوان احساسی ناخوشایند یاد و از آن دوری می کنند، چرا که این احساس بنا بر طبیعت خود زمانی ظاهر می شود که خطری درونی یا بیرونی فرد را تهدید می کند. این احساس به شکل علایم مختلف جسمی و روانی ظاهر می شود، مانند تپش قلب، تنگی نفس، احساس گرگرفتگی، سرخ شدن صورت، ترشح زیاد عرق و غیره.

ترس یک واکنش احساسی به تهدید یا خطر است. ترس را از اضطراب، که معمولا بدون وجود تهدید خارجی رخ می دهد، باید جدا دانست. علاوه بر این ترس با رفتار های خاص فرار و اجتناب مربوط است، در حالی که اضطراب ناشی از تهدید هایی‌ است که مهارناپذیر و اجتناب ناپذیر تلقی می شود.

ترس معمولا با درد ارتباط می دارد. مثلا کسی از ارتفاع می ترسد، چه، اگر در افتد، آسیب جدی خواهد دید یا حتی خواهد مرد. بسیاری از نظریه پردازان، چون جان برودس واتسن و پال اکمن، پیش نهاده اند که ترس یکی از چند احساس بنیادین و فطری‌ است (نظیر شادمانی و خشم).

ترس از سازوکار های بقاست و معمولا در پاسخ به یک محرک منفی خاص روی می دهد. ما از انجام بعضی کارها وحشت داریم چون می ترسیم با شکست مواجه شویم. این ممکن است به خاطر شکست‌ هایی باشد که واقعا در گذشته تجربه کرده ایم یا حتی واقعا چنین شکستی را تجربه نکرده ایم ولی از این که ممکن است شکست بخوریم می ترسیم.

بیشتر مواقع، ما از چیزی می ترسیم که حتی یکبار با آن روبرو نشده ایم. آیا احمقانه نیست؟ حقیقت این است که ما می توانیم انواعی از شکست ها را در ذهن خود تصور کنیم. آنگاه باور می کنیم این شکست ها به حقیقت خواهد پیوست و حتی برای رسیدن به هدف تلاش هم نمی کنیم. و همینجاست که دچار خطا شده ایم، چون به خاطر یک احتمال حتی از تلاش کردن می ترسیم و موفقیت بدون تلاش و کوشش معنایی ندارد.

رابطه شکست و موفقیت با ترس

اکنون این سوال مطرح می شود که چه کسی می تواند واقعا شکست و موفقیت را تعریف کند؟ آیا شما این کار را به درستی انجام می دهید؟ آیا شما تعاریف دیگران از موفقیت را قبول دارید؟ بعضی از افراد تعاریف سختگیرانه تری نسبت به دیگران دارند. قبول ندارید؟

هر چه تعریف شما از موفقیت سختگیرانه تر باشد ترس بیشتری به آن اضافه کرده اید. پس اجازه ندهید تعاریفی که خود ساخته اید شما را محدود کند. بدتر از همه این است که به دیگران اجازه دهید این تعاریف را برای شما بسازند. تعاریف خود را بسازید. می توانید آن را سخت تر کنید تا احساس شکست به شما دست بدهد یا آن را ساده سازید تا احساس موفقیت کنید.

با این روش شما ترس کمتری نسبت به اهداف خود در زندگی خواهید داشت. حال اگر بدانید که چه کاری می خواهید انجام دهید، شکست نخواهید خورد. اکنون با این باور، تصور کنید چه کار هایی می توانید در زندگی خود انجام دهید.

سعی کنید هر شکستی را مانند یک موفقیت ببینید. این کار ساده است چون هر شکستی که خورده اید به شما نشان داده که چه کاری را نباید انجام می دادید یا روش جدیدی در مقابل شما گشوده است. پس در حقیقت یک موفقیت کسب کرده اید. بنابراین به هدف خود نزدیک تر شده اید.

به خاطر داشته باشید، گذشته با آینده یکسان نیست و شکست دیروز، مساوی با عواقب ناگوار آینده نیست. فقط به دلیل این که دیروز یا همین ۵ دقیقه پیش شکست خورده اید، بدین معنا نیست که قرار است این شکست دوباره تکرار شود. تنها کاری که باید انجام دهید، این است که از اشتباه خود، چیز های جدید یاد بگیرید و روش خود را عوض کنید. گذشته، همان افکار شما بوده برای رسیدن به موفقیت در آینده. نترس باشید.

در حالت ترس، فعالیت طبیعی مغز در رابطه با محیط (مانند دیدن، شنیدن، بوییدن، لمس کردن، چشیدن، حس تعادل در ایستادن و راه‌ رفتن و غیره) به‌ شدت تحت‌ تاثیر قرار می گیرد و سهم بیشتر فعالیت مغز و بدن، متوجه رو به رو شدن با موضوع خطر و حفظ امنیت می شود.

به این معنا ترس در چارچوب رو به رو شدن با خطر، نقشی بسیار حیاتی بازی می کند و در حقیقت ترس، به حکم زنگ خطری است که انسان را متوجه موضوع خطرداری می کند تا به دنبال آن، انسان عملی را صورت دهد که به رفع خطر بینجامد. به همین دلیل، بعد از دور شدن از موضوع خطرزا، این احساس نیز توسط سیستم‌ های جسمی و روانی به‌ طور طبیعی خنثی می شود و کارکرد اندام ها و حواس، به شکل طبیعی خود باز می گردد. بنابراین ترس یک احساس حیاتی، لازم و حفظ کننده زندگی است.

در جریان تکامل انسان، احساس ترس برای حفظ‌ بقای انسان به وجود آمده تا انسان را در رو به رویی با خطر آماده دفاع، حمله یا فرار کند. امروز نیز ترس همین وظیفه را بر عهده دارد اگرچه موضوع خطر مانند گذشته دیگر، حیوانات وحشی نیست. اما زمانی احساس ترس حالات بیمارگونه پیدا می کند و تبدیل به اختلال اضطراب هراسی می شود که سیستم‌ های طبیعی و روانی فرد، برای برطرف کردن ترس یا کارآیی خود را از دست داده باشد یا از شدت کارآیی آنها کاسته شده‌ باشد.

در این حال، حتی زمانی هم که چیز تهدید کننده ای وجود ندارد، حالات و علایم ترس به نحو ادامه داری به وجود خود ادامه می دهد و هر بار بر شدت آنها نیز افزوده می شود.

به این معنا یکی از اصلی ترین شاخص‌ های عدم کارآیی «سیستم رو به رو شدن با ترس» به این شکل است که در این حالت، ترس و اضطراب بدون وجود دلیل تهدید‌ کننده، در مواقع و محیط‌ های مختلف، به حد زیاد و روز افزون و در بیشتر اوقات روز، فرد را در کنترل می گیرند، به نحوی که فرد یا همواره یک نوع دلهره، اضطراب و تشویش را حس می کند یا به‌ دلیل احساس ترس، از دست زدن به کار هایی یا از رو به رو شدن با چیز هایی یا از رفتن به مکان‌ هایی به‌ شدت پرهیز می کند.

در حالی که خود نیز دلیل قانع کننده ای برای این احساس پیدا نمی کند. فرد مبتلا به اختلال هراس، علایم اضطراب هراسی را معمولا در سه سطح حسی، فیزیولوژی و رفتاری لمس می کند. یعنی اکثر اوقات، افراد مبتلا به علت علایم حسی، فیزیولوژی و تا حدودی رفتاری به متخصصان مراجعه می کنند ولی علایم افکاری غالبا از طرف آنها دیده یا مطرح نمی شود.

علایم جسمانی که اکثر افراد مبتلا از آنها رنج می برند عبارتند از: حالت سرگیجه، فشار در ناحیه سینه و پرش قلب، افت فشارخون، معده درد، عدم تمرکز، دلشوره، دیدن پرده ای جلوی چشم و از این دست. به همین دلیل، اغلب مثلا از احتمال داشتن بیماری قلبی به نگرانی و ترس می افتند و از پزشک می خواهند که آنها را به‌ خاطر احتمال بیماری قلبی، مورد معالجه قرار دهد.

انواع اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی را به سه گروه «عمومی و فراگیر»، «حمله‌ های هراسی» و «فوبیا» تقسیم می کنند.

۱-اختلال اضطراب عمومی و فراگیر

این اختلال معمولا به صورت تدریجی شکل می گیرد و به‌ طور معمول بعد از یک تجربه مشخصی که برای فرد بسیار فشارآور بوده‌، به وجود می آید.

۲-حمله‌ های هراسی

رفته رفته این حالت، به شکل احساس هراسی درمی آید طولانی مدت و ادامه دار که در اکثر محیط ها، در رابطه با اکثر چیزها و در بیشتر رابطه‌ های فرد وجود دارد؛ احساس هراس و نگرانی نسبت به چیز هایی که می توانند اتفاق بیفتند و فرد مبتلا به اضطراب فراگیر، تنها برای مدت بسیار کوتاهی قادر است که خود را از آن رها کند.

در این حالت، فرد گزارش می دهد که «همیشه این افکار وحشتناک را دارم و هیچ نمی توانم این افکار را از خودم دور کنم» و علایمی را گزارش می کنند که شامل اینها هستند:

-ناآرامی و بی قراری حرکتی مانند لرزش در اندام، گرفتگی عضلات و پرش دست یا پا.
-تحرک پذیری شدید و غیرقابل کنترل فعالیت‌ های بدنی که به شکل احساس تنگی نفس، عرق زیاد، خشکی دهان و سرگیجه ظاهر می شود.
-افزایش شدید توجه متمرکز بر خود و هوشیاری زیاد نسبت به خود که به شکل احساس گرفتگی و کوفتگی، مشکل در به خواب رفتن و مشکل در خوب خوابیدن، تحریک پذیری و یکه خوردن‌ های زیاد خود را نشان می دهند.

از مشخصات دیگر این اختلال، این است که فرد همواره بیشتر و بیشتر تحت اختیار هراس‌ هایش قرار می گیرد و قدرت کنترل خود را روی آنها رفته رفته از دست می دهد «آن قدر احساس فشار می کنم که آرام و قرار ندارم. به‌ دنبال هر چیزی باید روزها فکر کنم که چه اتفاقی خواهد افتاد».

اگرچه این نشانه ها در مورد همه افراد به‌ طور یکسان وجود ندارد ولی همه در یک دایره شیطانی اسیر هستند؛ دایره ای به شکل فشار دایمی، ناآرامی فزاینده، عصبانیت و علایم جسمی. به‌ دنبال اینها وظایف روزانه و فعالیت‌ های لازم زندگی رفته رفته کنار گذاشته‌ شده و فرد، به آینده خود بسیار ناامید می شود که اینها تاثیرات خاص خود را بر زندگی فرد با دیگران برجای گذارده و سبب فشار های تازه ای می شوند.

۳-اضطراب و ترس‌ های مرضی (فوبی ها)

اضطراب، یک احساس طبیعی برای انسان به حساب می آید همه ما آن را وقتی با موقعیت‌ های تهدید‌کننده یا دشوار روبرو می شویم، تجربه می کنیم. مردم اغلب این احساس را استرس (فشار روحی) می نامند اما واژه استرس، می تواند برای دو معنی مختلف بکار گرفته شود. از یکسو عواملی که ما را مضطرب می سازند و از سوی دیگر واکنش ما به این عوامل. این امر سبب می شود این واژه، گمراه کننده باشد و لذا ما این واژه را استفاده نخواهیم کرد.

زمانی که اضطراب حاصل یک مشکل ادامه دار مانند مشکلات مالی باشد، ما آن را نگرانی (Worry) می‌نامیم، اگر این یک پاسخ سریع به یک تهدید ناگهانی باشد مانند نگاه به پایین از بالای یک صخره یا مواجهه با یک سگ خشمگین (Dog) ما به آن، واژه ترس را می دهیم.

به طور معمول هر دوی ترس و اضطراب، می توانند مفید باشند که به ما کمک می کنند از موقعیت‌ های خطرناک پرهیز کنیم، ما را هوشیار می سازند و به ما انگیزه می دهند تا به مشکلات فائق آئیم. اما چنانچه این حس ها بیش از حد قوت گیرند یا به مدت طولانی ادامه یابند، می توانند ما را از انجام اموری که قصد انجامشان را داریم باز دارند و زندگی را برایمان بسیار ناخوشایند سازند. یک فوبی (ترس مرضی)، هراس از موقعیت ها یا چیز هایی است که خطرناک نیستند و اغلب مردم آنها را مشکل زا نمی دانند.

یاری به افراد مبتلا به اضطراب و ترس‌ های مرضی

گفتگو در مورد مشکل، این روش می تواند وقتی که اضطراب ناشی از حوادث اخیر همچون ترک همسر، بیماری کودک یا از دست دادن شغل می باشد، کمک کننده باشد. با چه فردی گفتگو کنیم پاسخ، دوستان یا بستگانی هستند که به آنها اعتماد دارید، به نقطه نظراتشان احترام می گذارید آنهایی که شنوندگان خوبی هستند. ایشان ممکن است خود همان مشکل را داشته باشند یا کسی را بشناسند که مبتلا به این مشکل است علاوه برداشتن امکان صحبت با دیگران، ما می توانیم دریابیم چطور سایرین با یک مشکل مشابه برخورد کرده اند.

۱-گروه‌ های خودیاری

این گروه ها یک روش خوب ارتباط با افراد با مشکل مشابه است. آنها قادر خواهند بود درک کنند شما در چه وضعیتی هستید و ممکن است بتوانند روش‌ های مفید برخورد با مشکل را پیشنهاد کنند. این گروه ها ممکن است روی اضطراب ها و ترس‌ های مرضی تمرکز کنند یا ممکن است از افرادی تشکیل شده باشند که تجربیات مشابهی را از سرگذرانده باشند. گروه‌ های زنان، گروه‌ های والدین داغدار، بازماندگان گروه‌ های مورد تعرض.

۲-یادگیری تمدد اعصاب

یافتن روش ویژه برای تمدد اعصاب (ریلاکس) که کمک می کند تنش و اضطرابمان را کنترل کنیم که یک روش کمک کننده خیلی خوب است. ما می توانیم از طریق گروه ها و متخصصین امر، این روش ها را فراگیریم اما کتاب ها و نوار های تصویری متعددی وجود دارند که از طریق آنها ما می توانیم خود را آموزش دهیم، ایده خوبی است که این مهم را به طور مرتب و نه فقط در هنگام بروز بحران تمرین کنیم.

۳-روان درمانی

این یک روش متمرکزتر گفتگو درمانی است که می تواند به ما کمک کند تا اضطراب هایمان را درک کنیم و به استدلال در مورد دلایل ایجاد‌شان بپردازیم که خود قبلا” قادر به شناختشان نبوده ایم. درمان می تواند در یک گروه یا به طور انفرادی صورت پذیرد و معمولا” به طور هفتگی برای ماه های متمادی برگزار می شوند. روان درمان ها می توانند مدرک تحصیلی پزشکی داشته یا نداشته باشند.

اگر این کافی نباشد انواع متعدد کارشناسان دیگری هستند که می توانند کمک کنند پزشک خانوادگی، روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی، پرستار یا مشاور.

۴-درمان دارویی

داروها می توانند نقشی را در درمان برخی بیماران مبتلا به اضطراب یا ترس‌ های مرضی ایفا کنند. شایع ترین آرامبخش ها داروهای مشابه والیوم، بنزودیازپین ها (اغلب قرص‌ های خواب آور همچنین به این گروه داروها تعلق دارند) هستند. آنها در تخفیف اضطراب، بسیار موثرند اما ما می دانیم که آنها می توانند پس از فقط چهار هفته استفاده مداوم، اعتیادآور باشند، (وابستگی ایجاد کنند).

وقتی بیماران سعی در توقف استفاده دارو می کنند، ممکن است علائم ناخوشایند قطع دارو تا مدتی ادامه یابد. این داروها فقط باید برای مدت کوتاه و احتمالا” برای کمک در دوران بحرانی بیماری مصرف شوند. آنها نباید برای درمان درازمدت اضطراب، مورد استفاده قرار گیرند.

ضد افسردگی ها می توانند به کاهش اضطراب علاوه بر افسردگی که معمولا” به آن خاطر تجویز می گردند کمک کنند. در برخی حتی به نظر می رسد که دارو روی انواع خاصی از اضطراب، یک اثر ویژه دارد. یکی از جنبه‌ های منفی این داروها این است که معمولا” بین ۴-۲ هفته طول می کشد. تا اثربخشی دارو ایجاد شود و برخی از داروها ممکن است سبب تهوع، خواب آلودگی، سرگیجه، خشکی دهان و یبوست شوند.

غلبه بر ترس

تا حالا شده که بخواهید کاری را انجام بدهید یا چیزی را به دست آورید، ولی صدایی را از درونتان بشنوید که به شما بگوید: “این کار را انجام نده!”. زمانی که می فهمیم که توانایی ایجاد آن چه را در زندگیمان دوست داریم، نداریم، مثل این است که ترسی در آن نهفته است.

۱) ترس چیست؟

ترس در فرهنگ لغت عبارتست از احساس ناخوشایندی که در رویارویی با خطر، همراه با درد، ایجاد می شود. احساس ترس در مغزمان، ایجاد می شود. حسی است که زمانی که برای اولین بار درگیر ترس شدیم مثلا” زمانی که با حیوان گرسنه یا وحشی در جنگل مواجه شدیم، در ما ایجاد شده است. هر چند بسیاری از افراد در چنین شرایطی قرار نگرفته اند، اما غریزه مان به طور غیر مقتضی، در برابر ترس عمل می کند.

۲) پوشش‌ های ترس

ترس، موذی است، چرا که پوشش‌ های مختلفی دارد و تغییر قیافه می دهد. شما فکر می کنید ترس چه شکلی است؟ آیا ترس از عدم پذیرش است؟ ترس از تحقیر است؟ ترس از عصبانیت کسی است؟ ترس از عدم رضایت است؟ ترس از تن هایی است؟

اما بزرگترین ترس، خودمان هستیم! ترس به طور خاص، کنار آمدن با توانایی‌ هایمان، است. بسیاری از ترس‌ های نا به جا از آنجا ناشی می شود که احساس می کنیم به اندازه کافی، خوب نیستیم. یکی از دلایل کمبود عزت نفس و اعتماد به نفس، این است که توانمان را پرورش نمی دهیم. تا زمانی که خودمان را در شرایطی خاص قرار نداده و توانایی‌ هایمان را پرورش ندهیم، سست و شل و ول در برابر ترسی که باز دارنده است، باقی خواهیم ماند.

بسیاری از افراد خودشان را در شرایطی قرار می دهند تا خودشان را پیدا کنند و بر ترسشان، شوند. به طور معمول در شرایط غیر عادی قرار گرفته اند. نمی توانیم آن قدر صبر کنیم تا اتفاق بحرانی برایمان بیفتد تا بر ترسمان غلبه کنیم. خودمان باید شرایطی را ایجاد کنیم تا با افزایش مهارت ها و قدرتمان، توانایی مقابله با ترس را داشته باشیم.

نمی توانیم آن قدر صبر کنیم تا اتفاق بحرانی برای مان بیفتد تا بر ترسمان غلبه کنیم. خودمان باید شرایطی را ایجاد کنیم تا با افزایش مهارت ها و قدرتمان، توانایی مقابله با ترس را داشته باشیم.

۳) افزایش توان مقابله با ترس

پرسش اساسی و مهم این است: چگونه می توانیم بر ترسمان چیره شویم؟

الف) ریسک پذیر باشید

نمی گوییم خودتان را در شرایط خطرناک بالقوه قرار دهید. فقط کمی بی پروا باشید. فقط به یک کمی ریسک فکر کنید و شرایط آن را بررسی کنید. به تدریج با افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس، ریسک پذیریتان نیز افزایش می یابد.

ب) از خودتان سؤال کنید

این روش به طرز شگفت انگیزی ساده و مؤثر است. زمانی که دارید به این موضوع فکر می کنید که: «من نمی توانم آن کار را انجام دهم». نمی توانم آنجا بروم». و سایر مواردی که واقعا می خواهید انجام دهید ولی ترس مانع آن می شود، در مقابل از خودتان بپرسید: «چگونه می توانم…؟»، «چگونه می توانستم…؟». برای مثال: «چگونه می توانستم قدرت و توانایی صحبت کردن در جمعی را پرورش دهم؟» استفاده از این کلمات که: «من نمی توانم». ذهن را تنبل می کند.

از سؤالاتی استفاده کنید که مغزتان را به فعالیت بازدارد. همانطور که گفتیم این روش بسیار ساده ای است. البته شاید در حرف ساده بیاید و در عمل، زیاد ساده نباشد! فقط به این فکر کنید که عادات خوب را پرورش دهید. به عبارتی دارید مغرتان را جراحی می کنید، دارید مغرتان را پرورش می دهید تا بهتر عمل کند و خدمت رسانی بهتری برای شما داشته باشد تا این که تنبل بماند و باعث پیشرفتتان نشود.

۴) ترس هیچ گاه از بین نمی رود

شما فکر می کنید که ترس را درونتان، محبوس کرده اید! ترس بدین معنا است که با آن بزرگ شده اید. و باید یاد بگیرید که چگونه از ترس استفاده کنید. خصوصا” بعد از این که ترس‌ هایتان را شناختید و روش هایی را برای مبارزه با آنها، پیدا کردید. یک بار که ترسی را در خودتان از بین بردید، به روش دیگری هم آن را امتحان کنید.

بسیاری از افراد در زندگیشان موفق هستند و هر آنچه که خواستند را به دست آورده اند ولی هنوز عزت نفس کافی را ندارند؛ زیرا مسیری را که طی کرده اند را فراموش کرده اند! اجازه ندهید که این اتفاق برای شما هم بیفتد. یاد بگیرید از پیشرفت‌ هایتان قدردانی کنید. هر زمان که بر ترسی چیره شدید تا آنچه را که می خواستید، به دست آورید، برگردید و از موفقیت ها و پیشرفت‌ هایتان، تشکر کنید.

نتیجه گیری

ترس، احساس ناخوشایندی است که در رویارویی با خطر، همراه با درد، در درونمان ایجاد می شود. تنها راه غلبه بر ترس، رویارویی و مبارزه با آن و استواری و پایداری در موارد مواجهه با شکست های احتمالی در این مسیر است. در کنار این مهم، می توان از عوامل کمکی بیرونی نظیر گروه های خودیاری، روان درمانی و دارودرمانی زیر نظر متخصص یاری گرفت.

منبع اقتباس: میگنا