تحریف قرآن کریم از دیدگاه علمای متقدم شیعه

شیعه درباره تحریف قرآن، دیدگاه بسیار روشنی دارد. از دیدگاه شیعه، قرآن مصون از تحریف است و با توجه به آیات قرآن، هر گونه تغییر اعم از افزایش یا کاهش لفظی در قرآن امکان پذیر نیست.

علما و دانشمندان شیعه به پیروی از اهل­بیت (علیهم السلام) از سده­ های نخستین به این مسئله تصریح نموده اند که عقیده شیعه امامیه اثناعشریه این است که قرآن کتابی است جاودانه که هیچگونه تحریف چه در زیاده و چه در نقصان به آن راه ندارد و خداوند با اراده خویش آن را تا قیامت حفظ خواهد نمود.

قرآن کتابی است جاودانه و از ارکان جاودانگی آن، عصمت و مصونیت آن از تحریف است و در صورتی که عصمت آن مورد خدشه باشد و یا حتی احتمال تحریف در آن روا باشد، نمی ‏تواند برای عصر حاضر و نسل های آینده، نقش هدایتگری ایفا کند و از این جهت دیگر کتابی جاودانه نخواهد بود^[۱]

خدای متعال در سوره مبارکه «حجر» می‏ فرماید: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون»^[۲] یعنی به درستی که ما ذکر را فرستادیم و ما خود حافظ آن خواهیم بود.

مصون و محفوظ ماندن قرآن از هر گونه تحریف، مدعای علمای شیعه از قدیم و جدید می باشد که به دیدگاه های برخی از آنها اشاره می­ شود:

آرای علمای متقدم شیعه درباره تحریف قرآن

علما و فقهای متقدم و صاحب نظر شیعه که امروز عقاید و فقه شیعه بعد از قرآن و احادیث معصومین (علیهم السلام) مستند به کتاب ها و آرای آنان است، نظری کاملا شفاف درباره عدم تحریف قرآن دارند.

در این جا به نظر سه عالم معروف شیعه اشاره می شود که با قاطعیت، تحریف قرآن را رد نموده اند. با توجه به نظرات آنان که مستدل به آیات قرآن است هیچ بهانه ای برای فردی وجود ندارد که قائل به تحریف قرآن شود و یا مخالفین، شیعیان را متهم به تحریف قرآن کنند.

1. نظر شیخ صدوق درباره تحریف قرآن

شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱) از علمای بزرگ شیعه ذیل بابی با عنوان «باب الاعتقاد فی القرآن‏» فرموده است: «اعتقادنا فی القرآن انّه کلام اللّه و وحیه و تنزیله و قوله و کتابه و أنّه‏ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ‏^[۳] …».

یعنی اعتقاد ما درباره قرآن این است که قرآن کلام خدا، وحی، تنزیل، سخن و کتاب خدا است و از هیچ طرف، باطلی در آن راه ندارد. در ادامه فرموده که اعتقاد ما درباره قرآن این است که خداوند آن را بر پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل فرموده و همان قرآنی است که در بین دو جلد در دست مسلمانان است و بیش از آن نبوده و دارای ۱۱۴ سوره است و کسی که به ما نسبت می دهد که ما می‌گوییم قرآن بیش از این بوده دروغگو است.^[۴]

2. دیدگاه شیخ مفید درباره تحریف قرآن

شیخ مفید (متوفای ۴۳۶ق) می­ گوید: هیچ کلمه و آیه و سوره ای از قرآن نه کم شده و نه بر آن افزوده شده و آنچه مربوط به قرآن مکتوب به خط امام علی (علیه السلام) گفته شده منظور این است که تفسیر، معنی و تاویلی که حضرت نموده است فعلا در این قرآن حال حاضر، وجود نداشته و این مطلب ارتباط به کم یا زیاد شدن از متن قرآن ندارد.^[۵]

شیخ مفید در تفسیرش نیز ذیل عنوان «عدم تحریف القرآن» بر این مطلب تاکید نموده است.^[۶]

همچنین در ذیل عنوان «صیانه القرآن من الضیاع و التحریف» گفته است که تمام روایاتی که دربار تحریف قرآن وارد شده اخبار آحاد است و قطعی بر صحت آنها وجود ندارد و همین قرآن موجود همان قرآنی است که بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.^[۷]

شیخ مفید یکی از علمای اهل سنت به نام «نظام» را به خاطر اعتقادش به تحریف قرآن و اینکه قرآن مانند تورات و انجیل تحریف شده است، مورد سرزنش قرار داده و گفته است لازمه سخن نظام این است که مسلمانان نیز مانند یهود و مسیحیان گمراه شده اند.^[۸]

3. نظر شیخ طوسی درباره تحریف قرآن

شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ق) به صراحت می گوید: سزاوار نیست که کسی بگوید قرآن زیاد یا کم شده است؛ زیرا بطلان زیاد شدن قرآن، اجماعی است. و کم شدن قرآن نیز در مذهب مسلمانان قابل پذیرش نیست و شیعه نیز بر همین قول است. سید مرتضی آن را موافق با ظاهر روایت می داند.

اما روایات زیادی که در کتاب های شیعه و سنی در کم شدن قرآن نقل شده، همه آنها اخبار آحاد هستند که نه موجب علم می شوند و نه موجب عمل و بهتر است از آنها اعراض شده و خود را به آنها مشغول نکنیم و ممکن است آنها قابل تاویل باشند.

همچنین روایات زیاد شیعی، ما را به تلاوت و تمسک به همین قرآن و رد نمودن اخبار اختلافی در مورد قرآن را دستور می دهند.

از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمودند: «انی مخلف فیکم الثقلین، ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا: کتاب اللَّه، و عترتی أهل بیتی، و انهما لن یفترقا حتى یردا علیّ الحوض».

این حدیث به وضوح دلالت دارد بر اینکه قرآن در هر عصری موجود است؛ زیرا امر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در تمسک به چیزی که در هر زمان موجود نباشد صحیح نیست؛ همچنانکه پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) نیز در هر زمان بر ما واجب است.^[۹]

سخن آخر

با وجود تصریح و استدلال موجود در منایع شیعی بر عدم تحریف قرآن، مخالفین شیعه به خصوص پیروان فرقه تکفیری وهابیت تلاش دارند شیعه را متهم به تحریف قرآن کنند.

آنان وجود برخی روایات تحریف موجود در متون شیعه را علیرغم تضعیف سندی و دلالی آن ها از سوی علمای بزرگ شیعه، دلیل بر این مدعای خود گرفته اند.

آنان همچنین کتاب فصل الخطاب محدث نوری که روایات دال بر تحریف قرآن در آن جمع آوری شده است را نیز علیه شیعه علم می کنند. این در حالی است که روایات تحریف در متون اهل سنت به مراتب بیشتر از متون شیعه است. آنها این قبیل روایات را بر نسخ تلاوت حمل نموده اند در حالی که مفهوم این روایات، تفاوت چندانی با تحریف ندارد!

نتیجه گیری

از آنچه بیان شد این نتیجه با قاطعیت ثابت می گردد که تحریف و تغییری در قرآن از جانب بشر تحقق پیدا نکرده و این قرآن موجود در دست مسلمانان، همان قرآنی است که از سوی خداوند متعال بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.

بنابراین کسانی که شیعه را به تحریف قرآن متهم می کنند هیچ دلیلی بر این ادعای خود ندارند و همواره در تلاشند تا با دشمنی و عنادورزی آن را به شیعیان منسوب کنند.

پی نوشت ها

[۱] . قرآن در قرآن، ص ۳۱۵.

[۲] . حجر، آیه ۹.

[۳] . فصلت، آیه ۴۲.

[۴] . اعتقادات الإمامیه، ص ۸۴.

[۵] . أوائل المقالات‏، ص۸۱.

[۶] . تفسیر القرآن المجید( للمفید)، ص ۳۵۱.

[۷] . تفسیر القرآن المجید( للمفید)، ص ۴۴۹.

[۸] . دفاع از تشیع‏، ص۴۴۰.

[۹]. التبیان فی تفسیر القرآن، ‏ج۱، ص۳.

منابع

1. قرآن کریم.
2. جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، اسراء، ۱۳۹۷ش.
3. شیخ صدوق، محمد بن علی، اعتقادات الإمامیه، قم، کنگره شیخ مفید، چ۲، ۱۴۱۴ق.
4. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ‏ مصحح: عاملى، احمد حبیب‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چ۱. بی‌تا.
5. مفید محمد بن محمد، أوائل المقالات‏، محقق: انصارى زنجانى، ابراهیم‏، ناشر دارالمفید.
6. مفید، محمد بن محمد، تفسیر القرآن المجید (للمفید)، گردآورنده: ایازى، محمد على، قم، ‏بوستان کتاب، چ۱، ۱۴۲۴ق.
7. مفید، محمد بن محمد، دفاع از تشیع‏، گردآوری و تدوین: علم ‏الهدى، على بن حسین، مترجم: آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، قم، مؤمنین، چ۱، ۱۳۷۷ق.