اهمیت و آیات و روایات پیرامون«زکات مال»

اشاره:

زکات مانند نماز از ضروریات دین یعنی از جمله واجبات قطعی آیین اسلام است و از نظر اسلام در آن حدّ از اهمیت است که در قرآن کریم عموماً هر جا دستور به نماز آمده به دنبال آن دستور به پرداخت زکات ذکر شده است. خداوند متعال در قرآن کریم تقریباً در (‌۳۰) مورد، زکات را تذکّر داده است و در بسیاری از این موارد (در حدود ۲۶ آیه) آن را قرین نماز و همراه آن ذکر کرده است: «و أقیموا الصلاه و آتوا الزکاه» [۱] «و نماز را به جا آورید و زکات را بپردازید.»

در قرآن کریم در مورد نشانه های مردمان با ایمان می فرماید:

«قد أفلح المؤمنون. الذین هم فی صلاتهم خاشعون . والذین هم عن اللغو معرضون. والذین هم للزکاه فاعلون.» [۲]

«به راستی مؤمنان رستگار شدند، آنان که در نمازشان خاشع هستند و آنان که از لغو و کارهای بیهوده روی گردانند و آنان که دستور زکات را انجام می‌دهند.»

زکات یکی از عوامل مهم تحقّق عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر و محرومیّت و پر کردن فاصله های طبقاتی است، زکات موجب تزکیه نفس و پاک سازی روح و جان از حبّ دنیا و مال دوستی است. زکات عامل پدید آمدن روحیه بخشندگی، تعاون و نوع دوستی در انسان و وسیله قرب به خداوند متعال است. زکات شاخه ای از درخت ایمان است که بدون آن درخت ایمان در نهاد انسان کامل نیست. از این رو این فریضه الهی در ردیف مهم ترین عبادات یعنی نماز قرار گرفته و حتی شرط قبولی نماز شمرده شده است و نپرداختن آن آثار سوء و عواقب خطرناک دنیوی و أخروی را به همراه دارد.

و در حدیث نقل شده است که امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمودند:

«… همانا زکات همراه نماز مایه تقرّب مسلمانان به خداوند متعال قرار داده شده است. بنابراین کسی که زکات را با طیب خاطر اداء کند کفاره گناهان او محسوب می شود و مانع و حاجبی در مقابل آتش برای او خواهد بود … .» [۳]

در روایت نقل شده است که راوی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد:

«کدام یک از اعمال بعد از شناخت خدا أفضل است؟ حضرت فرمودند: بعد از شناخت خداوند متعال چیزی معادل نماز نیست و شیئی بعد از شناخت خدا و نماز، برابر ارزش زکات نیست و بعد از آن چیزی معادل ارزش روزه نمی باشد و پس از آن شیئی معادل حج محسوب نمی شود و آغازگر همه آنها معرفت و شناخت ما اهل بیت (علیه السلام) است و انتهاء و ختم همه آنها نیز معرفت و شناخت ما اهل بیت (علیه السلام) می باشد … .»  [۴]

و روایت شده است که حضرت رضا (علیه السلام) فرمودند:

«خداوند متعال به سه چیز امر کرده که سه چیز دیگر با آنها قرین و همراه است: به نماز و زکات با هم امر کرده است، بنابر این کسی که نماز می خواند ولی زکات نمی دهد، نماز وی قبول نمی شود، و به سپاسگزاری خود با سپاسگزاری از پدر و مادر با هم امر نموده است و کسی که نسبت به پدر و مادر خود شکرگزار نباشد خدا را شکرگزاری نکرده است، و به رعایت تقوا و صله رحم با هم امر کرده است، بنابراین کسی که صله رحم نکند، از خداوند متعال پروا نکرده و تقوای الهی ندارد .» [۵]

و در حدیث نقل شده که امام صادق (علیه السلام) از پدران بزرگوارشان (علیه السلام) از امیر‌المؤمنین (علیه السلام) روایت کرده‌اند که حضرتش فرمودند:

«… ‌زکات پل اسلام است، کسی که زکات بپردازد از پل می گذرد و کسی که از پرداخت آن خودداری کند، در قبل از پل حبس خواهد ماند و زکات غضب پروردگار متعال را خاموش می کند… .» [۶]

همچنین نقل شده است که امام کاظم (علیه السلام) فرمودند:

«زکات برای تأمین قوت تهیدستان و افزایش دارایی های توانگران وضع شده است .» [۷]

و نیز روایت شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«…. خداوند عزّوجلّ در دارایی های توانگران به اندازه ای که نیاز تهیدستان را تأمین کند حقّی واجب کرد. اگر خداوند می دانست که آنچه برای تهیدستان مقرّر داشته کفایتشان نمی کند، حق بیشتری واجب می کرد، (ولی خداوند متعال آگاه است که حقّ معیّن شده در مال أغنیاء برای فقراء کافی است) بنابراین تهیدستی فقیران نه به سبب کم بودن این فریضه (زکات) است بلکه از آن روست که توانگران حقوق فقراء را نمی پردازند .» [۸]

و در حدیث نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«سخاوتمند نیست کسی که مال خود را به ناحقّ و در مسیری که سزاوار نیست خرج می کند بلکه سخاوتمند کسی است که آنچه را خداوند متعال در مالش از زکات و غیر زکات واجب کرده بپردازد و بخیل آن کسی است که حقّ خداوند متعال را در مالش نپردازد .» [۹]

و از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که حضرت فرمودند:

«… خداوند به خاطر شیعیانی که زکات می پردازند، بلا را از کسانی که زکات نمی پردازند دفع می کند و اگر همه زکات را ترک کنند، هلاک خواهند شد… .» [۱۰]

و روایت شده که امام کاظم (علیه السلام) فرمودند:

«…. دارایی های خود را با دادن زکات حفظ کنید…. .» [۱۱]

و در حدیث نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) از پدران بزرگوار خویش نقل می‌فرمایند که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند:

«پیوسته امّت من در خیر و خوبی خواهند بود تا هنگامی که به یکدیگر خیانت نکنند و امانت داری را مراعات نمایند و زکات اموال خود را بپردازند ولی موقعی که از این وظایف سر باز زنند، به قحطی و خشک سالی گرفتار خواهند شد .» [۱۲]

و نقل شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمودند:

«در کتاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یافتیم که آن حضرت فرمودند:

… زمانی که مردم از دادن زکات خودداری کنند، زمین برکات خود را از مردم منع می کند و از زراعت ها و میوه ها و معادن، استفاده های مطلوب بدست نمی‌آید… .»  [۱۳]

و روایت شده که امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

«…. هر گاه زکات پرداخت نشود، چهارپایان دچار مرگ و میر می شوند .» [۱۴]

پی نوشت:

[۱] سوره بقره آیه ۴۳.

[۲] سوره مؤمنون آیات ۱ تا ۴.

[۳] وسائل الشیعه ج۹ص۱۵ ح۱۵باب۱ وجوب الزکاه.

[۴] امالی شیخ طوسی ج۲مجلس روز جمعه ۱۷ ذی قعده ۴۵۷ ص۳۰۵.

[۵] وسائل‏الشیعه ج ۹ ص ۲۵ ح۱۰ باب ۳ تحریم منع الزکاه.

[۶] امالی شیخ طوسی ج۲جزء۱۸ص۱۳۶.

[۷] علل الشرایع ص۳۶۸ ح۱ باب۹۰ علّه الزکاه.

[۸] علل اشرایع ص۳۶۹ ح۲  باب۹۰ علّه الزکاه.

[۹] امالی شیخ طوسی ج۲جزء۱۷ مجلس۱۷ ص۸۹.

[۱۰] اصول الکافی ج۲ ص۴۵۱ ح۱باب إن الله یدفع بالعامل عن غیر العامل.

[۱۱] فروع الکافی ج۴ص۶۱ ح۵باب النوادر.

[۱۲] وسائل‏الشیعه ج ۹ ص ۲۵ ح۹ باب۳- تحریم منع الزکاه.

[۱۳] اصول الکافی ج۲ ص۳۷۴ ح۲ باب فی عقوبات المعاصی العاجله.

[۱۴] امالی شیخ طوسی ج۱ جزء۳ص۷۷.

منبع: سایت رسمی احکام جامع.