احراق مصاحف

احراق مصاحف، ماجرای سوزاندن مصاحف قرآن توسط عثمان را می‌گویند.

پس از آن که کار اختلاف مصاحف از نظر چگونگی ضبط و قرائت به اوج خود رسید، عثمان خلیفه سوم دستور داد نسخه‌ای از قرآن فراهم شود که واجد تمام مزایای مصاحف موجود و عاری از نقایص آن‌ها باشد. وی همچنین دستور داد مصاحف موجود گردآوری شود. پس از آن که گروهی از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مصحف مورد نظر را در چند نسخه فراهم کردند، دستور داد سایر مصاحف سوزانده شود تا راه بر هرگونه اختلاف تازه در مصاحف بسته شود. سرانجام، این مصاحف – به جز مصحف حفصه که همان مصحف ابوبکر بود- سوزانده شدند؛ از این رو، به عثمان لقب « حراق مصاحف » دادند.

اکثر روایات بر احراق (سوزاندن) این مصاحف دلالت می‌کند؛ ولی در پاره‌ای از روایات صحبت از «محو» شده است. بعضی از محققان برای جمع میان این دو دسته روایات احتمال داده‌اند که «سوزاندن»، درباره مصحف‌ هایی است که بر پوست و امثال آن نوشته شده بود و «محو»، مربوط به مصاحفی است که روی چیزی مثل سنگ نوشته شده بود.

نکته

این نکته نیز امروزه جای تامل بسیار دارد که آیا تنها راه پایان دادن به اختلاف مصاحف ، احراق آن همه مصاحف و اوراق و کتیبه‌های گوناگونی است که در محضر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و زیر نظر و با اشراف آن حضرت تهیه شده بود (که در صورت وجود آن‌ها، از نفیس‌ترین و مقدس‌ترین سرمایه مسلمانان و از ذخایر علمی و میراث فرهنگی جهان اسلام بودند)؟[۱]

پی نوشت ها:

• خویی، ابوالقاسم، ۱۲۷۸ – ۱۳۷۱، البیان فی تفسیرالقرآن، ص۲۵۸؛ زرقانی، محمد عبد العظیم، ۱۹۴۸- م، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۰۳؛ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ – ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۴۳۰؛  صالح، صبحی، ۱۹۲۶ -، مباحث فی علوم القرآن، ص۸۶،  دراز، محمد عبدالله، ۱۸۹۴-۱۹۵۸م، مدخل الی القرآن الکریم، ص (۴۸-۴۹؛  صغیر، محمدحسین علی، ۱۹۳۹-م، تاریخ القرآن، ص۹۴؛  اسماعیل، محمدبکر، دراسات فی علوم القرآن، ص۱۳۴؛  شاهین، عبد الصبور، تاریخ القرآن، ص۱۱۷.

منبع: فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «احراق مصاحف.