علت تکثر ادیان

اشاره:

برای برحی سؤال ایجاد می شود که چرا دینهای متفاوت وجود دارد و چرا پیامبرهای مختلف با دینهای مختلف آمده اند که حالا بین مردم جهان اختلاف دینی باشد؟ اگر خداوند یک دین را برای بشر می فرستاد این اختلافات به وجود نمی آمد. این مقاله این مطلب را مورد بررسی قرار داده تا پاسخ این سؤال به دست بیاید.

خداوند تبارک و تعالی فقط یک دین را برای هدایت و راهنمائی بشر به سوی سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت فرستاده است. اختلاف پیروان ادیان ناشی از اختلاف ادیان نیست، بلکه منشاء آن عوامل دیگری می باشد که خود جای بحث و بررسی دارد. برای توضیح بیشتر این مطلب به نکات ذیل توجه گردد:

۱. مفهوم دین: دین واژه ای است عربی که در لغت به معنای اطاعت و جزاء آمده است و اصطلاحاً به معنای اعتقاد به آفریننده ای برای جهان و انسان و دستورات عملی متناسب با این اعتقاد، می باشد. از این رو، کسانی که مطلقاً معتقد به آفریننده ای نیستند و پیدایش پدیده های جهان را تصادفی و یا صرفاً معلول فعل و انفعالات مادی و طبیعی می دانند، بی دین نامیده می شوند. اما کسانی که معتقد به آفریننده ای برای جهان هستند، هر چند عقاید و مراسم دینی شان، توام با انحرافات و خرافات باشد، دیندار شمرده می شوند.(۱)

۲. اصول ادیان آسمانی: ادیان توحیدی که همان ادیان آسمانی و حقیقی هستند، دارای سه اصل کلی و مشترک می باشند:

الف) اعتقاد به خدای یگانه (توحید)

ب) اعتقاد به زندگی ابدی برای هر فردی از انسان در عالم آخرت و دریافت پاداش و کیفر اعمالی که در این جهان انجام می دهد. (معاد).

ج) اعتقاد به بعثت پیامبران از طرف خداوند متعال برای هدایت بشر به سوی کمال نهایی و سعادت دنیا و آخرت. (نبوت).

این اصول سه گانه در واقع پاسخ هایی است به اساسی ترین سؤالاتی که برای هر انسان آگاه مطرح می شود، مبدأ هستی کیست، پایان زندگی چیست؟ از چه راهی می توان بهترین برنامه زیستن را شناخت؟(۲)

۳. دین رسمی و مورد قبول خدا: خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «دین در نزد خدا اسلام است و کسانی که کتاب آسمانی به آنان داده شد، اختلاف در آن ایجاد نکردند، مگر بعد از آگاهی و علم، آن هم به خاطر ظلم و ستم در میان خود و هر کس به آیات خدا کفر ورزد خداوند سریع الحساب است.»(۳)

این آیه می فرماید: دین در نزد خداوند متعال یکی بیش نبوده و اختلافی در آن نیست و بندگانش را جز به آن مأمور نساخته و در تمام کتابهائی که بر پیامبرانش فرستاده جز همان را بیان نکرده است. آن دین همانا اسلام است، اسلامی که عبارت از تسلیم شدن در برابر حق می باشد، پس همه ادیان توحیدی (مسیحیت، یهودی و اسلام) دارای یک پیام بوده و محتوای واحدی دارند، اختلافی جز از حیث کمال و نقص ندارند. و آنهم در اثر اختلافی است که در استعدادهای امتهای سابق و لاحق بوده است.(۴)

در آیه دیگر می فرماید: «هر کس جز اسلام آیینی برای خود انتخاب کند از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت از زیانکاران است.»(۵)

از این آیه استفاده می شود که دین رسمی و مورد قبول خداوند، دین مقدس اسلام است. زیرا این دین از همه ادیان گذشته کاملتر بوده و هر چه در ادیان سابق خداوند به بشر لطف و عرضه داشته است در دین اسلام به طور اکمل وجود دارد.(۶) و در عین احترام به همه‌ ادیان الهی گذشته برنامه امروز بشر، تبعیت از دین مقدس اسلام است.(۷) همانگونه که دانشجویان دوره دکترا در عین احترام به تمام دروسی که در مقاطع مختلف تحصیلی، مانند ابتدائی، راهنمایی و دبیرستان و دوره لیسانس خوانده اند، تنها دروسی که باید در این مرحله دنبال کنند، دروسی است که برای سطح دکترا تدوین شده است. بدیهی است که پرداختن به غیر از آن یعنی مشغول شدن به کتابهای ابتدایی، راهنمایی، جز زیان و خسران چیزی در پی نخواهد داشت.

بنابراین اختلاف ادیان توحیدی مانند مسیحیت، یهود و اسلام اختلاف اساسی و بنیادی نیست، چون همانگونه که بیان شد،‌در اصول اساسی با هم مشترک می باشند. و هر کدام بر اساس مقتضیات زمان و رشد فکری و استعدادهای مردم ابلاغ شده و برای زمان معین و محدود، بر همگان حجت بوده است و پس از آمدن دین جدید و پیامبر جدید با برنامه های کاملتر و جامعتر، دین سابق منسوخ می گردد و بر همگان واجب و لازم است که از دین نو تبعیت و پیروی نماید.

به بیان دیگر، خداوند در یک زمان آیین یهود را با توجه به شرایط و استعدادات آن زمان برای هدایت انسان ها فرستاد و زمانهای بعد چون بشر مقداری پیشرفت نمود، حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ را مامور هدایت انسان ها کرد و همه باید از او تبعیت می کردند و لکن برخی از پیروان آئین یهود از پذیرش دین جدید سرباز زدند و مقابله با آن پرداختند لذا دین یهود با آمدن حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ که باید منسوخ می شد،‌ با لجاجت عده ای از یهودیان ادامه پیدا می کند و در عصر واحد دو دین در عرض هم قرار می گیرند. و همچنین با آمدن دین مقدس اسلام که کاملترین دین می باشد(۸) و تا قیام قیامت جوابگوی نیازهای اساسی بشر است، عده ای از یهودیان و مسیحیان بر اساس خواسته های نفسانی از پذیرش دین مقدس اسلام خودداری نموده و به همان دین سابق باقی ماندند تا جاییکه دست به تحریف کتب مقدس خویش زدند و اسم مبارک پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ را که در تورات و انجیل به آن بشارت داده شده بود(۹) از آن حذف نمودند. و به این ترتیب سه دین (یهود، مسیحیت و اسلام) در عرض هم قرار می گیرد و به حیات خویش ادامه می دهد.

در نتیجه برخی از ادیان جعلی و بی اساس بوده و ریشه الهی و آسمانی ندارند و بر اساس خواسته های افراد سودجو و فرصت طلب در جوامع بشری بروز و ظهور پیدا نموده اند. برخی دیگر مانند ادیان توحیدی و آسمانی که از آنها تعبیر به ادیان حق می شود در اصول اساسی هیچگونه اختلافی با هم ندارند و تنها اختلاف آنها در نقص و کمال است پس دین خداوند واحد و یکی بیش نیست و آن دین اسلام است که تمام انبیای الهی به نحوی مامور به تبلیغ آن بوده اند.

پی نوشت:

1. مصباح یزدی، آموزش عقاید، تهران، مرکز انتشارات، سازمان تبلیغات،۱۳۷۳، ص ۲۸.
2. همان.
3. آل عمران:۱۹.
4. طباطبائی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، تهران، رجاء،۱۳۶۴ هـ، ج۱، ص۲۲۹.
5. آل عمران:۸۵.
6. انعام:۹۵ (… و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد جز اینکه در کتاب آشکار ثبت است.)
7. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه،۱۳۹۴ش،ج۲، ص۴۷۱.
8. همان، ج۲۴، ص۷۴.
9. صف:۶.

منبع: سایت اندیشه قم