داستان هایی از روش همسرداری در سیره و گفتار بزرگان دین

با شکل گیری ازدواج، ارتباط جدیدی میان دو جنس مخالف انسان شکل می گیرد و سخن از شیوه و روش همسرداری به میان می آید. سالم سازی و بهینه سازی این ارتباط متوقف بر آن است که هر یک از زن و مرد، ضمن شناخت کامل یکدیگر و حقوق و وظایف متقابل خود، با بکارگیری روش همسرداری اصولی و سازنده، نهاد خانواده را تحکیم بخشند.

در این راستا، احادیث ارزشمند زیادی برای هر یک از زن و مرد، در مورد شیوه و روش همسرداری بیان شده است. در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: بهترین مردان امت من، کسانی هستند که نسبت به خانواده خود خشن و متکبر نباشند و بر آنان ترحم و نوازش کنند و به آنان آزار نرسانند.[۱]

نیز در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: مرد حقی بر زنش دارد [و آن این است که] چنانچه او را صدا زند، پاسخ دهد و هنگامی که او را دستوری دهد، سرپیچی نکند و پاسخ مخالف ندهد و با او مخالفت نورزد.[۲]

از این رو، در اسلام همان گونه که به ازدواج، به عنوان عملی ارزشمند و سازنده توجه شده، به روش همسرداری و اهتمام به اجرای صحیح و اصولی آن نیز عنایت شده است. در ادامه به چند داستان در مورد روش همسرداری اشاره می کنیم:

روش همسرداری حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

روش همسرداری امیرالمومنین علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، الگویی آسمانی و ارزنده برای همه همسران است و شایسته است زوج ها به آن توجه لازم را نموده و الگوبرداری کنند.

روزی امام علی (علیه السلام) به همسرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: آیا چیزی در منزل هست که بخوریم؟ حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: سوگند به کسی که پدرم را به نبوت و تو را به جانشینی او برگزید، چیزی در منزل نداریم تا برای شما آماده کنم! دو روز است که چیزی در منزل نداشتیم مگر مقدار کمی که در آن هم، تو را بر خود و حسن و حسینم مقدم داشتم.

امام علی (علیه السلام) از شنیدن این سخن غمگین شد و فرمود: ای فاطمه! چرا در این مورد، چیزی به من نگفتی تا برای شما غذایی تهیه کنم؟! حضرت فاطمه (علیه السلام) پاسخ داد: ای ابوالحسن! من از خداوند شرم دارم که شما را به آنچه توان نداری، وادار کنم.[۳]

در شیوه و روش همسرداری حضرت زهرا (سلام الله علیها) به قدرت و توان خرید همسر توجه می شود و اگر همسر توان خرید نداشت، در خواستی از او نمی شود.

شکایت زنان از روش همسرداری شوهران

روزی سه زن جهت شکایت از شوهران خود و روش همسرداری آنان نزد پیامبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلم) آمدند. یکی از آنها گفت: ای رسول خدا! شوهر من گوشت نمی خورد. دیگری گفت: شوهرم از بوی خوش استفاده نمی کند و سومی هم گفت: شوهرم با من همبستر نمی شود.

رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله و سلم) از شنیدن این سخنان و روش همسرداری شوهران آنها، بسیار ناراحت شد؛ از خانه بیرون آمد و در حالی که از شدت ناراحتی، عبایش به زمین کشیده می شد، به سمت مسجد حرکت نمود. پس از وارد شدن به مسجد، در جمع اصحاب و یاران، بر منبر رفت و بعد از حمد و ثنای الهی، خطاب به مردم چنین فرمود:

چه شده است که (گروهی از) یاران من، گوشت نمی خورند و عده ای بوی خوش استعمال نمی کنند و بعضی دیگر، با زنان خود همبستر نمی شوند؟!

حضرت ضمن نکوهش رفتار این گروه از مسلمانان، روش همسرداری و معاشرت با همسر خود را چنین بیان نمود:

«أَمَا إِنِّی آکُلُ اللَّحْمَ وَ أَشَمُّ الطِّیبَ وَ آتِی النِّسَاءَ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی»؛ بدانید که من، گوشت می خورم و بوی خوش استفاده می کنم و با زنان خود، همبستر می شوم. پس هر کس از شیوه زندگی (و روش همسرداری) من روی گردان باشد، از من نیست (و من از او بیزار خواهم بود).[۴]

پاداش پایبندی به روش همسرداری صحیح

مردى از انصار قصد مسافرت داشت. به همسرش گفت: تا من از مسافرت بر نگشته ام، از خانه بیرون نرو! پس از آن که آن مرد به مسافرت رفت، به زن خبر رسید که پدرش بیمار شده و در بستر بیماری افتاده است.

کسى را نزد پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرستاد و پیغام داد که: شوهرم مسافرت رفته و به من گفته است تا از سفر برنگشته، از منزل خارج نشوم. اکنون شنیده ام پدرم سخت بیمار است. اجازه فرمایید من به عیادتش ‍ بروم.

پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: در خانه ات بنشین و از شوهرت اطاعت کن! پس از مدت کوتاهی، به زن خبر رسید که بیماری پدرش، شدت یافته است. بار دوم خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) پیغام فرستاد که: حال پدرم بدتر شده؛ اجازه فرمایید به عیادت پدر بروم.

حضرت مجددا فرمود: در خانه ات بنشین و از شوهرت اطاعت نما! چیزی نگذشت که خبر فوت پدرش را به او دادند. بار سوم کسى را نزد حضرت فرستاد و پیغام داد که: پدرم از دنیا رفته، اجازه فرمایید در مراسم نماز بر او و تدفین و عزاداری شرکت کنم!

پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) این بار هم اجازه نداد و فرمود: در خانه ات بنشین و از همسرت اطاعت کن! در هر حال، پدرش را دفن کردند. پس از آن، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) کسى را به سوى آن زن فرستاد و فرمود: به او بگویید به خاطر اطاعت تو از همسرت، خداوند گناهان تو و پدرت را بخشید.[۵]

پاداش توجه شوهر به همسرش

روزی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به خانه ام سلمه (یکى از همسرانش) رفت و در آنجا بوى خوش و عطر به مشامش رسید، فرمود: آیا حولاء (زن عطر فروش) به اینجا آمده است؟ ام سلمه عرض کرد: آرى، او اینجا است.

حولاء به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: پدرم و مادرم به فدایت باد؛ براى عرض شکایت از شوهرم و روش همسرداری او به اینجا آمده ام. شوهرم، از من دورى می کند. پیامبر (ص) فرمود: بر عطر و خوشبویى خود براى شوهرت بیفزا.

حولاء عرض کرد: آنچه که از بوی خوش و عطریات بوده، استعمال کرده ام، اما باز هم شوهرم از من گریزان است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: اگر او می دانست که توجه مهرورزانه اش به تو چقدر پاداش دارد، چنین نمی کرد! حولاء عرض کرد: در این صورت، چه پاداشى براى او هست؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:

وقتى او به تو توجه می کند، دو فرشته او را در میان می گیرند و پاداش او، مانند کسى است که در میدان جنگ، شمشیر به دست گرفته تا با دشمن بجنگد؛ و وقتى که او با همسرش آمیزش کند، گناهان او همچون برگ هاى درخت که ریخته می شود، می ریزد و وقتى که غسل می کند، از گناهان بیرون می آید.[۶]

آراستگی برای همسر در روش همسرداری امام باقر (ع)

از حسن زیات بصری نقل شده: با یکی از دوستانم خدمت امام باقر ( علیه السلام) رسیدیم. او را در خانه ای زیبا، با لباس زیبا در حالی که سرمه کشیده بود، دیدیم. سپس سوالاتی از آن حضرت نمودیم، ایشان متوجه شد که ما از وضع لباس و خانه آن حضرت شگفت زده شده ایم. فرمود: فردا با دوستت نزد من بیا.

روز بعد در منزلی که او بیشتر وقت ها آنجا حضور داشت، رفتیم. مشاهده کردیم که در خانه، جز حصیری روی زمین، چیزی نیست و حضرت لباس زبر و خشن به تن دارد. حضرت فرمود:

دیروز شما پیش من آمدید، در حالی که من در خانه ای بودم که مربوط به همسرم بود و آن وسایل موجود در خانه، متعلق به اوست. او خود را آرایش کرده بود و من هم خود را برای او آراسته کرده بودم.

پس شبهه ای در ذهنت ایجاد نشود! گفتم: به خدا سوگند! برایم شبهه ای ایجاد شد؛ ولی اکنون متوجه شدم حقیقت آن است که شما فرمودید و خداوند، شبهه را از قلبم بیرون نمود.[۷]

روش همسرداری ناسپاسان!

روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر گروهی از زنان عبور کرد و این گونه به آنان سلام داد: السَّلامُ عَلَیْکُنَّ یَا کَوافِرَ الْمُنْعِمینَ؛ سلام بر شما ای کسانی که به نعمت دهندگان خود ناسپاسی می کنید!

آن زنان گمان کردند که منظور پیامبر، ناسپاسی به خدا و نعمت های اوست. به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کردند: پناه می بریم به خدا از این که به نعمت های او ناسپاسی کنیم. پیامبر در توضیح سخن خود فرمود: وقتی یکی از شما بر شوهر خود خشم می گیرد و می گوید: من از تو هرگز خیری ندیده ام، این همان ناسپاسی است.[۸]

روش همسرداری کارگزاران خدا

مردی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و در ستایش از همسرش گفت: من همسری دارم که وقتی به خانه می روم به استقبالم می آید و وقتی بیرون می روم، بدرقه ام می کند و وقتی می بیند غمگینم، به من می گوید: چرا ناراحتی؟ اگر نگران روزی ات هستی که دیگری عهده دار روزی توست و اگر نگران آخرتت هستی خدا بر نگرانی ات بیفزاید.

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: او را به بهشت بشارت ده و به وی بگو تو کارگزاری از کارگزاران خدایی و در هر روز، پاداش هفتاد شهید برای تو است.[۹]

روش همسرداری مخرب!

مرحوم آقا شیخ رجبعلی خیاط (ره) با عده ای به کربلا مشرف شده بودند. در میان آنان، یک زن و شوهری هم بودند که به قصد زیارت، آمده بودند. یک روز که از حرم پس از انجام زیارت بیرون آمده و بر می گشتند، این زن و شوهر در پشت سر ایشان راه می رفتند…

در میان راه ضمن صحبتی که بین آنها می شود، آن خانم یک زخم زبان به شوهرش زده و سخنی آزار دهنده به وی می گوید. هنگامی که همه وارد منزل و محل استراحت می شوند، آقا شیخ رجبعلی به افراد زیارت قبولی می گوید، اما به آن خانم که می رسد، می فرماید: تو که هیچ، همه را ریختی زمین!.

آن خانم می گوید: چطور؟! من این همه راه آمده ام کربلا؛ مگر من چکار کرده ام؟!

شیخ پاسخ می دهد: وقتی از حرم بیرون آمدی، با زخم زبانی که به شوهرت زدی، همه اش رفت! (یعنی همه نور معنوی و فیوضاتی که از زیارت کسب کرده بودی را با این عملت از بین بردی!)[۱۰]

آموزش روش همسرداری به دختر در شب زفاف

بانوی هوشمندی، در شب زفاف دخترش، هنگامی ‌که می خواستند دخترش را به خانه بخت ببرند، به او گفت: دخترم! بدان که تو از زندگی پیشینی که با آن خو گرفته ای، جدا می شوی و به خانه ای که از آن کاملا بیگانه ای می روی. پیوسته کنیز همسرت باش تا او نیز غلام تو گردد. ده نکته می گویم به آن ها عمل کن تا در خانه جدید خوشبخت گردی:

۱- با قناعت، زندگی نیکی را با همسرت تشکیل بده؛

۲- در شنیدن سخن همسر و اطاعت از او کوشا باش؛

۳- با چشمی مهرانگیز و نگاهی متواضعانه به همسرت بنگر؛

۴- نظافت و خوشبویی را رعایت کن؛

۵- اموال شوهرت را حفظ کن و بدان که حفظ اموال او با میانه روی و اعتدال حاصل می گردد؛

۶- احترام بستگان شوهرت را نگهدار؛ این کار را با تدبیر و هوشیاری انجام ده؛

۷- غذای شوهرت را در وقت خود و با کیفیت خوب آماده کن؛ زیرا گرسنگی، عاملی سریع برای بروز ناملایمات است؛

۸ – هنگام استراحت شوهر، سکوت و آرامش را رعایت کن؛ زیرا آشفته نمودن خواب، خشم انگیز است؛

۹- رازهای نهفته را برای او فاش نکن؛ زیرا در صورت افشای راز، از نیرنگ او در امان نخواهی شد؛

۱۰- از او اطاعت کن؛ زیرا سرکشی از خواسته مشروع او، موجب انباشته شدن کینه تو در سینه او می شود.

دخترم! اگر با حوصله و تحمل، به این روش همسرداری عمل کنی، یقین داشته باش که عواطف شوهر را به ‌سوی خود جلب کرده و در پرتو آن، زندگی شیرینی را با همسرت پدید می آوری.[۱۱]

شکایت زن از روش همسرداری شوهر گستاخ

امیرالمومنین علی (علیه السلام) در زمان خلافت خود کار رسیدگی به شکایات را شخصا به عهده داشت. در یکی از روزها، زنی به حضرت مراجعه نمود و چنین از روش همسرداری شوهرش شکایت کرد: شوهرم به من ظلم کرده و مرا از خانه بیرون نموده، به علاوه مرا تهدید به ضرب و شتم کرده و اگر به خانه بروم مرا کتک خواهد زد. اکنون به دادخواهی نزد تو آمده ام.

حضرت که از طرز برخورد و روش همسرداری شوهر این زن به خشم آمده بود فرمود: به خدا قسم نباید رسیدگی به دادخواهی مظلوم را تاخیر انداخت. حق مظلوم را باید از ظالم گرفت و ترس و هراس از ظالم را باید از دل مظلوم بیرون کرد تا وی با شهامت و بدون ترس در مقابل ظالم بایستد و حق خود را درخواست کند.

این را گفت و به اتفاق آن زن به سوی خانه او رفت. پشت در با صدای بلند بر اهل خانه سلام کرد. جوانی که شوهر آن زن بود پیش آمد. او علی (ع) را نشناخت. دید مرد جافتاده ای در حدود شصت سال به اتفاق همسرش آمده. فهمید که زنش این مرد را برای حمایت با خود آورده است اما حرفی نزد.

امام علی (علیه السلام) فرمود: این بانو که همسر توست، از تو شکایت دارد. می گوید تو به او ظلم و او را از خانه بیرون کرده ای؛ به علاوه تهدید به کتک نموده ای. من آمده ام به تو بگویم از خدا بترس و با زن خود نیکی و مهربانی کن.

جوان گستاخ در پاسخ به حضرت تندی نمود و گفت: به شما چه مربوط که من با زنم خوب رفتار کرده ام یا بد؟! آری من او را به ضرب و شتم تهدیدکردم اما حالا که او تو را برای حمایت از خود آورده و تو از جانب او حرف می زنی، او را زنده زنده آتش خواهم زد!

حضرت از گستاخی جوان برآشفت دست به قبضه شمشیر برد و از غلاف بیرون کشید، آنگاه گفت: من تو را اندرز می دهم و امر به معروف و نهی از منکر می کنم اما تو این گونه جواب می دهی و می گویی من این زن را خواهم سوزاند!

با فریاد امیرالمومنین (ع)، مردم از گوشه و کنار جمع شدند. هرکس می آمد به حضرت احترام می کرد و می گفت: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أمیر الْمُؤْمِنِینَ!» جوان گستاخ و مغرور تازه متوجه شد که با چه کسی روبرو است! خود را باخت و به التماس افتاد و به حضرت عرض کرد: ای امیر مومنان! مرا ببخش به خطای خود اعتراف می کنم. قول می دهم از این به بعد به همسرم ستم نکنم.

حضرت رو به آن زن کرد و فرمود: اکنون برو به خانه خود، اما تو هم مراقب باش طوری رفتار نکنی که شوهرت را به چنین رفتاری و ادار کنی![۱۲]

نتیجه گیری

روش همسرداری و شیوه تعامل با همسر از جمله مسائلی است که در آموزه های اسلامی و سیره معصومان (علیه السلام) به آن بسیار توجه و سفارش شده است.

همچنان که از برخی از داستان های فوق بدست می آید، روش همسرداری صرفا رعایت حقوق و وظایف متقابل همسران نسبت به یکدیگر نیست بلکه فراتر از این بوده و رعایت حال همسر و بستر سازی جهت آرامش بخشی به همسر و نهاد خانواده را نیز در بر می گیرد.

گردآوری و بازنویسی: حسین فاضلی

پی نوشت ها

[۱] . طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۲۱۶

[۲] . محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۴۳

[۳] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۳۷ ص ۱۰۳

[۴] . شیخ کلینی، کافی، ج ۱۱ ص ۱۳۴

[۵] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰ ص ۱۷۴

[۶] . محمدی اشتهاردی، داستان دوستان، ج۱، داستان شماره ۵۳

[۷] . علامه مجلسی، مراه العقول، ج ۲۲ ص ۳۲۶

[۸] . مجموعه ورام، ج ۱ ص ۵

[۹] . موسوعه کلمات الرسول الاعظم، ج ۱۴ ح ۱۳۶۸۹

[۱۰] . کاظمی، نکته ها از گفته ها (گزیده ای از گفتارهای استاد فاطمی نیا)

[۱۱] . قبیسی عاملی، الحلقات الذهبیه، ج ۱، ص ۶۰

[۱۲] . شهید مطهری، داستان راستان، ج۲ ص۲۰۶

منابع

• کلینی، محمد بن یعقوب؛ کافی؛ قم؛ انتشارات دار الحدیث؛ چاپ اول؛ ۱۴۲۹ ق
• علامه مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار؛ بیروت؛ دار احیاء التراث العربی؛ چاپ دوم؛ ۱۴۰۳ ق
• طبرسی، حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق؛ قم؛ الشریف الرضی؛ چاپ چهارم؛ ۱۳۷۰ ش
• شیخ حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ قم؛ موسسه آل البیت (علیه السلام)؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۹ ق
• محدث نوری، میرزا حسین؛ مستدرک الوسائل؛ قم؛ موسسه آل البیت (علیه السلام)؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۸ ق
• محمدی اشتهاردی، محمد؛ داستان دوستان؛ قم؛ انتشارات بوستان کتاب؛ چاپ سوم؛ ۱۳۸۹ ش
• علامه مجلسی، محمد باقر؛ مراه العقول؛ تهران؛ دار الکتب الاسلامیه؛ چاپ دوم؛ ۱۴۰۴ ق
• ورام بن ابی فراس؛ مجموعه ورام؛ قم؛ مکتبه فقیه؛ چاپ اول؛ ۱۴۱۰ ق
• موسوعه کلمات الرسول الاعظم؛ پژوهشگاه باقر العلوم (علیه السلام)؛ تهران؛ انتشارات امیرکبیر؛ چاپ اول؛ ۱۳۸۸ ش
• قبیسی عاملی، محمد حسن؛ الحلقات الذهبیه، بیروت؛ دار الغدیر؛ ۱۴۰۳ ه- ۱۹۸۳ م
• کاظمی، حبیب؛ نکته ها از گفته ها؛ گزیده ای از گفتارهای استاد فاطمی نیا؛ قم؛ انتشارات نور معارف
• مطهری، مرتضی؛ داستان راستان؛ قم؛ دفتر انتشارات اسلامی؛ بی تا