نقش تفریح در سبک زندگی اسلامی

فرهنگ اسلام، تفریح و انجام فعالیت های فرح بخش را از ابزارهای مناسب رفع غفلت و ایجاد نشاط روحی برای ادامه زندگی توحیدی می داند. بهره مندی هدفمند از نعمت های حلال دنیوی در آیات قرآن و از سوی اولیای دین بسیار توصیه شده است.

یکی از مهمترین محورهای سبک زندگی اسلامی، جلوگیری از غفلت زدگی و روزمرگی در زندگی است، اصولاً نفس آدمی بدلیل طبع خاص خود، باید دائماً در معرض تذکر و تفکر قرار گیرد تا اتصالش با عوالم متعالی از بین نرود و سیر صعودی و استکمالی روحش در حد سیر جسمانیِ دنیوی محدود نشود.[۱]

به همین منظور فرهنگ اسلام، تفریح و انجام فعالیت های فرح[۲] بخش را از ابزارهای مناسب رفع غفلت و ایجاد نشاط روحی برای ادامه زندگی توحیدی می داند.

بهره مندی هدفمند از نعمت های حلال دنیوی در آیات قرآن[۳] و از سوی اولیای دین بسیار توصیه شده است، تقسیم بندی اوقات زندگی مومن و قرار دادن بخشی از آن برای این امور، از مصادیق این سفارش هاست[۴]اما متاسفانه مفاهیم دینی از این جهت برای مردم به درستی تبیین نشده و شاید در تلقی عمومی، دین به عنوان عنصری سخت گیرانه و مخالف با تفریح و شادی شناخته شده باشد.

از سوی دیگر نوع نگاه فرهنگ اسلامی به مقوله تفریح و نشاط تفاوت های فراوانی با نگرش غرب به این مساله دارد که بررسی اصول کلی حاکم بر سبک زندگی غربی ما را با این تفاوت های بنیادین آشنا خواهد کرد.

مرحوم شهید آیت الله بهشتی از متفکرینی بود که بر مساله تفریح و فعالیت های فرح بخش در معرفت دینی بسیار تاکید می نمود و معتقد بود اساساً تعالیم صوفیه و اشخاص زاهد منش، دین را مخالف استفاده های حلال از نعمت های دنیوی تفسیر کرده اند، دین اسلام مطابق فطرت آدمی است و فطرت هیچ گاه با تفریح و نشاط ناسازگاری ندارد[۵].

در دستورات دینی، سفارش‌هایی که برای تبسم و خنده رویی، پوشیدن لباس های شاد و روشن، بوی خوش، نظافت و پاکیزگی، نظم در امور، مسافرت و تفریح، حضور در طبیعت و نگریستن به سبزه و آب، مهربانی و محبت، زدودن کینه و حسد، شوخی و مزاح بدون تمسخر، ادخال سرور در قلب مردم، ورزش و فعالیت های جسمانی، صله رحم، تغذیه سالم و…. شده است، همه برای ایجاد فضای شادی و راندن غم و اندوه و در نتیجه تجدید قوا برای ادامه‌ی حرکت تکاملی است، البته به شرطی که این امور در محدوده شرع انجام پذیرد و به معصیت آلوده نشود[۶].

تاثیرات مهم تفریح بر انسان

در ادامه به برخی دیگر از اثرات مفیدی که تفریح در ماهیت زندگی انسانی دارد اشاره می شود:

۱- آسایش و آرامش روحی برای سیر و سلوک دینی

دین اسلام، برای تمام ابعاد زندگی بشر برنامه دارد و تمام دستورات آن برای رشد تمام استعدادهای ظاهری و باطنی انسان وضع شده است[۷]. به همین منظور، تنظیم نیازهای جسمی انسان و قرار دادن برنامه ی مناسب جهت تامین آن ها از کارکردهای مهم دستورات دینی به حساب می آید. اسلام با در نظر گرفتن این مساله، راه را برای رشد و تعالی روحی و معنوی شخص هموار می کند و با رهبانیت و ترک مطلق مواهب دنیوی بسیار مخالف است[۸].

۲- انعطاف شخصیتی و رشد فضایل اخلاقی

چند بعدی بودن ماهیت انسانی، به این معنی است که برنامه زندگی او باید از منبعی سرچشمه گرفته باشد که برتمامی این ابعاد و نحوه شکوفایی آن آگاه باشد. برای همین انسان ها نیازبه دینی کامل دارند. تعالیم دینی و روایات معصومین (علیهم السلام) بر تفریح و نشاط به عنوان عاملی مهم برای افزایش انعطاف شخصیت مومنین و از میان رفتن سخت گیری های نابجا دلالت دارد[۹].

پی نوشت ها

[۱] برای مطالعه بیشتر ر.ک جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان و جعفری، محمدتقی، شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی.

[۲] واژه فرح در لغت به معنای مخالف حزن و اندوه است و عبارت است از لذت قلب و روح از رسیدن به آنچه میل دارد.

[۳] قرآن کریم در خطاب به پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «لا تنسَ نصیبَک من الدنیا»، سوره مبارکه قصص، آیه ۷۷؛

[۴] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): خردمند اوقات روزانه اش را به چهار بخش تقسیم می کند: بخشی از آن را برای بهره جویی حلال قرار می دهد….، معانی الاخبار، ص۳۳۴؛

[۵] «باید با تلاش و همت در این زمینه ها امکانات تفریح و نشاط را با سهل ترین‌ شرایط، در اختیار قشرهای‌‌ جامعه‌ قرار دهیم. دوستان‌ علاقمند ما بدانند که‌ خرج‌ کردن‌ در این‌ راه‌، انفاق ‌فی‌ سبیل‌ الله‌ و خرج‌ کردن‌ در راه‌ خداست‌. ایجاد مدرسه‌، ایجاد وسیله‌ سرگرمی‌، ایجاد باشگاه‌، ایجاد گردشگاه‌، تنظیم‌ برنامه‌های‌ مسافرتی‌ دسته ‌جمعی‌ و امثال‌ اینها، از واجبات‌ قشر شماست‌. باید برای‌ پسران‌ و دختران‌ برنامه هایی‌ تهیه‌ کرد تا احساس نکنند به‌ حکم‌ ایمان‌ و به‌ حکم‌ پایبندی‌ به‌ دین ‌از مواهب‌ زندگی‌ کاملا محرومند. احساس‌ این ‌محرومیت‌ خطری‌ بزرگ‌ برای‌ ایده‌ و هدفی‌ است‌ که‌ ما به ‌آن‌ احترام‌ می‌گذارید…»، سخنرانی شهید دکتر بهشتی در اردوی تابستانی مدرسه رفاه.

[۶] امام کاظم (علیه السلام): برای خویش از لذایذ حلال دنیا بهره ای در نظر بگیرید، تا حدی که به بی مبالاتی و اسراف نرسد. تحف العقول، ص ۴۰۹؛

[۷] برای مطالعه بیشتر ر.ک مطهری، مرتضی، انسان کامل.

[۸] امام کاظم (علیه السلام): کسی که دنیایش را برای دینش رها کند از ما نیست. تحف العقول، ص۴۱۰؛

[۹] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): به سرگرمی و بازی بپردازید، زیرا دوست ندارم سختگیری و خشونت در دینتان مشاهده شود. الجامع الصغیر، ج۱، ص۲۳۹؛

منبع: شجره طیبه صالحین