گفتاری پیرامون عزاداری محرم در هند

دکتر مهدی خواجه پیری ، کارشناس ایرانی مسائل هند که بیش از ۲۰ سال است در این کشور مقیم است ، به نکات جالبی از عزاداری در هند اشاره کرد. وی با بیان این مطلب که مراسم دستجات اهل سنت ، به مراتب بیشتر از شیعیان است ، می گوید: سنی ها شب تاسوعا، شبیه روضه حضرت امام حسین (ع ) را در یک جا جمع می کنند. در شب با این شبیه روضه حضرت امام حسین (ع ) حرکت می کنند و در یک جا جمع می شوند و صبح آنها را به محله ای به نام کربلا می برند و در آنجا دفن می کنند. اهل تسنن و تشیع ، با یک حالت خاصی و با احترام و یک حالت حزن ، این تعزیه ها را در کربلا دفن می کنند. اهل تسنن نیز همچون شیعیان ، در ده روز اول ماه محرم ، مجالس را در شب ها برگزار می کنند و آن را مجالس شهدای اسلام و بعضی جاها شهدای کربلا نام گذاری می کنند. در بین اهل تسنن نیز مراسمی شبیه روضه امام حسین (ع ) وجود دارد که به آن تعزیه می گویند.

گروه براهمن در هند، عالی ترین طبقه هندوهاست که به نام حسینی براهمن شناخته می شوند. هندوها به احترام حضرت امام حسین (ع ) و یارانش اشعاری می خوانند که خیلی جالب است . یکی از آن اشعار که خطاب به فرات است ، می گوید:

محروم ماند از تو لب تشنه حسین ای آب خاک شو که تو را آبرو نماند

خواجه پیری اضافه می کند: کتاب هایی که اهل تسنن هند در خصوص امام حسین (ع ) نوشته اند، به مراتب بیشتر از شیعیان است . انصافاً شاید هیچ جایی در دنیا، مثل هند با آن اهتمام مراسم عزاداری امام حسین (ع ) برگزار نشود. وی اظهار داشت : مراسم تاسوعای حسینی ، در مناطق مختلف هند تفاوت می کند. در هند مرسوم است که شب اول محرم ، زنان شیعه النگوهای دست های خودشان را برمی دارند و آنها را خرد می کنند. جواهرات و طلاجاتی که دارند از خودشان جدا می کنند. این مراسمی است که در همه جای هند پیدا می شود. ماه عزا با این مراسم شروع می شود. مرسوم است که در هر خانه ، شبیه زره امام حسین (ع ) را دارند. اگر اتاق اضافی ندارند، در آن صورت ، حتی در طاقچه ها زره حضرت امام حسین (ع ) را دارند. اگر در یک خانه پنج نفر هستند، هر کس به اسم خود، در آنجا پنج زره حضرت امام حسین (ع ) را دارد.

مجالس در جاهای مختلف و شهرهای مختلف و در تمامی امام باره ها(در شمال هند به حسینه ها، امام باره می گویند و در جنوب هند عاشورخانه می گویند) برگزار می شود. در آغاز ماه محرم ، علم حضرت عباس (ع ) را نصب می کنند. از آن روز، ماه عزا شروع می شود. در کنار علم حضرت عباس (ع ) علم های دیگری نیز وجود دارند. عزاداران به جاهای مختلف می روند و سینه زنی می کنند. اینها از جاهای مختلف نیز دعوت می شوند. این مراسم تا صبح طول می کشد. در جاهای مختلف هند، مراسم متفاوتی دارند. در هیچ جای هند، حتی روستاها جایی وجود ندارد که مراسم امام حسین (ع ) نباشد. همچنین کسانی که دور از خانه خودشان به سر می برند، در آغاز ماه محرم به خانه های خودشان برمی گردند و حتی از کشورهای خارجی نیز باز می گردند. هندی ها معتقدند که بایستی در زادگاه خودشان عزاداری کنند.

در دهلی ، مراسم ماه محرم ، خیلی مفصل برگزار می شود. همچنین در طول ده روز، در ایالت اوتارپرادش ، شهرهای مختلف از جمله لکنهو، فیض آباد، بنارس و امروهه ، مراسم عزاداری بسیار مفصلی برگزار می شود. در جنوب نیز در شهر حیدرآباد، مرکز ایالت آندراپرادش و در شمال ، در کشمیر نیز مراسم عزاداری بسیار پرشور برگزار می گردد.

در شهر لکنهو، از کنده های چوب آتشی بر پا می کنند و تا عصر، زمانی که کنده ها به ذغال های آتشین تبدیل شود، از بچه دو ساله گرفته تا مرد ۷۰ ساله ، روی آن آتش با پای برهنه راه می روند. در دهلی و دیگر شهرها و روستاهای هند، عزاداران زیادی قمه زنی می کنند و یا با زنجیره هایی که در سر آن تیغ های چاقو مانند دارد، به پشت خود می زنند که در نتیجه آن خون از سراسر بدن فواره می زند. البته این مراسم نسبت به گذشته کمتر شده است .

خواجه پیری در خصوص نقش ایران و ایرانیان در مراسم عزاداری مسلمانان هند گفت : تمامی عزاداری ها از ایران به هند آمده است . همه کسانی که از ایران به هند آمدند، از جمله حاکمان ، علما و دانشمندان ، مراسم عزاداری را در اینجا مرسوم کردند. نحوهء عزاداری در هند، همان نحوهء عزاداری در ایران است که البته رنگ و بوی هندی دارد. سوابق عزاداری در هند، بسیار قدیمی است . در جنوب این کشور که بهمنی ها حدود چهارصد سال پیش قدرت داشتند، در آنجا هندوها، علم بردار بودند و سنی ها، چراغ کش بودند و هنوز خانواده هایشان ، این مراسم را انجام می دهند و به آن افتخار می کنند.

حسن صادقی ثمرجانی ، دانشجوی دوره دکتری رشته تاریخ در دانشگاه دهلی نیز گفت : در رابطه با مراسم عزاداری محرم در سرزمین هند، قطعاً از این لحاظ که به نوعی بروز احساسات عمیق شیعیان است ، می تواند تأثیر زیادی بر روند توسعه شیعه در این کشور داشته باشد، اما من اشکالاتی را هم می بینم . وی افزود: عزاداری شیعیانی که من در دهلی دیدم ، افراطی است . مثلاً تیغ زنی می تواند تأثیر منفی زیادی داشته باشد که باید تعدیل شود تا جایی که در جامعه هند تأثیر مثبت داشته باشد. پیشنهاد من این است که بهتر است ایرانیان مقیم هند که هر ساله در خانه های فرهنگ ایران در شهرهای دهلی ، بمبئی و حیدرآباد و یا در مکان های سربسته ای که دارند، عزاداری می کنند، در مساجد و در جاهای عمومی ، مراسم عزاداری و سینه زنی صحیح را آموزش دهند.

منبع:اخبار شیعیان – فروردین ۱۳۸۷، شماره ۲۹ –