پند و اندرز درباره دنیا و دنیا دوستی در حدیثی از پیامبر اسلام (ص)

دنیا دوستی، امری است که بیشتر مردم دنیا به آن گرفتارند. اساسا منشا بیشتر گرفتاری ها و نا هنجاری های اجتماعی دنیا دوستی است که زندگی بشر را با خطر مواجه نموده است.

دنیا و جهان خاکی را خداوند بسیار زیبا آفریده است و هیچ مشکلی از سوی دنیا متوجه کسی نمی شود. خداوند دنیا را بهترین مکانی برای زندگی انسان ها قرار داده و انواع نعمت ها را برای انسان در این جهان خاکی فراهم نموده تا با کمال آسایش در آن زندگی کند و عبادت و شکر خدا را انجام دهد. به عبارت دیگر خداوند دنیا را برای زندگی سالم خلق کرده که انسان هم از زندگی در آن لذت ببرد و هم برای آخرت خود توشه برداری کند.

دنیا دوستی عامل سقوط انسانیت

از امام صادق (علیه‌ السلام) نقل شده که فرمود: «رَأْسُ‏ کُلِّ خَطِیئَهٍ حُبُ‏ الدُّنْیَا^[۱]؛ ریشه همه خطاها و گناهان دنیا دوستی است» این حقیقت را در جوامع بشری با تجربه و چشم خود مان به وضوح مشاهده می کنیم که عامل جنگ های خونین و خانمانسوز  در جهان، دنیا دوستی بوده و به خاطر دنیا چه قتل عامهایی که انجام نشده است.

پایمال شدن حقوق دیگران و ظلم هایی که بر مردم از سوی زورگویان انجام می گیرد علت اصلی آن دنیا دوستی است. اشغال گری ها و کشور گشایی ها از سوی دولت ها و یا اقوام با دنیا دوستی قابل توجیه می گردد. کسی که به حق خود راضی نباشد به حقوق دیگران تجاوز نموده تا دنیای خود را آباد کند.

از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: سرآغاز آنچه سبب نافرمانى خدا است شش چیز است: « دنیا دوستی، دوستى‏ ریاست، دوستى طعام، دوستى خواب، دوستى راحت و آسایش، و دوستى زن ‏ها».^[۲]

در حقیقت دنیا دوستی و سایر مواردی که  در این حدیث شریف ذکر شده که آن ها هم به دنیا دوستی برمی گردند، سبب طغیان انسان در برابر خدا گردیده و باعث می شود که از دستورات خداوند نافرمانی کند.

گناهانی که انسان در زندگی مرتکب می شود نمی تواند بدون دنیا دوستی از او سر بزنند. و کسانی که دنیا را هدف خود قرار دهد نمی تواند تحت فرمان خدا قرار گیرد بلکه همیشه در حال گناه و معصیت به سر می برند.

به هر حال انسان با این جاذبه های که در دنیا دوستی وجود دارد از مسیر حق منحرف شده  و به علت دنیا دوستی باعث ایجاد چالش و مشکلات در دنیا گردیده و زندگی شیرین را برای مردم به تلخی مبدل نموده است تا حدی که برخی انسان ها از زندگی در این دنیا به تنگ آمده اند.

انسان به علت دنیا دوستی نه تنها عامل فساد و فتنه در زندگی بشر شده است بلکه باعث گردیده که برخی به جای نکوهش دنیا دوستی خود دنیا و زندگی در آن را مورد نکوهش قرار دهند.

اگر انسان بر طبق برنامه الهی که در پیش روی آنان نهاده شده زندگی کنند، باعث آرامش و امنیت در زندگی بشر گردیده  و برکات آسمان و زمینی در اختیار مردم قرار می گیرند و با کمال آرامش می توانند از زندگی در دنیا لذت ببرند و در کنار این زندگی سعادت مند می توانند عبادت خدا را به گونه ای شایسته انجام داده و برای عقبای خود توشه ای مناسبی آماده کنند. حدیثی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)  درباره دنیا دوستی و اینکه چه کسانی خوشبخت و رستگار هستند نقل شده که در اینجا آن را نقل می کنیم:

متن حدیث

مَا لِی أَرَى حُبَّ الدُّنْیَا قَدْ غَلَبَ عَلَى کَثِیرٍ مِنَ النَّاسِ حَتَّى کَأَنَّ الْمَوْتَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا عَلَى غَیْرِهِمْ کُتِبَ وَ کَأَنَّ الْحَقَّ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا عَلَى غَیْرِهِمْ وَجَبَ وَ حَتَّى کَأَنَّ مَا یَسْمَعُونَ مِنْ خَبَرِ الْأَمْوَاتِ قَبْلَهُمْ عِنْدَهُمْ کَسَبِیلِ قَوْمٍ سَفْرٍ عَمَّا قَلِیلٍ إِلَیْهِمْ رَاجِعُونَ‏ تُبَوِّءُونَهُمْ أَجْدَاثَهُمْ‏ وَ تَأْکُلُونَ تُرَاثَهُمْ وَ أَنْتُمْ مُخَلَّدُونَ بَعْدَهُمْ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ.

 أَ مَا یَتَّعِظُ آخِرُهُمْ بِأَوَّلِهِمْ لَقَدْ جَهِلُوا وَ نَسُوا کُلَّ مَوْعِظَهٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ أَمِنُوا شَرَّ کُلِّ عَاقِبَهِ سَوْءٍ وَ لَمْ یَخَافُوا نُزُولَ فَادِحَهٍ وَ لَا بَوَائِقَ کُلِّ حَادِثَهٍ.

طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ خَوْفُ اللَّهُ عَنْ خَوْفِ النَّاسِ. طُوبَى لِمَنْ طَابَ کَسْبُهُ وَ صَلَحَتْ سَرِیرَتُهُ وَ حَسُنَتْ عَلَانِیَتُهُ وَ اسْتَقَامَتْ خَلِیقَتُهُ. طُوبَى لِمَنْ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ وَ أَمْسَکَ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ. طُوبَى لِمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ زَهِدَ فِیمَا أُحِلَّ لَهُ مِنْ غَیْرِ رَغْبَهٍ عَنْ سُنَّتِی وَ رَفَضَ زَهْرَهَ الدُّنْیَا مِنْ غَیْرِ تَحَوُّلٍ عَنْ سُنَّتِی وَ اتَّبَعَ الْأَخْیَارَ مِنْ عِتْرَتِی مِنْ بَعْدِی وَ خَالَطَ أَهْلَ الْفِقْهِ وَ الْحِکْمَهِ وَ رَحِمَ أَهْلَ الْمَسْکَنَهِ. طُوبَى لِمَنِ اکْتَسَبَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ مَالًا مِنْ غَیْرِ مَعْصِیَهٍ وَ أَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ مَعْصِیَهٍ وَ عَادَ بِهِ عَلَى أَهْلِ الْمَسْکَنَهِ وَ جَانَبَ أَهْلَ الْخُیَلَاءِ وَ التَّفَاخُرِ وَ الرَّغْبَهِ فِی الدُّنْیَا الْمُبْتَدِعِینَ خِلَافَ سُنَّتِی‏ الْعَامِلِینَ بِغَیْرِ سِیرَتِی. طُوبَى لِمَنْ حَسُنَ مَعَ النَّاسِ خُلُقُهُ وَ بَذَلَ لَهُمْ مَعُونَتَهُ وَ عَدَلَ عَنْهُمْ شَرَّهُ.^[۳]

نکوهش دنیا دوستی

از چیست که مى ‏بینم دنیا دوستى بر بسیارى از مردم چیره گشته تا آنجا که گویا در این دنیا مرگ براى غیر آنان رقم خورده؟! گویا حق در این دنیا بر دیگران واجب شده است تا آنجا که وقتى خبر مردگان پیش از خود را مى‏ شنوند چنین مى ‏پندارند که آنان به مسافرتى رفته ‏اند و به زودى نزد اینان برمى‏ گردند! آنان را به خاک مى ‏سپارید و میراث شان را مى‏ خورید و [مى‏ پندارید] خود بعد از آنان جاوید مى‏ مانید؟!

پند نگرفتن آیندگان از گذشتگان

دریغا، دریغا! آیا آیندگان از گذشتگان پند نمى‏ گیرند؟! هر پند و اندرزى را که در قرآن آمده نادیده گرفته و به دست فراموشى سپردند و از فرجام بد هر کار ناروا خود را در امان پنداشتند و از نزول هیچ بلا و بروز هیچ حادثه ناخوشایندى نهراسیدند.

بشارت های پیامبر اسلام

خوشا به حال آن کس که ترس از خدایش او را از ترس مردم باز دارد.

خوشا به حال آن کس که درآمدش پاک است و نهادش شایسته و ظاهرش نیکو و سرشتش درست مى ‏باشد.

خوشا به حال آن کس که زیادى مال خویش را انفاق نماید و جلو زیاده گویى خود را بگیرد.

خوشا به حال آن کس که براى خدا- که نامش گرامى است- فروتنى نماید و از آنچه برایش حلال کرده نیز کناره گیرد بدون اینکه از سنت من روى گرداند، زرق و برق دنیا را کنار نهد بى‏ آن که از سنت من به انحراف گراید و پس از من، از نیکان خانواده‏ ام پیروى نماید و با اهل علم و حکمت معاشرت کند و به مستمندان مهربانى نماید.

خوشا به حال آن کس که کسب و درآمدش از راه گناه نباشد و در راه گناه نیز خرج ننماید و آن را به مستمندان و نیازمندان برساند و نیز از اشخاص از خود راضى و فخر فروش و دنیا دوست و بدعتگذاران بر خلاف سنت من و کارگزاران مخالف روش من، دورى گزیند.

خوشا به حال آن کس که با مردم خوش اخلاقى نماید و به آنان کمک رساند و شر خود را از آنان بگرداند.^[۴]

در توضیح  فراز های این حدیث می توان گفت که چیزی که برای همگان در حد یقین مسلم است فانی بودن این دنیا است و هیچ کسی در دنیا بقا نداشته و بعد از چند سال زندگی، دنیا را ترک می کند. با وجود این یقین باز هم بسیاری از مردم گرفتار دنیا دوستی می شوند و  در نتیجه هم خود را و هم دیگران را گرفتار مصیبت های جبران ناپذیر می کنند.

عقل انسان در برابر دنیا دوستی و جاذبه های دنیا زایل گردیده و از کار می افتد و دنیا دوستان متوجه این حقیقت نمی شوند که عمر خود را با دنیا دوستی تلف می کند. چیزی که پایدار نیست از نظر عقل قابلیت دوستی را ندارد. انسان باید چیزی را دوست داشته باشد که هم در این دنیا باعث سعادت او می گردد و هم بعد از مرگ و رفتن از این دنیا از او جدا نخوهد شد و باعث سعادت ابدی او می شود.

انسان عاقل هرگز عقبای خود را به چیزی که فانی شدنی است و بقا ندارد نمی فروشد. انسان عاقل با اینکه از نعمت های دنیا به خوبی استفاده می کند با زندگی سالم و عبادت خداوند و خدمت به مردم  لذت می برد و هرگز نسبت به ظلم به دیگران فکر هم نمی کند.

نتیجه گیری

از حدیث فوق این نتیجه حاصل می گردد که دنیا دوستی منشا تمام مشکلات در جامعه بشری است. انسان تا از دنیا دوستی دست برندارد، روی سعادت و خوشحالی را نخواهد دید. هنگامی که عشق انسان از دنیا قطع شود می تواند به انجام کارهای خیر و نیکو پرداخته و موجبات سعادت دنیا و جهان آخرت خود و دیگران را فراهم کند.

گردآوری: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] . الکافی،  ج۲، ص ۳۱۵.

[۲] . اصول کافى، ج۵، ص ۱۶۷.

[۳]. تحف العقول‏، ص ۲۹ – ۳۰.

[۴]. ترجمه تحف العقول، ص ۵۱ – ۵۳.

منابع

۱. ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، قم، جامعه مدرسین، چ۲، ۱۴۰۴ق.

۲. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، ترجمه صادق حسن زاده‏، قم، انتشارات آل علی علیه السلام‏، چ۱، ۱۳۸۲ش.

۳. کلینى، محمد بن یعقوب‏ا، لکافی، محقق / مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چ۴، ۱۴۰۷ق.

۴. کلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، مترجم و شارح: کمره‏اى، محمدباقر، قم، اسوه، ۱۳۷۵ش.