حقیقت روزه در حدیثی از حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

در این نوشتار حدیثی از حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در مورد فلسفه و حقیقت روزه نقل و توضیحی مختصری در این زمینه داده شده است. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از  اصحاب کسا و یکی از چهارده معصوم (علیهم السلام) که سخنان او بر همگان حجت است.

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) پس از وفات پدر گرامی اش، چند ماهی بیش در قید حیات نبود و به دلیل ظلم هایی که بر او روا داشته شد، اولین کس از خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود که دنیا را ترک نمود.

حقیقت روزه

عَنْ‏ فَاطِمَهَ بِنْتِ‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلّمَ) أَنَّهَا قَالَتْ‏: «مَا یَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِیَامِهِ إِذَا لَمْ یَصُنْ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوَارِحَهُ.»^[۱]

روزه داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده، روزه به چه کارش خواهد آمد.

در این حدیث، به ماهیت و حقیقت روزه اشاره شده است به این معنا که هر چند در مورد کسی که از خوردن و آشامیدن اجتناب می کند می توان گفت او روزه گرفته است، اما اگر زبانش را برای خدا از آفات زبان و گناهانی نظیر غیبت و تهمت و دروغ و امثال آن حفظ نکند و گوشش را از شنیدن سخن و صدای حرام نگه ندارد و همچنین چشمش را از نگاه های آلوده و حرام حفظ نکند و مراقب دست و پاهایش نباشد تا مرتکب گناه نشود، این روزه اثر مهم و کمال حقیقی برای او نخواهد داشت.

اگر روزه دار، خواهان نیل به کمال و قرب الهی است، نباید فقط به امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن اکتفا کند بلکه علاوه بر امساک در خوردن و آشامیدن، می بایست تمام بدن و اعضا و جوارحش را نیز تحت کنترل خود قرار دهد تا بدین سبب، به معنای واقعی کلمه روزه دار باشد.

در واقع ماه رمضان ماهی است که بندگان در آن، می بایست خود را به طور کامل و خالصانه وقف خداوند کنند و هر عضوشان در این ماه پر برکت به یاد خدا باشد.

روزه همانند سایر عبادات، اسرار و آثار فراوان دارد و حضرت زهرا (سلام الله علیها) تمام آن اسرار و آثار را در یک جمله خلاصه نموده و فرموده: «ففرض … و الصیام تثبیتا للاخلاص»^[۲] یعنی خداوند روزه را بر مسلمان فرض گردانیده تا اخلاص آنان در برابر خداوند تثبیت شود.

نظیر این سخن از امیرمومنان علی (علیه السلام) نیز نقل شده که فرموده اند:

«و فرض الله … و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق»^[۳] خداوند روزه را تشریع نمود تا آزمایشى براى اخلاص بندگان باشد.

به این معنا که خداوند بندگانش را به واسطه روزه، مورد آزمایش قرار داده تا روشن شود چه کسی اخلاص دارد و چه کسی اخلاص ندارد.

نتیجه گیری از کلام حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

از حدیثی که حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل شد این نتیجه به دست می آید که روزه دار در صورتی روزه واقعی گرفته و اخلاص خود را ثابت می کند که به معنی واقعی کلمه روزه دار بوده و تمام جوارحش روزه باشد و در همه اوقات و ساعات ماه رمضان به یاد خدا باشد. این گونه است که او می تواند از هر گناهی خود را حفظ کند. این نوع روزه گرفتن، فقط با اخلاص در برابر خداوند امکانپذیر است. به راستی ما جزو کدام دسته از روزه دارانیم؟

پی نوشت ها

[۱]. دعائم الإسلام ، ج‏۱ ، ص۲۶۸ .

[۲]. علل الشرائع‏ ، ج۱، ص۲۴۸.

[۳]. نهج البلاغه (صبحی صالح)، ص۵۱۲.

منابع

1. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام ، قم، موسسه آل البیت (علیهم السلام)، چ۲، ۱۳۸۵ق.
2. شریف الرضی، محمد بن حسین‏، نهج البلاغه (صبحی صالح)، قم، هجرت، چ۱، ۱۴۱۴ق.
3. شیخ صدوق، محمد بن على‏، علل الشرائع‏ ، قم، کتاب فروشى داورى‏، چ۱، ۱۳۸۵ ش / ۱۹۶۶ م‏.