- زمان مطالعه : 7 دقیقه
- توسط : ناظر محتوایی شماره یک
- 0 نظر
۳- توسعه و گشاده دستى زن و فرزند، عیال مرد و اسیران در دوست اویند و هماره چشم به راه او. پیشواى امت اسلامى، سفارش فرموده: براى ایجاد خانه آرام و زندگى سعادتمند، مرد بایستى از فشرده دستى و امساک به دور باشد و از رزق و روزى که خداوند به او عطا کرده، بر اهل و عیالش توسعه دهد و در زندگى، خوراک و مرکب و لباس و مسکنشان گشایش دهد. و این خود، مرد را در چشم اهل خانه عزیز و مقتدر مىکند.
امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «کفى بالمرء اثماً اَن یضّیع مَن یعول فَیه؛ همین گناه براى مرد بس که نانخور عیال خود را ضایع کند.» عیال، مجموعه کسانى هستند که رزق و مخارجشان بر عهده مرد است.
بخشى از طلاق ها و کشمکش هاى زندگى از بى توجهى مرد به مخارج زندگى سرچشمه مىگیرد که مرد با فشرده دستى و یا اعتیاد و یا ندانمکارى و … درآمد را در زندگى هزینه نمىکند و خانواده را در عسر و حرج نگه داشته و این خود در دراز مدت به انفجار در کانون خانواده مىانجامد.
امام صادق (علیه السلام) در روایتى به فشرده دستان هشدار داده است: «اِنَّ عیال الرجل اسراؤه فمن انعم علیه اللَّه فلیوسع على اُسرائه، فان لم یفعل یوشک ان تزول تلک النعمه عنه؛(۱۳) همانا خانواده مرد اسیران اویند هرکس خداوند به او نعمتى عنایت کرده بر عیال خود ببخشد، اگر این کار نکند چه بسا این نعمت از کف برود.»
امام ششم، سعى و عمل و کار و کوشش براى عمران و آبادى و توسعه بر خانواده را از عوامل مؤثر در سعادت مادى و معنوى شمرده اند و به شیعیان سفارش فرموده اند: از تنبلى و کمکارى بپرهیزند.
امام ارزش مجاهدات کارگران را در ردیف فداکارى سربازان اسلام در دفاع از مرزهاى اسلام به شمار آورده‌اند علاوه بر آن، ائمه (علیه السلام) خود، کار مى کردند و عملا مردم را به سعى و کوشش دعوت مىکردند: «عن ابى عبدالله (علیه السلام) الکاد على عیاله کالمجاده فى سبیل اللَّه؛(۱۴) امام صادق (علیه السلام) فرمود: کسى که در طلب روزى خانواده خود کار مىکند و به سعى و کوشش تن مى دهد مانند مجاهدى است که در راه خدا جهاد مىکند.»
«عن ابى عَمرو الشیبانى قال: رایت اباعبداللَّه (علیه السلام) و بیده مسحاه و علیه ازار غلیظ یعمل فى حائط له و العرق یتّصاب عَن ظهره فقلت جعلت فداک اعطنى اکفک. فقال: لى انّى احبّ ان یتاذى الرجل بحرّ الشمس فى طلب المعیشه؛(۱۵)
ابى عَمرو شیبانى مىگوید: امام صادق (علیه السلام) را دیدم که بیلى در دست و جامه خشنى در بر داشت در محوطه [باغ.. ]خود، کار مىکرد و عرق از پشتش مىریخت. گفتم: بیل را به من بدهید تا کار شما را انجام دهم. فرمود:
دوست دارم. مرد در راه به دست آوردن معاش، آزار حرارت آفتاب را تحمل کند.» صادق آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در سفارشى دیگر تأکید فرمود: کار و تلاش براى مخارج خود و زن و فرزند و صله رحم و صدقه و مخارج حج و عمره، دنیاطلبى نیست.(۱۶)
ب: وظایف زن در خانواده زن، وزیر مرد است و کمک کار و مشاور خانواده و متقابلا نسبت به مرد وظایفى دارد اگر آن را به درستى انجام دهد، مرد در انجام مسئولیتهاى خود موفق و زندگى به کام هر دو شیرین مىشود و از این درخت تناور و ریشه دار میوههایى شیرین به جامعه عرضه مى شود. امام صادق (علیه السلام) در این روایت فرموده است: «و لا غنى للزوجه فیما بینها و بین زوجها عن ثلاث خصال؛ زن نیز در روابط خود با همسرش از سه ویژگى بى نیاز نیست.»
۱- پاک و پاکیزگى: «صیانه نفسها من کل دنس حتّى یطمئن قلبه الى الثقه فى حال المحبوب و المکروه؛ نخست آن که خود را از هر آلودگى پاک دارد تا مرد در حال خوشنودى و خشم به او مطمئن باشد.» عفاف، زینت زن است، زن بایستى جسم و جانش را از هر گونه گناه و لغزش و خطا دور دارد. و حریم خانواده را از نگاه و دست و زبان نامحرمان حفظ کند.
بایسته است زن در سخن گفتن با نامحرمان حریم نگه دارد و در لباس پوشیدن و راه رفتن از تبرج و خودنمایى در بیرون از سراى شوى بپرهیزد و زینت و دارایى خود را به رخ دیگران نکشد که این کار افزون بر اندوه ناک کردن تنگ دستان و افراد نادار راه نفوذ و رخنه بیماردلان را به حریم خانواده باز مىکند و نامحرمان به خود اجازه چشم چرانى و دست درازى به حریم دیگران مىدهند.
عفاف و حجاب و پاسدارى زن از ناموس خود او را در دل و دیده مرد عزیز و بزرگ مىکند، به او مطمئن شده و به دیدار او خرسند شده و خود را در بهشت مینو مىبیند و هیچ گاه بدگمانى و سوءظن در وجودش راه نمىیابد:
زن خوب فرمانبر پارسا کند مرد درویش را پادشا برو پنج نوبت بزن بر درت چو یارى موافق بود در برت همه روز اگر غم خورى غم مدار چو شب غمگسارت بود در کنار کرا مستور باشد زن و خوبروى به دیدار او در بهشتست شوى کسى برگرفت از جهان کام دل که یکدل بود با وى آرامدل اگر پارسا باشد و خوشسخن نگه در نکویى و زشتى مکن زن خوشمنش دل نشانتر، که خوب که آمیزگارى بپوشد عیوب(۱۷)
زن سبک سر، کم خرد و بدکنش، که از معاشرتهاى شبه ناک نمى پرهیزد و یا در محافل انس آلوده به گناه رفت و شد دارد. و چه بسا از سر ساده لوحى و یا تسامح اخلاقى مزاح را نشانه خوش اخلاقى بشمرد و یا به تقلید و غربزدگى راه ابتزال گیرد، اطمینان مرد را به خود از دست مى دهد.
اندک اندک خارهاى شک و تردید در سینه مرد مى روید و کدورت جاى علاقه را مىگیرد. و با کوچکترین اختلاف و بگو مگوى زن و شوهرى، جرقه بد دلى در دل مرد شعله مىکشد و این نخستین گام فروپاشى خانواده است: اگر زن ندارد سوى مرد گوش سراویل کحلیش در مرد پوش زنى را که جهلست و ناراستى بلا بر سر خود نه زن خواستى(۱۸)
از این روى ائمه اطهار (علیهم السلام) ما را از رفت و آمده اى به جاهاى تهمت‌برانگیز پرهیز داده‌اند. على (علیه السلام) فرمود: «ایاک و مواطن التهمه؛(۱۹) از جاهاى تهمت برانگیز بپرهیزد.»
۲- پاسدارى از دارایى خانواده: «و حیاطته لتکون ذلک عاطفها علیها عند زله؛ و مواظبت زن بر امور خانه. تا در وقت اشتباه زن، عطوفت مرد به او را پوشش دهد.» حیاطت از احاطه، نظارت و مواظبت معنى مىدهد.(۲۰)
و به قرینه قسیم بودن با جمله پیشین. بیانگر پیامى وسیعتر از عفاف و حریم شخصى است و چه بسا مقصود آن باشد: زن نقش وزیر را داشته باشد و بر همه امور خانه و دارایى و آبروى مرد نظارت کند و از به خطر افتادن آن مواظبت و حراست کند
از ولخرجى و بى مبالاتى و اسراف در هزینه خانواده بپرهیزد و سعى و اهتمام خود را در ایجاد آرامش و رونق خانه، بکار گیرد دلسوزى زن نسبت به خانه و مرد، شوهر را نسبت به همسر، مهربان و عطوف و مطمئن مىسازد و اگر هم مبادا در حوزه اختیارات او اشتباهى رخ دهد و خسارتى متوجه خانه گردد نه تنها مرد او را متهم نمىسازد که به جانبدارى از او برمى خیزد و اشتباه او را مىبخشد.
على (علیه السلام). فشرده دست بودن زن را حسن و به سود مرد شمرده و فرموده است: «و اذا کانت بخیله حفظت مالها و مال بعلها؛(۲۱) و هر گاه بخیل باشد مال خود و شوهرش را حفظ مىکند.»
۳- ابراز عشق به همسر ابراز علاقه زوجین به یکدیگر در ایجاد پیوند و علاقه حکم کیمیا دارد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در اینباره فرموده اند: هیچ جمله اى مانند این سخن مرد به همسرش: «قول الرجل للمراه انى احبک لایذهب من قلبها ابدا؛(۲۲) که تو را دوست دارم در دل او جاى نمىگیرد.»
زن شرمناکتر از مرد است، او هماره احساس محبت خود را نسبت به مرد در دل پنهان مىدارد و آزرم و حیا بر ابراز علاقه به شوهر راه مىگیرد. و چه بسیار عادت و فرهنگ تحمیلى بر جامعه، ابراز علاقه زن به همسرش را عیب بشمرند. ولى فرهنگ اسلامى جز این است و زنان بایستى براى گرما بخشیدن به روابط خود با همسر به ابراز علاقه به مرد خود پردازند.
امام صادق (علیه السلام)، در این روایت به زنان سفارش کرده براى پیوند بیشتر زندگى: «و اظهار العشق له بالخلابه؛ زن به همسرش با زبان، علاقه و عشق خود را ابراز کند.» خلابه، پیامى بیشتر از ابراز بدون تکلف و ریا دارد. و دلالت دارد، که ابراز محبت زن بایستى با دلدادگى و لطف و دلفریبى همراه باشد، تا دل همسرش را به چنگ آورد و قلب او را در تور عواطف و لطف و صفاى خود پایبند سازد.(۲۳)
چه، همان گونه که زن چونان گل، نیازمند به محبت و دلگرمى است، مرد نیز احتیاج به پشتیبانى معنوى و محبت زن دارد. و ابراز علاقه زن به او، او را دلگرم مىکند. فاطمه زهرا (سلام الله علیها) به على (علیه السلام) نهایت محبت و مودت داشت و آن را به زبان مى آورد. این خود از زمینههاى موفقیت حضرت در زندگى بود. از جمله، جمله اى از زهرا خطاب به همسر به یادگار مانده است: «روحى لروحک الفداء و نفسى لنفسک الوقاء؛(۲۴) روح من فداى روح تو باد.
و جان من سپر بلاى تو باشد.» آراستگى و تجمّل زن براى مرد امام پس از توصیه به ابراز علاقه زن به مرد، افزوده‌اند، آراستگى و زینت زن براى مرد از عوامل استحکام خانواده است: «والهیئه الحسنه لها فى عینه»؛ چه زن ریحان است و مداوم بایستى در منظر مرد خود را آراسته و خوشبو و خوشگو دارد.
برخى از بانوان براى مجالس بیرون از منزل و دعوتىها خود را مىآرایند ولى در درون منزل هماره در لباس آشپزى و غیر مرتب در رفت و شداند. این دسته از زنان غافلند که آنان پیش از این که کلفت و خدمت گزار خانه باشند بانو و مونس و انیس مرداند و بایستى همه موجبات آرامش و شادمانى مرد از جمله، حسن هیأت و آراستگى را در خود فراهم سازند.
البته شادمانى درونى و رضایت خاطر زن نیز به درخشش و ملاحت و صباحت او کمک مىکند و زینت و جمال باطن چهره را نیز زیبا و مزین مىسازد. زینت و آراستگى لباس و چهره سبب مىشود زیبایى طبیعى و جمال خدادادى بیشتر بدرخشد و زن را در دیده همسرش زیباتر جلوه دهد و کشش و علاقه مرد نسبت به خود را دو چندان سازد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده‌اند: بهترین زنان شما زنى باشد، زایا و مهربان که خود را بپوشد و پاکدامن باشد …
در برابر همسرش خود را جلوه دهد و در برابر مردان بیگانه خود را حفظ کند(۲۵) فاطمه زهرا (سلام الله علیها) هماره خود و محیط خانه را عطرآگین و آراسته نگه مىداشت دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همیشه با خود عطر نگه مىداشت.
ام سلمه گوید: از فاطمه (سلام الله علیها) عطر خواستم و گفتم آیا در نزد تو عطرى هست که براى خود ذخیره کرده باشى؟ او آورد و از آن مقدارى در کف دستم ریخت از او بویى به مشامم خورد که مانند آن نبوئیده بودم(۲۶)… و نیز اسماء بنت عمیس گوید: فاطمه در آخرین لحظات زندگیش به من گفت: عطر مرا که همیشه خود را با آن معطر مىنمودم بیاور.(۲۷)
از این رو، جمال معنوى و آراستگى زهراى مرضیه، على (علیه السلام) را به نشاط مى آورد و حضرت فاطمه را آینه صفات خدا مى دید و با دیدن او همه غمها و اندوههاى حضرت از میان مى رفت و توان و نیرو و کارایى آن امام همام افزوده مىگشت.
پىنوشتها
۱) تحف العقول، ابنشعبه حرّانى، ص۲۳۸؛ مؤسسه اعلمى، بیروت.
۲) تاج العروس، الزبیدى، ج۱۳، ص۱۶۷، ماده وفق.
۳) تحت العقول، ص۲۳۷؛
۴) الامام الصادق و المذاهب الاربعه؛ اسد حیدر، ج۲، ص۳۵۷؛
۵) مستدرک الوسائل، محدث نورى، ج۲، ص۲۸۲؛
۶) معانى الاخبار، شیخ صدوق، ص۲۵۳، دارالمعرفه، تحقیق علىاکبر غفارى.
۷) شرح دعاى مکارم الاخلاق، حجه الاسلام فلسفى ج۱، ص ۱۹۶، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
۸) تحف العقول، ص۲۱۷، ترجمه از پرویز اتابکى.
۹) کافى، ج۶، ص۴۴۰؛
۱۰) همان، ص ۴۳۸؛
۱۱) مکارم الاخلاق، ص۳۴؛
۱۲) الامام الصادق ج۲، ص۳۵۴؛
۱۳) همان، ج۲، ص۳۴۸؛
۱۴) کافى، ج۵، ص۸۸؛
۱۵) همان، ص۷۶؛
۱۶) همان، ص۷۲؛
۱۷) کلیات سعدى، ص ۳۵۵، امیرکبیر ۱۳۶۳؛
۱۸) همان.
۱۹) بحارالانوار، ج۷۵، ص۹۰، اسلامیه.
۲۰) تاج العروس، ج۱۰، ص۲۲۶، ماده حوط.
۲۱) نهج البلاغه، حکمت ۲۲۶؛
۲۲) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، ج۲۰، ص ۲۳؛
۲۳) تاج العروس، ج۱، ص۴۷۱؛
۲۴) کوکب الدرى، شیخ مهدى حائرى مازندرانى، ج۱، ص۱۹۶، مکتبه حیدریه،قم.
۲۵) روضه المتقین، محمدتقى مجلسى، ج۸، ص۱۰۲؛
۲۶) بحار، ج۴۳، ص۹۵؛
۲۷) کشف الغمّه، اربلى، ج۲، ص۶۸؛
منبع: پیام زن؛ شماره ۲۰۰؛ نویسنده: سیدعباس رضوى
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی