حرص در احادیث اهل بیت علیهم السلام

    اشاره

حرص یک یاز صفات رذیله است که در بسیاری از انسانها باعث ایجاد مشکل در زندگی می شود. آدم حریص هرگز آسوده خاطر نبوده و همیشه معذب است. حرص انسان را وادار می کند که به دنبال اموال دنیا خود را خسته و هلاک کند و در نهایت هم به چیزی که می خواهد نمی رسد. این صفت در دین اسلام بسیار مورد نکوهش قرار گرفته و تبعات آن به به مسلمانان گوشزد شده است. در این مقاله احادیثی درباره حرص نقل گرذدیده است.

     ۱. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله):

    إِیّاکُم وَالشُّحَّ فَإِنَّما هَلَکَ مَن کانَ قَبلَکُم بِالشُّحِّ اَمَرَهُم بِالبُخلِ فَبَخِلوا وَأَمَرَ هُم بِالقَطیعَهِ فَقَطَعوا وَأَمَرَهُم بِالفُجورِ فَفَجَروا؛ از حرص بپرهیزید که پیشینیان شما در نتیجه حرص هلاک شدند، حرص آنها را به بخل وادار کرد و بخیل شدند. به قطع رحم وادار کرد و قطع رابطه کردند با خویشاوندان. به بدى وادارشان کرد و بدکار شدند.

    (نهج الفصاحه ص ۳۵۳، ح ۹۹۲)

    ۲.  امام على (علیه‌السلام):

    إِنَّ الدُّنْیَا مَشْغَلَهٌ عَنْ غَیْرِهَا وَ لَمْ یُصِبْ صَاحِبُهَا مِنْهَا شَیْئاً إِلَّا فَتَحَتْ لَهُ حِرْصاً عَلَیْهَا وَ لَهَجاً بِهَا  وَ لَنْ یَسْتَغْنِیَ صَاحِبُهَا بِمَا نَالَ فِیهَا عَمَّا لَمْ یَبْلُغْهُ مِنْهَا؛ براستى که دنیا آدمى را به کلّى سرگرم خود مى سازد و دنیاپرست به چیزى از آن نرسد، مگر آن که باب حرص و شیفتگى به آن بر رویش گشوده شود و به آنچه از این دنیا دست یافته اکتفا نمى کند تا در پى چیزى که بدست نیاورده نرود.

    (نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۴۲۳، نامه ۴۹)

    ۳.  امام حسین (علیه‌السلام):

    لَیْسَتِ الْعِفَّهُ بِمَانِعَهٍ رِزْقاً وَ لَا الْحِرْصُ بِجَالِبٍ فَضْلًا وَ إِنَّ الرِّزْقَ مَقْسُومٌ وَ الْأَجَلَ مَحْتُومٌ وَ اسْتِعْمَالَ الْحِرْصِ طَالِبُ الْمَأْثَم‏؛ نه خوددارى از حرام و ناپسند، مانع روزى مى شود و نه حرص روزىِ بیشتر مى آورد، که روزى تقسیم شده و اجل حتمى است و حرص به سوى گناه مى کشد.

    (اعلام الدین ص ۴۲۸)

    ۴.  امام صادق (علیه‌السلام):

    حُرِمَ الْحَرِیصُ خَصْلَتَیْنِ وَ لَزِمَتْهُ خَصْلَتَانِ حُرِمَ الْقَنَاعَهَ فَافْتَقَدَ الرَّاحَهَ وَ حُرِمَ الرِّضَا فَافْتَقَدَ الْیَقِینَ؛ حریص از دو خصلت محروم شده و در نتیجه دو خصلت را با خود دارد: از قناعت محروم است و در نتیجه آسایش را از دست داده است، از راضى بودن محروم است و در نتیجه یقین را از دست داده است.

    (خصال ص ۶۹ ؛ وسایل الشیعه ج ۱۶، ص ۲۰، ح ۲۰۸۵۶)

    ۵.  امام باقر (علیه‌السلام):

    مَثَلُ الْحَرِیصِ عَلَى الدُّنْیَا مَثَلُ دُودَهِ الْقَزِّ کُلَّمَا ازْدَادَتْ مِنَ الْقَزِّ عَلَى نَفْسِهَا لَفّاً کَانَ أَبْعَدَ لَهَا مِنَ الْخُرُوجِ حَتَّى تَمُوتَ غَمّاً؛ مَثَلِ حریص به دنیا، مثل کرم ابریشم است که هر چه بیشتر دور خود ببافد خارج شدن از پیله بر او سخت تر مى شود تا آن که از غصه مى میرد.

    (کافی(ط. السلامیه) ج ۲، ص ۳۱۶، ح ۷)

    ۶. امام على (علیه‌السلام):

    اَلحِرصُ موقِعٌ فى کَثیرِ العُیوبِ؛ حرص انسان را به عیب هاى زیادى مبتلا مى کند.

    (تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص ۲۹۵، ح ۶۶۳۹)

    ۷.  امام على (علیه‌السلام):

     أَغْنَى الْأَغْنِیَاءِ مَنْ لَمْ یَکُنْ لِلْحِرْصِ أَسِیراً. بى نیازترین بى نیازان کسى است که اسیر حرص نباشد.

    (تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص ۲۹۵، ح ۶۶۳۱)

    ۸. امام على (علیه‌السلام):

    اِنتَقِم مِنَ الحِرصِ بِالقَناعَهِ کَما تَنتَقِمُ مِنَ العَدُوِّ بِالقِصاصِ؛ از حرص، با قناعت انتقام بگیر، چنان که با قصاص از دشمن انتقام مى گیرى.

    (شرح نهج البلاغه(ابن ابی الحدید) ج ۲۰، ص ۳۰۴، ح ۶۰۷)

    ۹.  امام على (علیه‌السلام):

     أَعْظَمُ النَّاسِ ذُلًّا الطَّامِعُ الْحَرِیصُ الْمُرِیب‏؛ ذلیل ترین مردم، کسى است که طمعکار، حریص و وسوسه گر باشد.

    (تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص ۲۹۵، ح ۶۶۱۸)

    ۱۰.  امام على (علیه‌السلام):

    إِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجَوْرَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّى یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّه‏؛ به درستى که بخل و ظلم  و حرص، غریزه ها و تمایلات متعدد و پراکنده اى هستند که سوءظن به خداوند آنها را جمع مى کند.

    (تحف العقول ص ۱۲۹)

    ۱۱. امام على (علیه‌السلام):

     أَعْجَبُ مَا فِی الْإِنْسَانِ قَلْبُهُ وَ لَهُ مَوَارِدُ مِنَ الْحِکْمَهِ وَ أَضْدَادٌ مِنْ خِلَافِهَا فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ وَ إِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَکَهُ الْحِرْصُ وَ إِنْ مَلَکَهُ الْیَأْسُ قَتَلَهُ الْأَسَفُ… فَکُلُّ تَقْصِیرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ کُلُّ إِفْرَاطٍ بِهِ مُفْسِدٌ؛ شگفت ترین عضو انسان قلب اوست و قلب مایه هایى از حکمت و ضد حکمت دارد. اگر آرزو به آن دست دهد، طمع خوارش مى گرداند و اگر طمع در آن سر برکشد، حرص نابودش مى کند و اگر ناامیدى بر آن مسلّط شود، اندوه، او را مى کُشد… هر کوتاهى برایش زیانبار است و هر زیاده روى برایش تباهى آفرین.

    (علل الشرایع ص ۱۰۹، ح ۷)

    ۱۲. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله):

     یَا عَلِیُّ لَا تُشَاوِرْ جَبَاناً فَإِنَّهُ یُضَیِّقُ عَلَیْکَ الْمَخْرَجَ وَ لَا تُشَاوِرِ الْبَخِیلَ فَإِنَّهُ یَقْصُرُ بِکَ عَنْ غَایَتِکَ وَ لَا تُشَاوِرْ حَرِیصاً فَإِنَّهُ یُزَیِّنُ لَکَ شَرَهاً؛ اى على با ترسو مشورت مکن، زیرا او راه بیرون آمدن از مشکل را بر تو تنگ مى کند و با بخیل مشورت مکن، زیرا او تو را از هدفت باز مى دارد و با حریص مشورت مکن، زیرا او حریص بودن را در نظرت زیبا جلوه مى دهد.

    (علل الشرایع  ص ۵۵۹، ح ۱ ؛ بحارالانوار(ط. بیروت) ج ۷۰، ص ۳۰۴، ح  ۲۱)

    ۱۳.  امام على (علیه‌السلام):

     الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوب‏؛ حرص و تکبّر و حسادت، انگیزه‏ هاى فرو رفتن در گناهانند.

    (نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۵۴۱، ح ۳۷۱)

    ۱۴.  امام صادق (علیه‌السلام):

    اصولُ الکُفرِ ثَلاثَهٌ الحِرصُ وَ الاِستِکبارُ وَ الحَسَدُ؛ ریشه های کفر سه چیز است: حرص و بزرگ منشی نمودن و حسد ورزیدن.

    (کافى(ط. الاسلامیه) ج ۲، ص ۲۸۹، ح ۱ ؛ امالی(صدوق) ص ۴۱۹. خصال ص ۹۰)

    ۱۶.  امام باقر (علیه‌السلام):

     لَا حِرْصَ کَالْمُنَافَسَهِ فِی الدَّرَجَات‏؛ ھیچ آزى [در شایستگى] ھمانند رقابت براى رسیدن به درجات عالیه نیست!

    (تحف العقول ص ۲۸۶؛ بحار الانوار(ط. بیروت) ج ۷۵، ص ۱۶۵)