بیماری بدتر از سرطان

زمان مطالعه : 6 دقیقه

توسط : حمید الله رفیعی

0 نظر

شیطان در کار خود روانشناس است، می‌داند از چه راهی بیاید و تو را گمراه کند. مواظب این دشمن باش! شیطان از هر راهی بتواند، تلاش می‌کند تا ما را بدبخت کند. وسوسه و وسواس، نوعی بیماری است. بر همین اساس بحث درباره آن، برای کسانی که دچار این بیماری شده‌اند، بسیار ضروری است زیرا وسواس باعث می‌شود دین و دنیای افراد مبتلا به آن و اطرافیان آنان، در مخاطره عجیبی واقع شوند و حتی زندگی روزمره برای آن‌ها سخت گردد.

همواره در جوامع بشری انسان‌هایی زندگی می‌کرده‌اند که گرچه دارای ظاهری سالم بوده‌اند، ولی نوعی تفاوت آشکار در اعمال و رفتار آنان نسبت به کردار رایج و متعارف افراد عادی جامعه وجود داشته است. این‌ گونه افراد که در همه جوامع بشری و در میان پیروان همه ادیان و مذاهب، حضور داشته و دارند، بیش از حد متعارف در امور معمولی ـ اعم از مادی و معنوی ـ سخت‌گیری می‌کنند، به همه چیز شک دارند، به کسی اطمینان نمی‌کنند و در بسیاری از امور زندگی کارهای خود را با تردید انجام می‌دهند. به این افراد که متأسفانه در جامعه اسلامی نیز یافت می‌شوند، افراد «وسواسی» گفته می‌شود.

در آخرین سوره قرآن می‌فرماید:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ، مَلِکِ النّاسِ، اِلهِ النّاسِ، مِنْ شَرِّ الوَسْواسِ الْخَنّاسِ، الَّذی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النّاسِ، مِنَ الْجَنَّهِ وَ النّاسِ» قرآن می‌فرماید: وسوسه برای آن افرادی است که رابطه با خدایشان کم است:

«وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ» [سوره زخرف، آیه ۳۶] «آن کس که از یاد خدا رو برگرداند شیطانی را بر او می‌گماریم که (همیشه) با او باشد.»
یک آدم وسواسی خطرش از گناهکار خیلی بالاتر است. برای این که گناهکار ممکن است توبه کند. ولی وسواس اگر دست از کارش برندارد، توبه نمی‌کند. زیرا توبه‌اش این است که دست از کارش بردارد. وقتی هم که دست از کارش برندارد، گناه روی گناه می‌آید و دلش هم سیاه می‌شود، و به یک جاهای خطرناکی کشیده می‌شود. قرآن می‌فرماید: آن کسانی که با خدا سر و کار ندارند، آن کسانی که نماز را در اول وقت نمی‌خوانند، آن کسانی که غافل از یاد خدا هستند، شیطانی می‌آید و همیشه همراه او خواهد بود. این شیطان همیشه قرین اوست. و کارش این است که او را به وسوسه وامی‌دارد. یعنی ضلالت‌ها را در دل او می‌اندازد.

بنابراین از نظر قرآن، برای آدم وسواسی یک شیطان است؛ و لو این که این شیطان را نمی‌بیند. در خانه باشد، خوابیده باشد، در موقع نماز و وضو و غسل، همه جا شیطان با اوست. دائماً هم با او حرف می‌زند. اما حرف زدنش این است که مثلاً در وقتی که وضو می‌گیرد می‌گوید نشد؛ یکی دیگر؛ این وضو باطل شد؛ صورت خوب شسته نشد! یا در موقع غسل کردن، وقتی آب به سر و گردن می‌ریزد و آن‌ها را می‌شوید، شیطان می‌گوید نشد! و این شیطان در موقع غسل کردن او را بسیار معطّل می‌کند. هر چه با آن شیطان رفیق‌تر و نزدیک‌تر باشد، غسل را هم بیشتر طول می‌دهد.

وسوسه دو نوع است!

وسوسه دو قسم شد، یکی وسوسه یا خطوراتی که به طور مستقیم انسان را به گناه وامی‌دارد؛ و قسم دیگر، وسوسه خنّاس است. یعنی علاوه بر این که وسوسه می‌کند یک دلیل هم برایش می‌آورد؛ توجیه می‌کند؛ و به قول عوام زیر آبکی این را بیچاره می‌کند؛ از راه دین او را بیچاره می‌کند. این، خطرش از خطر اول خیلی بالاتر است. یک آدم وسواسی خطرش از گناهکار خیلی بالاتر است. برای این که گناهکار ممکن است توبه کند. ولی وسواس اگر دست از کارش برندارد، توبه نمی‌کند. زیرا توبه‌اش این است که دست از کارش بردارد. وقتی هم که دست از کارش برندارد، گناه روی گناه می‌آید و دلش هم سیاه می‌شود، و به یک جاهای خطرناکی کشیده می‌شود.

اعلام جنگ با خداوند

طبق آیات قرآن کریم، شیطان پس از آن که از درگاه خداوند متعال رانده شد، چند مرتبه با خداوند اعلام جنگ کرد. از جمله، به خداوند گفت:

«پس به سبب آن که مرا به بیراهه افکندی، من هم برای فریفتن آنان حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست، آن گاه از پیش رو و از پشت سرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آن‌ها می‌تازم، و بیش‌ترشان را شکرگزار نخواهی یافت». (اعراف/ ۱۷-۱۶)

امام باقر(علیه السلام) در ذیل این آیه شریفه می‌فرمایند: این که شیطان می‌گوید از پیش رو می‌آیم، یعنی از راه آخرت که به آن‌ها می‌گوید: نه بهشتی است، نه دوزخی و نه رستاخیزی.

اما از پشت سر این است که، یعنی از راه دنیایشان آنان را به گردآوری مال وامی‌دارد و فرمان می‌دهد مالی را در راه صله رحم صرف نکنند، و از آن حق کسی را ندهند و بر فرزندان خود هزینه ندهند و از نابود شدن مال آن‌ها را می‌ترساند.

اما از سمت راست، یعنی از راه دین آن‌ها که اگر در گمراهی باشند، آن را براشان زینت می‌بخشد و خوش نما می‌سازد، و اگر بر راه حقند، می‌کوشد تا آنان را از آن بیرون برد. اما از سمت چپ، یعنی از راه لذت‌ها و شهوات آنان را می‌فریبد.
از راه‌های مهم شیطان برای گمراه کردن مقدسین، همین قضیه وسواس است که اگر کسی به آن مبتلا شود، بسیار مشکل است روی سعادت ببیند، مگر این که خود را از شر آن نجات دهد، وگرنه باید بداند که جهنم را برای خود مهیا کرده است

هر کسی را از راه خودش فریب می‌دهد!

این آیه شریفه، زنگ خطری برای همه است. پروردگار عالم تذکر داده است که ‌ای انسان، این شیطان برای تو دشمن بزرگی است؛ شیطان به کار خود عالم است، روان‌شناس است، می‌داند از چه راهی بیاید و تو را گمراه کند. مواظب این دشمن باش. بنابراین توجه به این نکته ضروری است که شیطان از هر راهی بتواند، تلاش می‌کند تا ما را بدبخت کند. او به افراد متدین نمی‌گوید: دزدی کن، شیطان اصلاً از این راه وارد نمی‌شود؛ زیرا از این راه تیغش نمی‌بُرد، بلکه می‌گوید: با غیبت کردن، با شایعه پخش کردن و با تهمت زدن آبروی مردم را بریز. شیطان هر کسی را از راهی مناسب خودش گمراه می‌کند.

به قول یکی از علمای بزرگ هر کسی فراخور حالش شیطان دارد. روحانیون شیطان دارند اما شیطان آن‌ها ملاّ شیطان است.

مهمترین راه برای گمراه کردن

از راه‌های مهم شیطان برای گمراه کردن مقدسین، همین قضیه وسواس است که اگر کسی به آن مبتلا شود، بسیار مشکل است روی سعادت ببیند، مگر این که خود را از شر آن نجات دهد، وگرنه باید بداند که جهنم را برای خود مهیا کرده است. وسواس و وسواسی‌گری بلایی مهلک است که انسان با آن نمی‌تواند بهشتی شود؛ انسان وسواسی باید دست از وسواس خود بردارد، وگرنه چنانکه سرطان آدم را می‌کشد، وسواس هم انسان را به نابودی می‌کشاند. سرطان به جسم انسان اثر می‌گذارد، اما وسواس انسان را از نظر روحی نابود می‌کند که بسیار بدتر از سرطان است؛ زیرا بیمار سرطانی می‌تواند به بهشت برود، اما انسان وسواسی غالباً بدون ایمان از دنیا می‌رود.

وسواس باعث می‌شود دین و دنیای افراد مبتلا به آن و اطرافیان آنان، در مخاطره عجیبی واقع شوند و حتی زندگی روزمره برای آن‌ها سخت گردد. بنابراین این قبیل افراد باید به فکر درمان خود باشد.

از آنجا که دین مبین اسلام، هیچ یک از معضلات و مشکلات بشری را بی‌پاسخ نگذارده و حتی برای اصلاح موارد بسیار جزئی هم راهکار ارائه کرده است، درمان وسواس را نیز رها نکرده و برای آن راهکارهای عملی و مفیدی دارد. بهترین این راهکارها در روایات ارزشمندی که از جانب حضرات معصومین(علیهم السلام) به دست ما رسیده است و نیز در سیره زندگانی آن بزرگواران و بزرگان دین وجود دارد.

علاج وسواس

حال که روشن شد وسواس ممکن است انسان را به هلاکت دائمی برساند، لازم است که شخص علماً و عملاً درصدد معالجه برآید:
تضرع به درگاه خداوند و استعانت از او برای رفع این حالت نیز از دیگر راه‌های مقابله با وسواس است، چنان که در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است که مردی نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و از رفع وسوسه در نماز یاری خواست. حضرت فرمود: وقتی وارد نماز شدی این عبارت را بخوان: “بسم الله و بالله، توکلت علی الله، اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم” پس با این کار شیطان را دور می‌کنی.

از طریق علم

بر این منوال که شخص فکر کند آداب و احکام عملی که انجام می‌دهد و مایل است او را به کمال برساند باید از چه کسانی اخذ نماید، پس وقتی به کتاب فقها و علما مراجعه می‌کنید، می‌بینیم که آن‌ها وسواس را نهی کرده و بعضاً اعمال فرد وسواسی را باطل دانسته‌اند، احادیث نیز عمل چنین شخصی را از شیطان شمرده‌اند.

از طریق عمل

همچنین عمل خود را با عمل فقها و علما مقایسه کند، آن گاه می‌فهمد که مبتلا به این مرض مهلک است. پس از آن که عالم، مراتب بالا را به دست آورد، عملاً برای درمان وسواس اقدام نماید و در وهله اول به این حالت بی اعتنایی کند، مثلاً وضو را با یک مرتبه شستن بگیرد، و اگر شیطان و نفس این وضو را غلط دانستند بگوید، اگر این وضو درست نیست باید وضوی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه و فقها درست نباشد و اگر مقلد یک مجتهد هستی در جواب به القای شیطان و نفس بگو: من طبق نظر مجتهدم وضو می‌گیرم، لذا مؤاخذه‌ای نیست، چند مرتبه که این گونه عمل کردی از تو مأیوس می‌گردد و از این حالت رها می‌شوی. در این خصوص روایاتی است مبنی بر این که هرگاه شیطان کسی را در نماز به وسوسه انداخت نباید شیطان را با شکستن نماز بازی دهد، چنان که روایتی از زراره و ابو بصیر به نقل از امام باقر یا امام صادق(علیه السلام) در این زمینه در فروع کافی جلد سوم ص ۳۵۸ آمده است.

البته تضرع به درگاه خداوند و استعانت از او برای رفع این حالت نیز از دیگر راه‌های مقابله با وسواس است، چنان که در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است که مردی نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و از رفع وسوسه در نماز یاری خواست. حضرت فرمود: وقتی وارد نماز شدی این عبارت را بخوان: “بسم الله و بالله، توکلت علی الله، اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم” پس با این کار شیطان را دور می‌کنی.