آیا آیه در قرآن در جواز توسل وجود دارد؟

توسل واسطه قرار دادن شخص یا چیزی نزد خداوند، برای تقرب به او و برآورده شدن حاجت‌ها است. توسل از آموزه‌های اعتقادی شیعه و بسیاری از مسلمانان است. توسل با آموزه شفاعت پیوند نزدیکی دارد و این دو آموزه معمولاً همراه یکدیگر ذکر می‌شوند.

به اعتقاد شیعیان، اهمیت توسل برخاسته از امر الاهی در قرآن و نیز احادیث پرشماری از اهل بیت(علیه السلام) است. در دعاها و زیارات ائمه(علیهم السلام) نیز مضامین توسل بسیار به چشم می‌خورد که معروف‌ترین آنها دعای توسل است.

شبهه

وهابی ­ها توسل به انبیاء و اولیا را شرک می­ دانند، آیا آیه‌ ای در قرآن کریم در باره جواز توسل وجود دارد؟

پاسخ شبهه

در قرآن کریم به طور صریح در باره جواز توسل سخن گفته است، آنجا که می ­فرماید :

«وَلَوْ أنَّهُمْ إذْ ظَلَمُوا أنْفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوَّاباً رَحیماً؛[۱] اگر ایشان وقتی به خودشان ظلم کردند نزد تو آیند پس از خداوند طلب بخشایش کنند و رسول خدا هم برای ایشان طلب بخشایش کند به تحقیق خداوند را توبه پذیر وبخشنده خواهند یافت.

رفتن به نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله برای طلب بخشایش در این آیه عام است؛ شامل حیات ایشان و بعد از مرگ ظاهری می شود

علمای اهل تسنن در مورد این آیه کلمات بسیار جالبی دارند. نووی در بحث زیارت رسول خدا صلی الله علیه وآله می نویسد:

سپس به جایگاه اولیه در مقابل صورت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم باز گشته وبه وی توسل کند در حق خودش و از وی طلب شفاعت در نزد خدا بنماید.

از بهترین کلمات آن چه است که ماوردی وقاضی ابو الطیب ودیگر اصحاب ما از عتبی نقل کرده وآن را نیکو شمرده‌اند که گفت‌: نزد قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودم که بیابانگردی آمد و گفت سلام بر تو ای رسول خدا. از خداوند شنیدم( کلام خدا در قرآن) که اگر ایشان وقتی به خودشان ظلم کردند نزد تو آیند پس از خداوند طلب بخشایش کنند و رسول خدا هم برای ایشان طلب بخشایش کند به تحقیق خداوند را توبه پذیر و بخشنده خواهند یافت. و من به نزد تو آمدم و از گناه خود طلب بخشش کرده و تو را شفیع نزد پروردگارم قرار می دهم .سپس این شعر را خواند که ای بهترین کسی که در بهترین جایگاه دفن شده است که از بوی خوش آنجا همه جا بوی خوش گرفته است .

جانم فدای قبری که تو ساکن آن هستی که در آن اسوه کامل در عفت وجود و کرم مدفون است

سپس بازگشت . پس چشمانم سنگین شده در خواب رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم را دیدم پس فرمودند که ای عتبی به سراغ اعرابی برو و به او بشارت بده که خداوند گناهان او را آمرزید.[۲]

دمیاطی نیز می‌نویسد:

بعد از زیارت ابو بکر و عمر برای سلام به فاطمه زهرا به بیت وی که در داخل ضریح است می‌روی چون بنا بر قولی در آنجا مدفون است ولی قول برتر آن است که در بقیع دفن است .پس می‌گویی سلام بر تو ای دختر رسول برگزیده …پس به وسیله وی بر پدرش توسل می‌جویی سپس به همان جای اول  در روبروی صورت شریف- بازگشته می‌گویی الحمد لله رب العالمین خدایا بر سرور ما محمد و بر آل وی درود فرست. سلام بر تو ای رسول خدا. خداوند به درستی بر تو کتاب خود را نازل کرد که در آن گفت :

« که اگر ایشان وقتی به خودشان ظلم کردند نزد تو آیند پس از خداوند طلب بخشایش کنند ورسول خدا هم برای ایشان طلب بخشایش کند به تحقیق خداوند را توبه پذیر وبخشنده خواهند یافت (آیه ۶۴ نساء) پس من به نزد تو آمده‌ام در حالی که از گناهانم طلب بخشایش می‌کنم و از تو طلب شفاعت به نزد خداوند می‌کنم[۳] .

عبد الله ابن قدامه می ­گوید:

«سپس به نزد قبر رفته پس پشت خود را به سمت قبله می‌کنی و رو به سمت قبر ومی گویی سلام بر تو ای پیغمبر و رحمت خدا و برکات وی ….خداوندا تو گفته‌ای و کلامت درست است که اگر ایشان وقتی به خودشان ظلم کردند نزد تو آیند پس از خداوند طلب بخشایش کنند و رسول خدا هم برای ایشان طلب بخشایش کند به تحقیق خداوند را توبه پذیر وبخشنده خواهند یافت (آیه ۶۴ نساء).بدرستی که من به نزد تو آمده‌ام در حالی که از گناهانم طلب بخشایش می‌کنم و از تو می‌خواهم که در نزد پروردگارم شفیع من باشی …سپس کمی جلوتر رفته و می‌گویی سلام بر تو ای ابو بکر[۴] …

همان طور که ملاحظه شد علمای بزرگ اهل سنت از این آیه چنین فهمیده‌اند که می‌توان از رسول خدا چه در حال حیات ظاهری و چه بعد از آن طلب شفاعت نمود .

پی نوشت ها:

[۱] .  نساء ۶۴

[۲] . أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف النووی (المتوفى: ۶۷۶هـ)، دار الفکر، المجموع ج ۸ – ص ۲۷۴

[۳] . أبو بکر (المشهور بالبکری) عثمان بن محمد شطا الدمیاطی الشافعی (المتوفى: ۱۳۱۰هـ)، إعانه الطالبین، دار الفکر للطباعه والنشر والتوریع، الأولى، ۱۴۱۸ هـ – ۱۹۹۷ م، ج ۲ ،  ص ۳۵۷.

[۴] . أبو محمد موفق الدین عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامه الجماعیلی المقدسی ثم الدمشقی الحنبلی، الشهیر بابن قدامه المقدسی (المتوفى: ۶۲۰هـ)، المغنی، مکتبه القاهره – عبد الله بن قدامه – ج ۳ – ص ۵۹۰ – ۵۹۱

منبع: ضیائی