فرزند جسور با ادب

پیداکردن بچه‌هایی که با جسارت بیشتری از وسایل بازی استفاده می‌کنند، اصلا سخت نیست. انگار قدم‌هایشان را محکم‌تر برمی‌دارند و از این که هر کدام از وسایل بازی جدید را حتی برای اولین‌بار امتحان کنند، ترسی ندارند، اما بچه‌هایی را هم می‌توانید ببینید که برای قدم برداشتن حتی در سطح صاف، از پدر و مادرشان کمک می‌خواهند. این تفاوت بارز رفتار به عقیده روان‌شناسان به دلیل خصوصیتی به نام «اعتماد به‌ نفس» است.

تمام والدین، برای افزایش و تقویت اعتماد به‌ نفس فرزندشان تلاش می‌کنند. کودکی را تصور کنید که برای اولین‌بار تصمیم دارد از یک پارچ آب برای خودش آب بریزد. اولین واکنش پدر و مادرها معمولا این است: «عزیزم! حواست رو جمع کن آب رو نریزی.» اما به نظرتان این جمله چطور است؟ «باریکلا که خودت برای خودت آب می‌ریزی، عزیزم!» در این مطلب، روش‌هایی برای تقویت اعتماد به‌ نفس کودک پیشنهاد شده است.

بی قید و شرط عشق بورزید

اعتماد به نفس کودک، وقتی شکوفا می‌شود که نوعی علاقه بی‌قید و شرط را ببیند، عشقی که می‌گوید: «دوستت دارم، هر که باشی و هر چه انجام بدهی». وقتی کودکتان را صرف نظر از توانایی‌هایش، مشکلاتش، اخلاقش، یا قدرتش می‌پذیرید، به او بیشترین کمک را می‌کنید.

بنابراین، او را در عشق خود غرق کنید. او را تا می‌توانید بغل کنید، ببوسید و به پشتش بزنید و فراموش نکنید به او بگویید که چقدر دوستش دارید. وقتی مجبورید در موردی به او تذکر بدهید، به او بفهمانید تذکر شما در مورد رفتارش است و نه خودش. مثلا، به جای این که بگویید «خیلی پسر شرّی هستی. چرا درست نمی‌شی؟ به او بگویید، «لطفا تو خونه فوتبال بازی نکن. فوتبال بازی بیرون از خونه است».

الگوی مثبتی برایش باشید

حتما شما هم چند بار در دوران نوجوانی‌ چنین جمله‌هایی را به زبان آورده‌اید: «آرزو دارم این کار را انجام دهم، اما نمی‌توانم.» این جمله‌های منفی که ناشی از ناتوانی‌ در انجام امور است، به رفتار والدین مرتبط است. کودکان دقیقا از رفتار پدران و مادران، الگوبرداری می‌کنند.

پس اگر مشغول انجام کاری هستید و مستاصل هم شده‌اید، از این جمله استفاده نکنید: «رییسم خواسته این فایل را روی سیستم پاورپوینت اجرا کنم اما اصلا نمی‌توانم تا آن موقع این کار را انجام دهم.» با بیان چنین جمله‌هایی غیرمستقیم به فرزندتان، نداشتن اعتماد به‌ نفس را منتقل می‌کنید.

حتی اگر قادر به انجام کاری نیستید، مثبت صحبت کنید: «رییسم خواسته این فایل را روی سیستم پاورپوینت اجرا کنم. هنوز نتوانسته‌ام ولی تمام تلاشم را انجام می‌دهم و مطمئنا به نتیجه دلخواهم می‌رسم. با یک برنامه‌ریزی صحیح، حتما می‌توانم انجامش دهم.» در تمام این مدت، فرزند شما به گفته‌هایتان گوش می‌دهد و به این که با یک کار سخت چگونه برخورد می‌کنید، توجه دارد.

خوب گوش کنید

اگر کودکتان نیاز به حرف زدن دارد، بایستید و به چیزی که برای گفتن دارد، خوب گوش دهید. او نیاز دارد احساس کند که افکارش، احساساتش، خواسته‌ها و نظراتش مهم هستند. به او کمک کنید با نام گذاشتن روی احساساتش، با آنها راحت کنار بیاید. بگویید «می‌فهمم که ناراحتی چون نمی‌توانی به آن مهمانی بروی».

با پذیرفتن احساساتش بدون قضاوت درباره آنها، به احساسات او اعتبار می‌بخشید و نشان می‌دهید که برای چیزی که می‌خواهد بگوید ارزش قایلید. اگر احساسات خودتان را با او سهیم کنید مثلا اگر بگویید:«من نگران مامان بزرگم. خیلی مریضه»، او هم در بیان احساسات خودش اعتماد به نفس پیدا می‌کند.

بخش مهمی از شکل‌گیری اعتماد به‌ نفس کودک به انتخاب‌های مستقل او بستگی دارد. حتی اگر انتخاب‌های درست و بجایی نباشد. مطمئن باشید پس از چند بار، انتخاب‌های درستی خواهد داشت چون به خودش اعتماد دارد

محدودیت‌ها را یادش بدهید

چند قانون منطقی برای کودک خود وضع کنید. مثلا، اگر به او می‌گویید که موقع دوچرخه سواری در خیابان باید کلاه سرش بگذارد، اجازه ندهید بدون کلاهش به خانه دوستش برود. اگر بداند که بعضی قوانین خانوادگی نقشِ روی سنگ شده‌اند، احساس امنیت بیشتری می‌کند و به زودی بر طبق انتظارات شما، زندگی خواهد کرد. فقط بکوشید واضح و باثبات باشید و نشان دهید که به او اعتماد دارید و از او انتظار دارید که کار درست را انجام دهد.

بگذارید ریسک کند

به فرزندتان بیاموزید حتی اگر نتیجه نهایی آنچه انتظارش را داشته، نباشد، این که راه مورد علاقه خود را انتخاب و برای انجام آن تلاش کند، ارزشمند است و بخش زیادی از کار را پیموده است اما این تفکر، مخصوص افرادی است که اعتماد به‌ نفس دارند و از به نتیجه نرسیدن نمی‌ترسند.

فرزندتان را ترغیب کنید در فعالیت‌های گروهی در مدرسه‌ مانند عضویت در تیم‌های ورزشی، گروه‌های موسیقی یا حتی گروه‌های علمی شرکت کند. با این کار، او فرصت نشان دادن توانایی‌هایش را به دست می‌آورد و حتی ممکن است در این گروه‌ها به عنوان سرگروه نقش‌هایی را بر عهده بگیرد که در تقویت اعتماد به‌ نفس او نقش زیادی خواهد داشت.

اقدام دیگری که می‌توانید انجام دهید، برنامه‌ریزی برای گردش‌های کوتاه اما هیجان‌انگیز خانوادگی است؛ دوچرخه‌ای کرایه و مسیری را از قبل انتخاب کنید و به فرزندتان بگویید یک گردش غیرمنتظره دارید. مسیر حرکت را به او نگویید. بگذارید در عمل انجام شده قرار بگیرد، ترس را بیازماید و اعتماد به‌ نفسش افزایش پیدا کند.

مسابقه‌های ۲ نفری بین خودتان و او ترتیب دهید؛ بذرهای یک گیاه خاص را تهیه کنید و از فرزندتان بخواهید آن را بکارد و مسئولیت پرورشش را بر عهده بگیرد. با دیدن روند رشد گیاه شما و رسیدگی‌تان به آن، او هم ترغیب می‌شود این کار را انجام دهد و ترس از انجام کارهای انفرادی کم‌کم در وجودش از بین می‌رود.

به او حق انتخاب بدهید

وقتی برای خرید لباس کودک می‌روید، به هماهنگ‌کردن رنگ‌های لباس‌های مختلف توجه می‌کنید اما ممکن است فرزندتان رنگ‌هایی را انتخاب ‌کند که خیلی هم با هم جور نیستند و شما دوست ندارید لباسی با آن رنگ‌ها بپوشد. این که کودک شما چند رنگ ناهماهنگ را انتخاب کند، خیلی بهتر از این است که همیشه شما انتخاب کنید.

به او حق انتخاب بدهید. بخش مهمی از شکل‌گیری اعتماد به‌ نفس کودک، به انتخاب‌های مستقل او بستگی دارد. حتی اگر انتخاب‌های درست و بجایی نباشد. مطمئن باشید پس از چند بار، انتخاب‌های درستی خواهد داشت چون به خودش اعتماد دارد.

به اندازه ستایشش کنید

برای تشویق کودکتان هم حد و مرزی قائل شوید. این که دختر ۱۰ ساله شما از دستمال کاغذی برای پاک کردن لبش هنگام غذاخوردن استفاده می‌کند، امری بدیهی است و نیازی نیست بابت این کار هدیه‌ای دریافت کند. بچه‌ها خیلی سریع همه چیز را می‌آموزند و شما به صورت ناخودآگاه به این دلیل که حس پدر و مادری دارید، آنها را تشویق می‌کنید.

این که کودک را تشویق می‌کنید، بسیار عالی است اما به او حسی واقعی ببخشید و این حس را اغراق‌آمیز نکنید. در غیر این صورت فکر می‌کند این کارهای ساده هم حتما خیلی سخت بوده و فقط او از عهده انجامش برمی‌آید.

بگذارید مشکلاتش را خودش حل کند

بچه‌ها با حل مشکلاتشان، اعتماد به‌ نفسشان را تقویت می‌کنند و به توانایی‌های خود پی می‌برند. آیا فرزندتان را در حالی که مشغول پیداکردن یک تکه پازل است فقط تماشا می‌کنید یا سریع تکه پازل گمشده را برایش پیدا می‌کنید؟ آیا وقتی به سختی مشغول بستن دکمه‌های لباس با بند کفشش است، سرزنشش می‌کنید و خودتان انجام این کار را به عهده می‌گیرید یا اجازه می‌دهید برای چند بار دکمه‌ها را جابجا ببندد یا بند کفشش وسط راه باز شود؟

مطمئن باشید اگر بتواند این کارهای ساده را بارها اشتباه انجام دهد، حتما در آینده، با اعتماد به‌ نفس بیشتری مشکل‌های بزرگ‌تر را به تنهایی حل می‌کند.

منبع: بخش خانواده ایرانی تبیان، فرآوری: نسرین صفری