تربیت معنوی کودکان

تربیت معنوی کودک، یعنی پرورش ایمان، سجایای اخلاقی و عواطف در کودک. در جهان امروز، موضوع تربیت اطفال، یکی از اساسی‌ترین مسائل اجتماعی و از ارکان مهم سعادت بشر است. دانشمندان درباره ی کودک، از نظر روانی و تربیتی مطالعات عمیقی داشته و کتاب های بسیاری در این رابطه نوشته اند. از دید اسلام، کودک ملک خدا و از آن اوست. امانتی است به دست دولت، جامعه، مردم، والدین و خودش، که حق اولویت در تربیت با زمینه ی جهت دهی مثبت به عهده والدین و بعدها به عهده ی خودش می باشد.

از جمله عوامل مؤثر در تربیت، وراثت و محیط می باشد. وراثت، ویژگی ها و اختصاصاتی می باشد که از گذشتگان و اجداد به انسان منتقل می شود. و محیط، مجموعه عوامل عادی بیرونی است که انسان را احاطه کرده و از ابتدای حیات آدمی تا پایان یافتن زندگی این جهانی بر انسان تأثیر تربیتی می گذارند همچون محیط خانه و خانواده، رفاقت، مدرسه، اجتماع و عوامل ارتباطی (رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله و…).

آزادی کودک، نظارت و مراقبت از رفتار کودک، رعایت مساوات و پرهیز از تبعیض بین کودکان، نرمی و ملاطفت با آنها در برابر سخت گیری و خشونت از اصول تربیتی فرزند در شیوه ی معصومین (علیهم السلام) می باشد. موعظه و نصیحت، تشویق، تنبیه، داستان سرایی، فراهم آوردن وسایل سرگرمی (مطالعه آثار علمی و مذهبی، مسافرت، گردش و ورزش) نیز از جمله شیوه های تربیتی در تربیت کودکان می باشد. قبل از تولد فرزند والدین باید زمینه هایی را در امر تربیت معنوی او فراهم کنند که از جمله آنها انتخاب همسر است.

علت این که اسلام، این همه در نحوه ی انتخاب همسر تأکید دارد، مسأله تولد کودکان است. رعایت نکاتی در انعقاد نطفه، آداب مباشرت و مراقبت های هنگام بارداری نیز از دیگر زمینه سازی ها در امر تربیت معنوی کودک می باشد. در آغاز تولد نیز مراسم های خاص نوزاد در تربیت اسلامی هم باید رعایت شود همچون ذکر اذان و اقامه، تسمیه و نامگذاری، مراسم تحنیک، ختنه، تراشیدن موی سر، دادن تصدق، ولیمه و عقیقه. و بعد از زمینه سازی های لازم به پرورش فطریات در کودک می پردازد.

از جمله فطریات در کودک، پرورش ایمان است. اولین اصلی که در راه تربیت صحیح با زبان ساده و قابل فهم باید به کودک آموخت، ایمان به خداوند است. و بعد پرورش اخلاق در کودک است همچون راستگویی، وفای به عهد و اعتماد به نفس که اساس آنها از دوران طفولیت در روان کودک پی ریزی می شود.

از دیگر فطریات، پرورش عواطف در کودکان است که یکی از بهترین وسایل پرورش صحیح عواطف کودکان نوازش کودک و ابراز مهر و محبت نسبت به اوست.

آغاز پیدایش حس مذهبی در کودکان نیز با بررسی که روانکاوان به عمل آورده اند، مربوط به ماه های قبل از چهار سالگی و حتی در برخی کودکان از حدود سنین ۲ یا ۳ سالگی هم دیده شده است. به همراه افزایش سن، این احساس علنی می شود آنچنان که در سن ۶ سالگی می توان به وضوح تظاهرات مذهبی را در کودک مشاهده کرد.

از جمله تظاهرات مذهبی در کودک، مسأله نماز است که برای پذیرفتن و یادگیری نماز توسط کودک، حضور چند عامل به عنوان شرط ضروری لازم می باشد. از جمله عامل آمادگی و توانستن است همچون آمادگی جسمی، بیانی و عاطفی کودک و نیز عامل رغبت و خواستن، تکرار و مداومت در عمل و تشویق و تأیید مثل آفرین و مرحبا گفتن به کودک.

والدین باید در سه مرحله فرزند خود را برای نماز صبح بیدار کنند. مرحله اول وقتی خودشان بیدار می شوند، مرحله دوم پس از وضو و آماده شدن برای نماز و مرحله سوم پس از نماز. پس با بررسی این موضوع می توان به این نتایج رسید که تربیت فرزند طبق روایات ائمه، باید از زمان انتخاب همسر شروع شده و والدین به ویژه مادران در امر تربیت فرزندان نقش اساسی و مهمی را ایفا می کنند.

اعمال و رفتار والدین در امر تربیت فرندان از جمله اساسی ترین برنامه ها در زمینه تربیت کودک می باشد. (همچون اهمیت دادن والدین به مسائل اخلاقی، عبادی و…). در جامعه امروز محبت والدین به فرزندان در تربیت صحیح او نقش مهمی را ایفا می کند و به کارگیری دستورات اسلام، در زمینه های تربیتی نیز راه گشای بسیاری از مشکلات خانواده ها و جامعه می باشد.

بنابراین والدین باید در جهت پرورش روح و روان فرزندان سرمایه گذاری کرده و این مسأله را به عنوان یک مسأله حیاتی دانسته و سرلوحه برنامه های زندگی مشترک خود قرار دهند.