تغییر قبله مسلمانان

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) پیش از هجرت، ایامى که در مکه معظمه حضور داشتند، نمازهاى خویش را به سمت بیت المقدس، واقع در فلسطین به جاى مى آوردند، ولیکن طورى مى ایستاد که کعبه معظمه، میان وى و بیت المقدس قرار مى گرفت و در واقع، به صورتى نماز مى خواند که کعبه و بیت المقدس، هر دو، قبله وى قرار مى گرفتند.

پس از هجرت به مدینه منوره، از ربیع الاول سال اول تا نیمه رجب سال دوم هجرى، به مدت هفده ماه، به سوى بیت المقدس نماز مى گذارد و سایر مسلمانان نیز به پیروى از آن حضرت، به آن سمت عبادت مى کردند.

در مدینه، یهودیان فراوانى زندگى مى کردند و برخى از آنان، مسلمانان و به ویژه حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) را سرزنش کرده و مى گفتند: شما تابع قبله مائید.

پیامبر(صلی الله علیه و آله)، از این جهت اندوهناک بود و به آفاق آسمان ها نظر مى کرد و منتظر امر پروردگار منان بود.

سرانجام در نیمه رجب سال دوم، هنگامى که آن حضرت در مسجد “بنى سالم” مشغول نماز ظهر بود و دو رکعت آن را به سمت بیت المقدس به جاى آورده بود، جبرئیل امین فرود آمد و بازوى مبارکش را گرفت و او را به جانب کعبه برگردانید.

مسلمانان که شاهد گردش پیامبر(صلی الله علیه و آله) به سمت کعبه بودند، برخى تبعیت کرده و به سوى کعبه برگشتند و برخى دیگر، متوجه قضایا نشده و هم چنان به سوى بیت المقدس نماز گزاردند، تا این که نماز تمام شد و پیامبر(صلی الله علیه و آله) خبر نویدبخش تغییر قبله را به آگاهى همگان رسانید.

چون نماز پیامبر(صلی الله علیه و آله) و برخى از مسلمانان، در یک وقت به دو قبله خوانده شد، مسجد بنى سالم، به مسجد “ذى القبلتین” شهرت یافت.(۱)

در آن هنگام این آیه شریفه بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نازل شد: قد نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِى السَّماءِ فَلَنُوَلّیَنَّکَ قِبْلَهً تَرْضیها، فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ، وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلّوُا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ …(۲)

یعنى : نگاه هاى انتظار آمیز تو را به سوى آسمان (براى تعیین قبله) مى بینیم. اکنون تو را به سوى قبله اى که از آن خشنود باشى، باز مى گردانیم. پس روى خود را به سوى مسجد الحرام کن و هر جا باشید، روى خود را به سوى آن بگردانید…

از آن پس، کعبه و مسجدالحرام، قبله گاه مسلمانان شد و از هر کجا عالم به سوى آن عبادت مى کنند.

شیخ مفید، تغییر قبله را از نماز عصر ذکر کرد.(۳)

پی نوشت:

۱- وقایع الایام (شیخ عباس قمى)، ص ۳۰۸؛ فرازهایى از تاریخ پیامبراسلام(صلی الله علیه و آله) (جعفر سبحانى)، ص ۲۱۷

۲- سوره بقره (۲)، آیه ۱۴۴

۳- مسارالشیعه (شیخ مفید)، ص ۳۵