بارگاه میثم تمار

بارگاه کنونی میثم تمّار

امروزه مرقد میثم تمّار با آن چه شیخ محمّد حرزالدّین گزارش کرده و ما آن را نقل کردیم تفاوت زیادی نکرده و ساختمان، همان ساختمان است و بخش جدیدی بدان افزوده نشده است. فقط نمای بیرونیِ پیش رویِ حرم که مشرف بر ایوان است به ارتفاع یک و نیم متر با سرامیک و پس از آن با کاشی کربلایی پوشانده شده است. با این حال ما می‌خواهیم جزئیّات بیشتری را درباره مرقد میثم بازگو کنیم تا تغییراتی که در روزهای آینده پدید خواهد آمد را مستند سازی کرده باشیم؛ به ویژه که محدوده محیطِ به مرقد، داخل در محدوده طرح بازسازی و نوسازی قرار گرفته است.
مرقد مطّهر میثم تمّار از سمت غرب، مشرف به خیابان کوفه است، ولی ورودی آن در سمت شمال قرار گرفته و در آینده، ورودی جدیدی ساخته خواهد شد که هم مشرف به سمت جنوب است و هم مشرف به خیابانی فرعی که به برخی محلاّت شهر کوفه منتهی می‌شود.
مرقد، در وسط صحن قرار گرفته و متشکّل از ایوانی بیرونی است که به یک ورودی مرکزی با عرض تقریباً شش متر منتهی می‌شود که بر بالای آن با کاشی کربلایی این آیه شریفه نوشته شده است:”وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ”.۴ بر بالای ایوان نیز این آیه شریفه نوشته به چشم می­خورد: “فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ…”.۵ این ایوان مشرف به صحن است و حصاری آهنین آن­ها را از هم جدا کرده است. در دو سوی ورودی اصلی، دو قطعه کاشی کربلایی قرار دارد که زیارت نامه میثم تمّار بر آن نوشته شده و کفشداری کوچکی نیز در سمت چپ مدخل حرم واقع است.
صندوق قبر در وسط قسمت داخلی حرم قرار گرفته است. این صندوقِ قدیمی از جنس آهن و مستطیلی به ابعاد ۲ متر در ۵/۲ متر است که بر بالای بدنه آن آیاتی از قرآن حک شده و داخل آن صندوق چوبی است که درست روی قبر مطهّر قرار گرفته است.
داخل گنبد آینه کاری شده و گرداگرد طوق داخلی آن در فواصل مساوی، اسامی امامان معصوم علیهم السلام نقش بسته‌اند. ارتفاع و قطر این گنبد حدود پنج‌متر است و ستون­های آن در داخل دیوارهای اصلی حرم تعبیه شده‌اند و به همین خاطر، فضای کلّی حرم را اشغال کرده‌اند. جداره خارجی گنبد نیز با کاشی سبز رنگی پوشانده شده که در خلال آن­ها قطعاتی از کاشی سفید با چینشِ هندسیِ زیبایی به کار رفته‌اند.
بخش­های دیگر حرم عبارت­اند از: دو رواق که یکی ویژه زنان است و از راهِ دری که مقابل قبر مطهّر قرار گرفته می‌توان بدان وارد شد و به رواق دیگر که ویژه مردان است، از دو راه می‌توان وارد شد؛ یکی از آن­ها در سمت مقابل ورودی رواق زنان و دیگری در سمت مقابل ورودی اصلی حرم است. این ورودی دوم، مدخلی بزرگ، شیشه‌ای و مشبّک با عرض تقریباً پنج متر است و از وسط آن دری به ابعاد تقریباً دو متر باز می‌شود.
مساحت حرم و رواق‌ها ۲۰ متر در ۱۵ متر و ارتفاع دیوارها حدود ۶ متر است. دیوارهای حرم با رنگ‌آبی روشنی رنگ آمیزی شده و می‌توان گفت که این دیوارها از سمت داخل به رنگ آمیزی جدیدی نیاز دارند. دیوارهای داخلی با کاشی های نگارینِ زیبایی پوشانده شده‌اند، ولی سطح آجری دیوارهای خارجی پیدا است و گویا هیچ گونه رنگ آمیزی‌ای نشده است.
زمین حرم، رواق­ها و ایوان، تماماً با کاشی موزاییک مرغوبی فرش شده‌اند. مساحت حرم بالغ بر ۴۱۰۰ متر مربّع است۶ که نخل­های پراکنده‌ای این سو و آن سوی­آن قد کشیده‌اند و رواق­های بزرگی گرداگرد آن قرار گرفته‌اند؛ رواق­هایی با سقف مشترک و یکپارچه و گشوده به یکدیگر که گویا به تازگی با سرامیک پوشانده شده‌اند.
تعداد این رواق ها به ۴۰ می رسد. در گوشه جنوب شرقی، مجتمع بهداشتی‌ای قرار دارد که در آینده تخریب خواهد شد و جای خود را به یک مجتمع بهداشتی جدید خواهد داد تا به شمار روز افزون این بارگاه مبارک، خدمات کافی ارائه کند. ما در اداره اوقاف شیعیان در استانداری نجف نقشه‌های آن را مشاهده کردیم.
زائرانی که به زیارت مرقد مطهّر میثم تمّار می‌‌آیند، گورستانی را در پشت این زیارتگاه مشاهده می‌کنند که خیابانی باریک میان آنها فاصله افکنده است. در زمان انتفاضه شعبانیّه سال ۱۹۹۱ میلادی به دلیل آن که گورستان وادی السّلام در معرض بمباران شدید قرار گرفته بود و مردم نمی‌توانستند مُردگانشان را در آنجا دفن کنند، از این گورستان استفاده می‌کردند و ظاهراً به خاطر طرح توسعه کاملی که این منطقه شاهد آن خواهد بود، از بین خواهد رفت.
اخیراً اداره اوقاف شیعیان در استانداری نجف اشرف، اقدام به اجرای پروژه‌ای عمرانی با نام «شهرِ سبز» نموده که هدف آن ایجاد منطقه‌ای با جنبه گردشگری دینی است. محیط تقریبی این طرح عمرانی ۲۳۰۰ متر است که فعلاً با حصاری احاطه شده و مرقد میثم تمّار نیز در محدوده آن قرار دارد. این منطقه از سمت جنوب، از پس از مرقد میثم تمّار آغاز می‌گردد و از سمت شمال، به مرقد سیّده خدیجه، دختر امام علی علیه السلام می‌رسد و از سمت غرب، از مُحاذیِ ضلع غربی خیابان کوفه شروع می‌شود تا در سمت شرق، به پشت خانه امام علی علیه السلام برسد. این منطقه، خانه امام علی علیه السلام مسجد کوفه و صحنی که مرقد مسلم بن عقیل و هانی بن عروه در آن واقع شده را در بر خواهد گرفت.
این محدوده شامل فضاهای سبز و پُر سایه‌ای است که در خلال آنها نیمکت­هایی برای نشستن و استراحت گردشگران و زائران تعبیه خواهد شد و همچنین دارای فروشگاه‌هایی خواهد شدکه نیازهای غذایی آنان را تأمین کند. به علاوه، پارکینگ بزرگی که شمار قابل توجهی از اتومبیل­ها و اتوبوس­ها را در خود جای خواهد داد.
در این پروژه عمرانی، نمای خارجی دیوار مرقد میثم تمّار (هر چهار ضلع آن)، طیّ دو مرحله با سرامیک سبز تیره، نماسازی می­شود و نیز گرداگرد این مرقد راه روهای هندسیِ منتظمی ایجاد می‌گردد و این بارگاه نورانی با یک خیابان جدید به مسجد کوفه و سایر اماکن تاریخی متّصل می‌شود. همچنین در نظر است که دیواری در سمت مقابل ورودی اصلی مرقد احداث شود که شکل آن مُلهَم از شکل همان نخلی است که میثم ـ رضوان الله علیه ـ بر آن مصلوب شد و در آن آبفشانی تعبیه خواهد شد تا به این مکان، نمایی زیبا ببخشد و آن حسّ معنوی مطلوب را ایجاد کند.
امید است که این پروژه با موفّقیّت به پایان برسد تا منعکس کننده منظرِ زیبا و تمدّنیِ عظیم شهر کوفه باشد؛ شهری که در گذشته پایتخت امیر المؤمنین علی علیه السلام بوده و در آینده‌ای که تنها خداوند از آن آگاه است، پایتخت نواده گرامیش حضرت حجّت بن الحسن العسکری خواهد شد.

پی نوشت:

۱. مظفّر، میثم تمّار، ص۷۵.
۲. همان
۳. حرز الدّین، مراقد المعارف، ج۲، ص۳۴۲.
۴. آل عمران (۳) : ۱۶۹.
۵. نور (۲۴) : ۳۶.
۶. بخشی از گفتگوی شفاهی با مهندس حسنین کربول.