آستان سید محمد بن هادی علیهما السلام(جنوب سامراء)

ابو جعفر، سید محمد فرزند امام هادی(علیه السلام) در ۵۰ کیلومتری جنوب سامراء و در شمال بغداد و نزدیک قریه ای به نام بلد(قریه بلد امروزه در استان صلاح الدین واقع شده است که به سبب وجود این قبر به « بلد سید محمد » معروف است. این قریه تا بغداد هشتاد کیلومتر فاصله دارد) از نواحی دُجَیل، بین راه بغداد و سامراء، دفن شده است. او، که از بزرگان و مبارزان عصر خود بود، در میان شیعیان و دوست داران اهل بیت به « سبع الدجیل »، شیر دجیل، معروف بود. سید محمد در ۲۲۸ ق، به دنیا آمد و در ۲۵۲ق دو سال قبل از شهادت امام هادی(علیه السلام)، درحالی که از زیارت پدر باز می گشت در قریه بلد بیمار شد و از دنیا رفت و در همان جا خاک شد. از تاریخ بنای بقعه او اطلاعی در دست نیست و به نظر می رسد در دوران عضد الدوله دیلمی ساخته شده باشد. نخستین کسی که به تعمیر و مرمت بقعه این بزرگوار اقدام کرد شاه اسماعیل صفوی بود. سپس، مولی محمد رفیع بن محمد شفیع در ۱۱۹۸ق، به نمایندگی از سوی احمد خان دنبلی به ادامه این کار همت گماشت. این بقعه تا زمان یاد شده به دلیل دوری از جاده اصلی سامراء چندان مورد اعتنا و توجه نبود و متروک شده بود. با قرار گرفتن این آستان برسرراه اصلی بغداد ـ سامراء، زائران بی شماری را به سوی خود جلب کرد و رو به آبادانی نهاد. در ۱۲۰۸ ق، شیخ زین العابدین کاظمی آل سلماسی گنبدی از گچ و آجر برروی آن مزار بنا کرد و کاروان سرایی نیز جهت سکونت زائران، به هزینه احمد خان دنبلی، ساخته شد. در ۱۲۴۴ ق، ملامحمد صالح برغانی قزوینی با نظارت سردار حسن خان تعمیراتی روی آستان سید محمد انجام داد. او عمارت قبلی را تخریب و آستان و گنبد را به صورت مجلل بنا کرد که بازسازی آن شش سال طول کشید.
در ۱۳۱۰ ق به کوشش مرحوم محدث نوری برخی از کاشی های گنبد مرمت و هشت حجره در جنوب و چهار حجره در طرف غرب صحن احداث شد. ضریحی از فولاد روی مرقد مطهر قرار گرفت و کف صحن با سنگ مرمر فرش شد. دیوارهای اطراف، تا نیمه، با سنگ تزیین و بقیه آینه کاری گردید. در سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ق توسعه ای در آستان مقدس امام زاده محمد توسط حاج آقا محمد طباطبایی قمی انجام یافت که آخرین تعمیرات در آن بود. اکنون، صحن به شکل مربعی با ضلع های ۱۵۰ متری است. محیط گنبد پنجاه و ارتفاع آن ۴۵ متر است و در کنار آن مناره ای به ارتفاع چهل متر قرار دارد که در ۱۳۷۹ ق ساخته شده است. داخل حرم نیز با کاشی کاری و آینه کاری هنرمندان ایرانی تزیین شده است.

منبع: عتبات عالیات عراق؛ دکتر اصغر قائدان