عبادات در نگاه امام رضا (علیه السلام)

زمان مطالعه : 5 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

اشاره:

امام رضا علیه‌السلام همانند پدرانش، در عبادت پروردگار جهان، جدّی و کوشا بود. نمازهای واجب خود را در اوّل وقت فضیلت و با خضوع و خشوع و حضور قلب می‌خواند. بر خواندن نمازهای نافله نیز مواظبت داشت. تهجّد و شب بیداری و خواندن نماز شب را ترک نمی‌کرد. اهل دعا و ذکر و قرائت قرآن بود. در این رابطه مطالبی گفته شده که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:

نماز

امام رضا (علیه السلام) نماز شب و نماز شفع و وتر و نافلۀ صبح را هیچ وقت ترک نمی کرد؛ حتی در مسافرت.[۱] شب‌ ها کم می ‌خوابید و بیشتر بیدار بود. بیشتر شب‌ ها تا سحر برای عبادت بیدار می ‌ماند.[۲] به خواندن نماز شب توصیه می کرد: «هر بندۀ مؤمنی در آخر شب بلند شود و هشت رکعت نماز و دو رکعت شفع و یک رکعت وتر بخواند و هفتاد مرتبه در دعای دست خود استغفار کند، خدا او را از عذاب قبر و عذاب جهنم پناه می ‌دهد و عمرش را طولانی می کند و روزی ‌اش را افزایش می ‌دهد.»[۳] در نظر او، خانه‌ هایی که در آن، شب‌ هنگام نماز خوانده می شود و در نماز، قرآن تلاوت می شود، روشنی و نور به آسمان و ساکنان آسمان می‌ دهند؛ همان طور که ستارگان آسمان برای ساکنان زمین نور افشانی می ‌کنند.[۴] موقعی که یک سوم آخر شب می ‌رسید، از رختخوابش بلند می شد. در حالی ‌که به تکبیر و تسبیح و تهلیل مشغول بود و «استغفر الله» (استغفار) می گفت، مسواک می‌ زد و وضو می ‌گرفت و به نماز مشغول می شد. هشت رکعت نماز می خواند و در هر دو رکعت، سلام می ‌داد. در دو رکعت اول، سورۀ حمد و توحید را سه مرتبه قرائت می کرد. بار دیگر بر می ‌خاست و دو رکعت شفع را می خواند.

خانه‌ هایی که در آن، شب‌ هنگام نماز خوانده می شود و در نماز، قرآن تلاوت می شود، روشنی و نور به آسمان و ساکنان آسمان می‌ دهند؛ همان طور که ستارگان آسمان برای ساکنان زمین نور افشانی می ‌کنند.

در هر دو رکعت، حمد را یک بار و توحید را سه بار می خواند و در رکعت دوم، بعد از قرائت و قبل از رکوع، قنوت می ‌گرفت. بعد از اینکه سلام می ‌داد، نماز وتر را شروع می کرد و در آن، سورۀ حمد را یک بار و توحید را سه بار می خواند. بعد از توحید، یک بار سوره‌ های فلق و ناس را می خواند و قبل از رکوع، قنوت می‌ گرفت و در قنوت خود می گفت: «اللَّهُمَّ اهْدِنَا فِیمَنْ هَدَیْتَ وَ عَافِنَا فِیمَنْ عَافَیْتَ وَ تَوَلَّنَا فِیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا أَعْطَیْتَ وَ قِنَا شَرَّ مَا قَضَیْتَ ‏فَإِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَى عَلَیْکَ إِنَّهُ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تَبَارَکْتَ رَبَّنَا وَ تَعَالَیْت‏.» پس از اینکه نمازش تمام می شد، مشغول تعقیبات می شد. وقتی که نزدیک طلوع آفتاب می شد، بر می‌ خاست و دو رکعت نافلۀ صبح را می خواند.[۵]

روزه ‌داری

خیلی روزه می ‌گرفت. سه روز روزه در هر ماه را از دست نمی ‌داد و می فرمود: «روزۀ این سه روز مثل روزه‌ گرفتن همۀ سال است.»[۶] نمازش را قبل از افطار کردن می خواند.[۷]

حج

رفتن به حج و عمره را عامل از بین‌ رفتن فقر و گناهان می دانست؛ همان گونه که کورۀ آهنگری، زنگ‌ زدگی را از آهن از بین می برد.[۸]

دعاها و ذکرها

به خواندن دعا سفارش می کرد. می فرمود: «بروید سراغ سلاح پیامبران!» پرسیدند: «سلاح پیامبران دیگر چیست؟!» گفت: «سلاح انبیا، دعا کردن است.»[۹]

امام رضا (علیه السلام) سه روز روزه در هر ماه را از دست نمی ‌داد و می فرمود: «روزۀ این سه روز مثل روزه‌ گرفتن همۀ سال است.

موقع دعا، با صلوات بر محمد و آل ‌محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شروع می کرد و صلوات بر آن حضرت را مایۀ رحمت الهی و نزدیک ‌شدن به خدا می دانست.[۱۰] اغلب اوقات ذکر خدا[۱۱] و صلوات بر لبش بود.[۱۲] هنگام خروج از منزلش، این دعا را می خواند: «بِسْمِ اللَّهِ خَرَجْتُ وَ بِسْمِ اللَّهِ وَلَجْتُ وَ عَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْتُ، لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم.» (به نام خدا بیرون می ‌روم و به نام او وارد می ‌شوم و به خدا توکل می ‌کنم. همۀ قدرت‌ ها از خداست.)[۱۳]

تأکید می کرد که آن کلمۀ «لا اله الا اللَّه» در نزد خدا بسیار ارزشمند است. از این‌ رو می فرمود: «هر کس مخلصانه آن را بگوید، سزاوار بهشت می شود و هر کس به دروغ بگویدش، مال و جانش حفظ می شود؛ ولی سرانجام به جهنم خواهد افتاد.»[۱۴] می فرمود: «هر کس در هر روز صد مرتبه بگوید: «لا اله الا اللَّه الملک الحق المبین»، خدا به او ثروت می ‌دهد و فقر و فلاکت و آتش جهنم را از او دور می کند و راه بهشت را هم برایش باز می کند.»[۱۵] شکر خدا در مقابل نعمت‌ ها را همیشه لازم می دانست و می فرمود: «هر موقع کسی روزی ‌اش کم شد، باید از خدا بخشش بخواهد و هر وقت غمگین شد، باید «لاحول و لا قوه الا باللَّه» بگوید.»[۱۶]

هر کس در هر روز صد مرتبه بگوید: لا اله الا اللَّه الملک الحق المبین، خدا به او ثروت می ‌دهد و فقر و فلاکت و آتش جهنم را از او دور می کند و راه بهشت را هم برایش باز می کند.

به گفتن «لا حول و لا قوه الا باللَّه» توصیه می کرد: «این ذکر سبب می شود که خدا ۹۹ بلا را از گوینده دفع کند.»[۱۷] می فرمود: «هر کس بعد از نماز صبح صد مرتبه بگوید: بسم اللَّه الرحمن الرحیم لا حول و لا قوه الا باللَّه العلى العظیم، به اسم اعظم خدا بسیار نزدیک خواهد شد؛ مانند نزدیک بودن سیاهی چشم به سفیدی آن. مطمئن باشید اسم اعظم بین همین کلمات است.»[۱۸]

ذکر «یا رئوف یا رحیم» را در هنگام مشکلات سفارش می کرد: «پدرم را در خواب دیدم. فرمود: فرزندم! هر وقت مشکلی برایت پیش آمد، یا رئوف یا رحیم را زیاد بگو.»[۱۹] سفارش می کرد وقتی کسی سوار مَرکبی شد، چنین بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا الْآیَهَ وَ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِین.» این را مایۀ محفوظ ‌ماندن او و مَرکبش می دانست.[۲۰] گفتن این دعا را برای شفای همۀ بیماری‌‌ ها توصیه می کرد: «یَا مُنْزِلَ الشِّفَاءِ وَ مُذْهِبَ الدَّاءِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ] وَ أَنْزِلْ‌ عَلَى‌ وَجَعِیَ‌‏‌ الشِّفَاءَ.»[۲۱]

آیه ‌الکرسی

به خواندن آیه‌ الکرسی سفارش می کرد: «هر کس آیه الکرسی را صد مرتبه قرائت کند، مانند کسی است که همۀ عمرش خدا را عبادت کرده باشد.»[۲۲] خواندن آیه الکرسی بعد از هر نماز را ارزشمند می‌ دانست: «هر کسی این کار را بکند، هیچ گزنده ای به او آزار نخواهد رساند.»[۲۳]