محمد تقى بهجت فومنى (ره)

(۱۳۳۴- ۱۴۳۰ هـ.ق)

ولادت و خاندان

آیه اللّه العظمى شیخ محمد تقى بهجت ، در اواخر سال ۱۳۳۴ ق برابر با ۱۲۹۲ ش.در خانواده اى مذهبى و تقوا پیشه در شهر مذهبى فومن از توابع استان گیلان چشم به جهان گشود. هنوز ۱۶ ماه از عمرش نگذشته بود که مادرش را از دست داد و از اوان کودکى طعم تلخ یتیمى را چشید.کربلایى محمود بهجت، پدر آیت الله بهجت از مردان مورد اعتماد شهر فومن بود و در ضمن اشتغال به کسب و کار، به رتق و فتق امور مردم مى پرداخت و اسناد مهم و قباله ها به گواهى ایشان مى رسید. وى اهل ادب و از ذوق سرشارى برخوردار بوده و مشتاقانه در مراثى اهل بیت علیهم السلام به ویژه حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام شعر مى سرود، مرثیه هاى جانگدازى که اکنون پس از نیم قرن هنوز زبانزد مداحان آن سامان است.

تحصیلات

ایشان ، تحصیلات ابتدایى را در مکتب خانه فومن به پایان برد و سپس ، به تحصیل علوم دینى پرداخت . بعد از تحصیل ادبیات عرب در شهر فومن ، در سال ۱۳۴۸ ق براى تکمیل علوم حوزوى راه هجرت را پیش گرفت . پس از چندى اقامت در قم که چند سالى از پا گرفتن حوزه علمیه قم به دست آیه اللّه شیخ عبد الکریم حائرى (ره) نگذشته بود به عراق هجرت کرد و در کربلاى معلّى اقامت نمود و حدود چهار سال علاوه بر تهذیب نفس و خودسازى ، از محضر استادان بزرگ آن جا بهره جستند.و در سال ۱۳۵۲ ق براى ادامه تحصیل به نجف اشرف تشرف حاصل کردند و سطوح عالى را در محضر آیات عظام آن حوزه علمیه به پایان رساندند.

جدّیت در تحصیل

ایشان در تحصیل علوم دینى چنان جدّیت داشت و به درس مى پرداخت که گویى اشتغال دیگرى ندارد و در تالیف کتاب سفینه البحار با مرحوم حاج شیخ عباس قمى (ره) همکارى داشته و قسمت زیادى از سفینه البحار به خط ایشان است .

وى در درس سطح کفایه یکى از تلامذه مرحوم آخوند خراسانى ، روزى به تقریر درس استاد اعتراض نموده و با توجه به اینکه از همه طلاب شرکت کننده در درس کم سالتر بودند، در جلسه بعدى و قبل از آمدن استاد مورد اعتراض و انتقاد شدید شاگردان دیگر قرار مى گیرند، ناگهان استاد وارد شده و متوجه اعتراض شاگردان به ایشان گردیده خطاب به آنان مى فرمایند:

با آقاى بهجت کارى نداشته باشید الا ن خواهم گفت ، همه ساکت شدند.

ایشان فرمودند: دیشب که تقریرات درس مرحوم آخوند را مطالعه مى کردم متوجه شدم که حق با ایشان است ، پس از این سخن از جدیت و نبوغ ایشان تمجید مى نمایند.

اساتید معظّم له ، عبارت از آیات عظام :

۱ – آقاى حاج سید ابوالحسن اصفهانى(ره)

۲ – آقاى ضیاء الدین عراقى(ره)

۳ – میرزاى نائینى(ره)

۴ – حاج شیخ محمد حسین غروى اصفهانى(ره)

۵ – حاج شیخ محمد کاظم شیرازى(ره)

۶ – میرزا على آقاى قاضى تبریزى(ره)

۷ – سید حسین بادکوبه اى(ره)

۸ – سید محمد حجّت کوه کمره اى(ره)

۹ – حاج آقا حسین طباطبائى بروجردى(ره)

تزکیه و تعلیم

ایشان ، چنان به تهذیب نفس و خودسازى و درک علماى این فن مى پرداخت که گویا فقط براى همین کار است و کار دیگر ندارد و در عبادت و تهجّد چنان جدى بود که انگار فقط عابد است .

ایشان بعد از درس مرحوم آقاى شیخ محمد حسین غروى ، به حجره باز مى گشتند و پذیراى بعضى از طلاّبى که در فهم درس آقاى اصفهانى اشکال داشتند، بودند.

و چه بسا در حجره خواب بودند و در حال خواب از ایشان مى پرسیدند، و ایشان هم مانند بیدارى جواب مى دادند، جواب کافى و شافى . و چون از خواب برمى خواستند و از قضایا و پرسشهاى در حال خواب با ایشان سخن به میان مى آمد، ابداً اطلاع نداشتند و مى گفتند: هیچ به نظرم نمى رسد و از آنچه مى گویید در خاطرم چیزى نیست .

یکى از مجتهدان بزرگ ، درباره این عارف وارسته گفته است :

ایشان را نمى شود گفت فقط آدم با تقوایى است ، بلکه عین تقوا و مجسمه تقوا است .

عبادت

ارتباط استوار آیه الله العظمى بهجت با خداوند متعال ، ذکرهاى پى در پى ، بجاى آوردن نوافل ، شب زنده داریهاى کم نظیر ایشان بسیار درس آموز است . سالهاى سال بود که نماز جماعت ایشان از پر شورانگیزترین و با صفاترین و در عین حال  روح نوازترین نماز جماعتهاى ایران اسلامى بود. در این نماز عالمان وارسته و خداجوى ، کثیرى از طلاب انقلابى خارج از کشور، بسیجیان رزمجو و دلداده خدا، طلاب تقوى پیشه و دیگر قشرهاى مردم شرکت مى کردند. نماز ایشان چنان پر از معنویت بود که گاه با صداى گریه و آهنگ حزین این پیر فرزانه شکوه ویژه اى پیدا مى نمود . در نماز ایشان روحها به پرواز در مى آمد، چشمها به اشک مى نشست، فضاى دلها بارانى مى گشت و گاه قطره هاى درشت اشک بر دامن سجاده ها مى ریخت . چنین فضاى معنوى و روح نوازى را تا کنون در هیچ نماز جماعتى مشاهده نشده است ، بى جهت نیست که در مسجد ایشان ، بسیارى از اوقات جا براى نمازگزاران پیدا نمى شد و عده کثیرى و حتى آنان که مشتاقانه و به امید کسب فیض از این نماز پر معنویت ، از راههاى دور آمده اند مجبور به ترک مسجد مى شدند.

زیارت و توسل

کمتر کسى در قم پیدا مى شد که چون ایشان با این سن و سال هر روز با نهایت ادب به محضر مقدس حضرت معصومه علیهاالسّلام شرفیاب بگردد و با احترام و خضوع و خشوع در مقابل ضریح مطهر مى ایستاد و پس از خواندن زیارت عاشوراء مولایش اباعبدالله الحسین علیه السّلام زندگى روزمره خویش را آغاز مى کرد.

مؤلف کتاب انوارُ الملکوت نیز از قول آیه الله حاج شیخ عباس قوچانى(ره) وصى مرحوم میرزا على آقاى قاضى نقل مى کند که : آیه الله العظمى بهجت بسیار به مسجد سهله مى رفتند و شبها تا به صبح تنها بیتوته مى نمودند. یک شب که بسیار تاریک و چراغى هم در مسجد روشن نبود، در میانه شب ، احتیاج به تجدید وضو پیدا کرده و براى تطهیر و وضو به ناچار باید از مسجد بیرون رفته و در محل وضوخانه که بیرون مسجد و در سمت شرقى آن واقع است وضو بسازند.

ناگهان مختصر خوفى در اثر عبور این مسافت و در ظلمت محض و تنهائى در ایشان پیدا مى شود. به مجرد این خوف یک مرتبه نورى ، همچون چراغ در پیشاپیش ایشان ( آیه الله العظمى بهجت) پدیدار شده که با ایشان حرکت مى کرد.

ایشان با آن نور خارج شده تطهیر کرده و وضو گرفتند و سپس به جاى خود برگشتند و در همه این احوال آن نور در برابرشان حرکت داشت ، تا وقتى که به محل خود رسیدند و آن نور از بین رفت .

ارتباط با امام خمینى(ره)

حضرت امام رحمه اللّه علیه به ایشان عنایت خاصّى داشتند، یکى از بزرگان ، در مورد عنایت ویژه حضرت امام رحمه اللّه علیه به ایشان مى گوید: در یکى از شرفیابى هاى خبرگان رهبرى به خدمت امام راحل رحمه اللّه علیه از ایشان رهنمودى براى مسائل اخلاقى خواسته شد، حضرت امام رحمه اللّه علیه آنها را به حضرت آیه اللّه العظمى بهجت حواله دادند و در جواب اظهار خبرگان که معظم له کسى را نمى پذیرد، فرمودند: آن قدر اصرار کنید تا بپذیرد.

یکى از شاگردان امام رحمه اللّه علیه در خاطره اى مى گوید: پس از آزادى حضرت امام رحمه اللّه علیه و ورود ایشان به قم در سال ۱۳۴۱ (ش ) تمام محله هاى قم ، جشن گرفتند و منزل امام هر روز پر از جمعیت بود. آیه الله العظمى بهجت نیز از کسانى بود که هر روز به منزل امام تشریف مى آوردند و مدتى بر درِ یکى از حجرات بیت ایشان مى ایستادند، وقتى به ایشان پیشنهاد شد که :

شایسته نیست که بیرون اطاق بایستند، لا اقل داخل اطاق بنشیند.، ایشان در جواب فرمود:

من بر خود واجب مى دانم که جهت تعظیم به این شخصیت ارزنده هر روز به اینجا آمده و دقایقى بایستم و سپس باز گردم .

ارتباط مستمر مقام معظم رهبرى با آیه الله العظمى بهجت(ره)

حضور مقام معظم رهبرى حضرت آیه الله العظمى خامنه اى و مسؤ ولان نظام مقدّس جمهورى اسلامى ، در بیت ایشان و ارتباط مستمر آنان با این فقیه ژرف اندیش تایید مستحکمى است از خردمندى هاى سیاسى و ارزش هاى معنوى آن مرحوم.

برخى از شاگردان

محمد تقى مصباح یزدی

عبدالمجید رشید پور

سید مهدى روحانی

على پهلوانى تهرانی

مختار امینیان

محمدهادى فقهی

هادى قدس

محمود امجد

محمد ایمانی

محمد حسین احمدى فقیه یزدی

مسعودى خمینی

سید رضا خسروشاهی

اسماعیل عابدی

حسن لاهوتی

عزیز علیاری

سید محمد مؤمنی

حسین مفیدى یزدی

سید رضا حسینى نسب

محمد کریم پارسا

جواد محمد زاده تهرانی

سید صابر جبارى مازندرانی

شهید نمازى شیرازی

حاج ولى رضا قربانى حق

تدریس و تالیفات

ایشان بیش از پنجاه سال بود که به تدریس سطوح و خارج فقه و اصول اشتغال داشتد و فضلاى گرانقدرى از محضر پر فیض ایشان بهره برده اند که اکنون از مجتهدان بزرگ ، به شمار مى آیند. استاد به واسطه شهرت گریزى غالباً در منزل تدریس مى کردند. حضرت آیه اللّه تالیفات کثیرى در فقه و اصول دارند که ذیلاً به تعدادى از آنها اشاره مى شود:

رساله توضیح المسائل (فارسى و عربی)

مناسک حجّ

وسیله النجاه

جامع المسائل

تعلیقه بر مناسک شیخ انصاری(ره)

یک دوره کامل اصول

حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری(ره)

دوره طهارت

دوره خمس و حج

دوره زکات

حاشیه بر ذخیره العباد شیخ محمد حسین غروی

تقریبا یک دوره فقه فارسی

دوره الصلوه

وفات

سرانجام این عالم ربانى و عارف گرانقدر جهان تشیع و زعیم حوزه علمیه قم پس از عمرى عبادت و بندگى خاص الهى در عصر روز ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۸ ش .مصادف با ۲۳ جمادى الاول ۱۴۳۰ق در سن ۹۶ سالگى بر اثر ایست قلبى در شهر مقدس قم دار فانى را وداع و به ملکوت اعلى پیوست، پیکر مطهر ایشان پس از تشیع با شکوه مورخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.