- زمان مطالعه : 6 دقیقه
- توسط : حمید الله رفیعی
- 0 نظر
اشاره:
آیه اللّه حاج سید جواد قمى، که نام اصلى اش سید محمد تقى و به سید جواد مشهور بود، در سال ۱۲۴۰ ق، در قم در بیت علم و تقوا و فضیلت زاده شد. البته سال ولادت ایشان در جایى به صراحت ذکر نگردیده؛ اما از آنجا که وفاتش، در ۶۳ سالگى (۱۳۰۳ ق) واقع شده، طبعاً ولادتش در ۱۲۴۰ ق باید بوده باشد. مادر ایشان، فرزند مرحوم آیه اللّه العظمى میرزاى قمى (صاحب قوانین) و پدر بزرگوارش، مرحوم حجه الاسلام حاج میرزا علىرضا طاهرى قمى (فرزند سید محمد بن کمال الدین موسوى رضوى)، یکى از دانشمندان بزرگ و رؤساى شهر قم و از شاگردان مبرّز میرزاى قمى، صاحب قوانین (و داماد معظم له) و مورد عنایت و محبت مخصوص او بوده است.
تحصیلات
مرحوم حاج سید جواد، پس از پشت سر نهادن دوران کودکى و نوجوانى، دروس مقدماتى حوزه را در قم در حدود سال ۱۲۵۵ ق، به اتمام رساند و براى ادامه تحصیل به اصفهان، که در آن زمان مهد علم و دانش و از بزرگترین حوزه هاى علمیه جهان اسلام به شمار مىرفت، مهاجرت کرد و در درس اساتید بزرگ حوزه اصفهان مانند آیات عظام: سید محمد باقر شفتى معروف به حجه الاسلام و شیخ محمد تقى رازى (و شاید حاجى کلباسى و ملاعلى نورى، که قطب هاى علم و دانش در اصفهان بودند)، شرکت کرد و مبانى علمى اش را استوار ساخت.
مهاجرت به نجف
حاج سید جواد، پس از وفات استادش، سید باقر شفتى، در سال ۱۲۶۰ق، به سوى نجف اشرف کوچ کرد و سالیان بسیار در درس هاى فقه و اصول آیات عظام: شیخ محمد حسن نجفى، صاحب جواهر و مدت کمى نیز در درس شیخ مرتضى انصارى حاضر شد و با استحکام بخشیدن به آموخته هاى خود به درجات عالى علم و اجتهاد نایل آمد.
اساتید
از آنچه گفته شد و در کتاب هاى تراجم بدان تصریح شده است، بر مى آید که مرحوم حاج سید جواد قمى در درس اسایتد ذیل حدود ۱۲ سال شرکت کرده است:
۱- سید محمد باقر شفتى، معروفبه حجه الاسلام (۱۱۷۵ – ۱۲۶۰ق)، صاحب مطالع الانوار .
۲- شیخ محمد تقى ایوانکى رازى، (۱۱۸۵ – ۱۲۴۸ق)، معروف به صاحب حاشیه هدایه المستر شدین فى حاشیه معالم الدین .
۳- شیخ محمد حسن نجفى (۱۲۰۲- ۱۲۶۶ق)، نویسنده جواهر الکلام فى شرح شرایع الاسلام
۴- شیخ مرتضى انصارى (۱۲۱۴ – ۱۲۸۱ق)، صاحب فوائد الاصول و المتاجر و غیره.
۵- شیخ محمد کزازى قمى (م ۱۲۷۸ ق): وى که احتمالاً از اساتید اولیه ایشان مىباشد، استاد اجازه مرحوم حاج سید جواد بوده و تاریخ اجازهاش نیز سال ۱۲۶۹ق است.
بازگشت به قم
مرحوم حاجى پس از وفات استادش صاحب جواهر، در حالى که مجتهدى مسلّم بود، در سال ۱۲۶۶ق، به قم بازگشت و ریاست علمى و مذهبى قم بدو انتقال یافت و تمام وقت خود را به تدریس، تألیف، اقامه جماعت و امر به معروف و نهى از منکر و ترویج احکام گذرانید.
هر چند از نام شاگردانش اطلاع دقیقى نداریم، امّا مسلّم آن است که علماى قمى معاصرش پیش از مهاجرت از قم، چندى در درس وى حاضر مى شده اند؛ از جمله دو نفر از فرزندانش، حاج میرزا زین العابدین و حاج سید عبدالحسین قمى، از شاگردان او بوده اند.
مناصب اجتماعى
او در قم بیشتر به رفع دعاوى و حلّ نزاع ها و امر به معروف و نهى از منکر مى پرداخت. در حقیقت این دو ویژگى از خصوصیات ممتاز وى به شمار مى رفت. در این زمینه، نقل سخن برخى از نویسندگان خالى از فایده نیست.
فاضل مراغى مى نویسد:
حاج سید جواد قمى مجتهدى مسلّم و مروّجى مبسوط الید بود و در نهى از منکر و منعِ اهل فجور، قلبى قوى داشت و در حفظ حدود شرعیه از هیچ نکته فرو نمى گذاشت.
مرحوم محمد تقى بیک ارباب هم مى نویسد: … جناب مستطاب قدوه الانام آقاى حاج سید جواد – سلّمه اللّه – که در مرافعه سرآمد اهل روزگار خود است، اگر چه در دادن احکام تأمّلى دارد، اما بعد از دادن، هرگز ناسخ و منسوخى از ایشان ملاحظه نشده است، تمام احکام ایشان مثل محکم آیات است.
ویژگى هاى اخلاقى
سخاوت
آن فقیه بزرگ، ثروت و باغ ها و مزارع فراوانى داشت؛ اما ثروتش را در راه دستگیرى از مستمندان و کمک به بینوایان مصروف مى داشت و به جود و سخاوت معروف بود.
آیه اللّه ملا حبیب اللّه کاشانى مى نویسد:
حاج سید جواد قمى، عالمى فاضل و بخشنده و سخاوتمند بود و در روزگار قحطى و گرسنگى، تمام اموالش را بر فقیران و مستمندان بخشش نمود و رئیس بر علما بود….
زهد و تعبّد
یکى دیگر از فضایل اخلاقى و خصوصیات ممتازش، کثرت عبادت و تهجد و زهد و ورع بود. فرزند بزرگوارش حاج میرزا زین العابدین هم مى نویسد:
با این که مشغول بود به ترویج دین و قمع ظالمین، و او را محاسباتى بود با نفس خود در ایام حیاتش، و مردى ورع و زاهد و کثیرالتهجد و البکاء بود، بسیارى از اوقات مناجات ابى حمزه ثمالى را در قنوت نماز وترش قرائت مى نمود و او را کرامات باهراتى است…
احیاگر فریضه امر به معروف و نهى از منکر
دیگر از خصوصیات او، اقامه معروف و نهى از منکر بود و مانند پدرش، در رفع ظلم از مردم مى کوشید و از ستمگران نمى هراسید و به این ویژگى اش، همه تصریح کرده اند.
ملا حبیب اللّه کاشانى در همین زمینه مى نویسد:
او به ظالمان و حاکمان اعتنا نمى کرد و کارش، امر به معروف و نهى از منکر بود و من او را در قم ملاقات کردم….
تواضع و فروتنى
خصوصیت برجسته دیگر آن فقیه سترگ، فروتنى و تواضعش، به خصوص در تحصیل علم و دانش بود. او در این جهت ملاحظه نام و عنوان خود را نمى کرد واز همه کس، علم را اخذ مى کرد.
آیه اللّه حاج سید مهدى روحانى، با اشاره به این ویژگى ایشان، از پدر و عمویش (آیه اللّه حاج میرزا ابوالحسن و آیه اللّه حاج میرزا محمود روحانى) نقل مى کند:
هنگامى که حاج سید صادق قمى، در سال ۱۲۹۸ ق، به قم آمد، مورد استقبال فراوان آقاى حاج سید جواد قرار گرفت. معظم له در آن زمان، در قم ریاست تامه داشت و چون از مطالب شیخ انصارى چیز مهمّى در دست نداشت و از طرفى حاج سید صادق، به تازگى وارد قم شده بود و چندان موقعیتى نداشت، مرحوم حاج سید جواد با ایشان مباحثه خصوصى قرار داده بود و در حقیقت از او استفاده مى کرد. آن مرحوم وصیت کرد که مُهرم را تحویل حاج سید صادق بدهید و نماز بر جنازه ام را هم ایشان بخواند.
فرزندان
آن فقیه بزرگوار فرزندانى عالم و باتقوا تربیت و پرورش داد که عبارتند از:
۱- مرحوم آیه اللّه حاج سید زین العابدین رضوى حسینى قمى: وى عالمى بزرگ و فقیهى مشهور و از شاگردان آیات عظام: شیخ محمد طه نجف، میرزا حسین خلیلى، شیخ هادى تهرانى، سید محمد کاظم طباطبایى یزدى و آخوند خراسانى۴ بود. ایشان از سوى آخوند خراسانى، به عنوان یکى از پنج مجتهد طراز اول، براى نظارت بر قوانین مصوّب مجلس شوراى ملّى، به تهران آمد و پس از مدّتى، در ۱۳۲۷ ق بدرود حیات گفت. او در مدّت اقامت اندکش در تهران، مورد توجه بسیار خاص و عام قرار گرفت و به دلیل داشتن کمالات نفسانى و کثرت تقوایش، مورد اعتماد و رغبت و مرجعیت مردم بود. از آثار وى کتاب البراهین الجلیه فى شرح القصیده العلویه ، شرح قصیده استادش شیخ محمد طه نجف است. یکى دیگر از کتابهایش، حاشیه رجال ابوعلى حایرى (منتهى المقال) مى باشد.
۲- حاج سید عبدالحسین طاهرى قمى: وى نیز از شاگردان آیات عظام: آخوند خراسانى، سید محمد کاظم یزدى و شیخ الشریعه اصفهانى بود و در علم و عمل به مرتبه اى والا دست یافته بود. در سال ۱۳۳۷ق، پس از هفده سال تحصیل در نجف، به قم بازگشت و پس از اندکى، در گذشت و در قبرستان شیخان قم مدفون شد؛
۳- مرحوم حاج میرزا علیرضا پیشوایى (۱۲۸۲ – ۱۳۶۷ ق): ایشان سومین فرزند حاج سید جواد و نماینده مردم قم در دوره سوم و پنجم قانون گذارى در مجلس شوراى ملى در عصر مشروطیت بوده است.
تألیفات
از آن فقیه بزرگ، کتاب هاى متعددى در فقه، اصول، رجال و حدیث به جاى مانده است که هر کدام شاهدى بر اوج علم و دانش او است. تألیفات او عبارتند از:
۱- مقالید الاحکام : این کتاب دوره کامل فقه است. مؤلف بزرگوار، تألیف آن را به سال ۱۲۶۶ ق، در نجف اشرف آغاز کرده و در غدیر ۱۲۹۹ ق، در قم به پایان برده است. در بالاى تمام صفحات این کتاب جمله مبارک بسم اللّه و الحمدللّه و الصلاه على محمّد و آله دیده مى شود (و این کثرت تعبّد معظم له را به رعایت مستحبات و آداب شرعیه، نشان مى دهد). نسخه اصلى آن در سه جلد، با شماره هاى ۳۵۲۱، ۳۹۱۵ و ۴۶۴۵، در کتابخانه مرحوم آیه اللّه مرعشى نجفى موجود است. موضوعات این سه جلد بدین ترتیب به چاپ رسیده است: ج ۱: از طهارت تا خمس ؛ ج ۲: از صوم تا پایان حج و ج ۳: از جهاد تا حدود ودیات.
۲- الدّره الباهره فى احکام العتره الطاهره : نسخه اصلى این کتاب در کتابخانه مرحوم آیه اللّه سید محمد حجت کوهکمرى، در مدرسه حجتیّه قم موجود است.
۳- حاشیه بر قوانین الاصول : نسخه اصلى آن در کتابخانه جامعه امّ القرى در مدینه منوره موجود است.
۴- کتاب الرجال .
۵- ینابیع الحکم : این کتاب درباره توحید، نبوت، اثبات کفر اهل الحاد و بدعت و در اخبار و روایات است.
۶- مجموعه ۲۰ رساله در موضوعات مختلف فقه، اصول و رجال که نام آنها معلوم نشده است.
وفات
سرانجام این مرجع فرزانه قم روز شنبه سوم ماه صفر الخیر سال ۱۳۰۳ ق، در ۶۳ سالگى بدرود حیات گفت. پس از نماز گزاردن آیه اللّه حاج سید صادق قمى بر پیکر پاکش، در قبرستان شیخان در بقعه محدّث جلیل القدر، زکریا بن آدم اشعرى، نزد قبر پدر و جدّش مدفون گردید.
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی