چگونه به حرف درآمدن کودک کمک کنیم؟

مقدمه

سن یک سالگى، سنى است که کودک شما زبان باز مى کند. راهکارهاى ساده‌اى در جهت تقویت مهارت‌هاى گفتارى کودکان وجود دارد که در این جا به تعدادى از آنها اشاره شده است.

نقطه عطف دوران کودکى فرزندتان زمانى است که او اولین کلمه را بر زبان می‌آورد و این زمان دوست داشتنى، در آلبوم کودکتان ثبت شده و جزء یکى از خاطرات فراموش نشدنى زندگی‌تان به حساب می‌آید و اما گاهى ممکن است حرف نزدن کودکان نوپا باعث نگرانى والدین شود. به عقیده یکى از متخصصین، بسیارى از والدین ابراز نگرانى می‌کنند که آیا پیشرفت زبانى فرزندانشان معمولى به نظر می‌رسد! در حالى که بیشتر اوقات اضطراب آنها بیهوده و بی‌اساس است.

آیا همه کودکان در باید در یک زمان مشخص شروع به صحبت کردن کنند؟

بطور طبیعى، زمان زبان باز کردن در کودکان بسیار متفاوت است. بیشتر کودکان، حتى آنهایى که بطور ذاتى ساکت هستند، بالاخره در این محدوده زمانى زبان باز می‌کنند. در حالى که تعدادى از بچه‌هاى ۱۲ ماهه چند کلمه ساده، مانند مامان، بابا، بالا و دد،‌ که کلماتى مشترک در بین اکثر بچه‌ها است، می‌توانند بگویند. اما کودکانى هم هستند که تا سن ۱۵ تا ۱۸ ماهگى نمی‌توانند صحبت کنند. به نظر دکتر رسکورلا، کودکان بین ۱۳ تا ۱۸ ماهگى اولین کلمه را می‌گویند.

مهارت‌هاى زبانى کودکان

هنگامى که کودکان به سن ۲ سالگى می‌رسند، در حدود ۷۰ درصد آنها ۵۰ تا ۲۵۰ کلمه را بر زبان می‌آورند، که معمولا کلماتى مانند اسم‌ها، فعل‌ها و صفات هستند و هم چنین می‌توانند کلمات را کنار یکدیگر قرار دهند و جملات دو یا سه کلمه‌اى بسازند مانند: شیر می‌خوام، هاپو بازى کنیم). به ندرت هم کودکانى هستند که بتوانند جملات پیچیده‌ترى بگویند مثل، بابا کى می‌یاد به خونه تا باهاش توپ بازى کنم؟

تعداد قابل ملاحظه‌اى از کودکان، در حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد، در این سن از لحاظ گفتارى از دیگران عقب‌تر هستند. اگر کودک شما در ۲ سالگى کمتر از ۵۰ کلمه می‌گوید و یا نمی‌تواند جملات دو کلمه‌اى بسازد، از جمله کودکانى است که دیر به حرف می‌افتند. به عقیده دکتر رسکورلا، دیر به حرف افتادن کودکان زنگ خطرى به حساب نمی‌آید ولى بخصوص در مورد بچه‌هاى ۵ ساله بهتر است که موضوع را با پزشک کودک در میان بگذارید.

نگران کننده‌تر از همه عقب ماندگى در مورد فهمیدن گفتار و یا آنچه که فرزندتان درک می‌کند، می‌باشد. یکى از کارشناسان می‌گوید: بیشتر کودکان یک ساله می‌توانند دستورات ساده را عمل کنند. به عنوان نمونه، کفشت را پیدا کن. اگر فرزند ۱۸ ماهه شما به نظر می‌رسد که بعضى چیزها را نمی‌فهمد، بهتر است که با دکتر او مشورت کنید.

اگر حرف‌هاى کودک شما براى همگان غیر از شما نامفهوم است. اصلا نگران نشوید. یکى از متخصصان با مطالعه بین بچه‌هاى ۱۸ ماهه برآورد کرده است که تنها ۲۵ درصد از آنچه که فرزندتان می‌گوید، می‌تواند براى دیگران قابل درک باشد. (در مقابل نیز شما فقط ۹۵ درصد از صحبت‌هاى او را متوجه می‌شوید). در آخر دکتر رسکورلا اضافه می‌کند: توانایى صحبت کردن در میان کودکان متفاوت است، تا ۳ سالگى نگران حرف زدن فرزند خود نباشید.

بایدها و نبایدها

اگر کودک شما می‌گوید: آبه- آبه من دستشویى رفته باشم؛ به آب میوه اشاره می‌کند؛ با حرکات سر و صورت به حیوانات پشمالو اشاره می‌کند؛ شما نگوئید: آبه می‌خواى نه، رفته باشى، نیست. من رفتم من به تو چیزى نمی‌دم مگر این که آب میوه بگی. آیا خرگوش صورتى خودت را می‌خوای؟

شما بگوئید: آب می‌خواهى؛ بله، شما دستشویى رفتید؛ آب میوه، تو آب میوه می‌خواهى؛ آیا خرگوش صورتى خودت را می‌خواهى یا خرس آبی‌ات؟

کمک به شکوفایى گفتار در کودکان

والدین در پیشرفت زبانى کودکانشان نقش کلیدى دارند. دکتر استیو برمن، متخصص در پیشرفت‌هاى زبانى و استاد دانشگاه در آمریکا می‌گوید: تحقیقات نشان داده که در پیشرفت زبان دو بخش حیاتى حائز اهمیت است: تعداد کلماتى که کودک می‌شنود و دوم مقدار کمکى که از دیگران می‌گیرد. با تشویق و صحبت کردن بیشتر شما با کودکتان، دایره لغات او گسترش می‌یابد.

برخى از روش‌هایى که نقش اساسى در مکالمه کودک دارد

بلند و رسا صحبت کنید.

به عقیده یکى از کارشناسان: هر کارى که کودک شما انجام می‌دهد،‌ از لباس پوشیدن گرفته تا خوابیدن، فرصت خوبى براى استفاده از کلمات است. یک داستان دنباله‌دار، همراهى کردن با اشاره، لباست این جاست، سرت را بالا کن، لغات جدیدى را در ذهن او می‌سازد و هم چنین نشان می‌دهد که هر چیزى، اسمى دارد.

با آهنگ و موزون صحبت کنید.

از زمانى که کودکان قبل از حرف زدن با دانش حرکات آشنا می‌شوند، صحبت کردن به صورت آهنگین و با حرکات دست بازى کردن براى آنها بسیار سودمند و مفید است. مانند: با دست مثل عنکبوت راه رفتن یا حرکات دایره‌وار چرخ‌هاى اتوبوس. کلپرلژنژ کارشناس کودکان زیر سه سال می‌گوید: معمولا بچه‌ها بیشتر کلماتى را که در ترانه‌ها می‌شنوند را به آسانى به خاطر می‌سپارند.

کلمات را یکى یکى اضافه کنید.

دکتر رسکورلا می‌گوید: وقتى که فرزند نوپاى شما بعضى چیزها را خود به خود می‌گوید، آن لغت را به کلمات دیگرش اضافه کنید. به عنوان نمونه، اگر او، توپ، می‌گوید به او بگوئید: توپ قرمز یا توپ بزرگ. این راهکار نه تنها دامنه لغات او را افزایش می‌دهد، بلکه به او یاد می‌دهد که کلمات را ترکیب کند.

با اسم کلمات بازى کنید.

کودک شما باید بداند که هر چیزى اسمى دارد و هم چنین می‌تواند با استفاده از همین اسامى ارتباط برقرار کند. کتاب‌هاى مصور براى نشان دادن و نامیدن اسامى بسیار مفید است. کودک از سن ۱۲ تا ۱۵ ماهگى، به اسم‌هاى ساده متکى است. در ۱۵ تا ۱۹ ماهگى کلماتى مانند فعل دویدن، خوردن یا نشستن یا صفاتى مثل بنفش، کوچک و سرد به لغات او افزوده می‌شود. پیش از درخواست او پاسخ ندهید (مثل تیرى که از تفنگ رها شود). به فرزندتان اجازه دهید تا نیازهایش را قبل از این که شما بپرسید، بیان کند.

اگر اغلب پس از بیدار شدن از خواب تشنه است، فورا براى او آب نیاورید. بلکه در عوض اجازه دهید تا او از شما بخواهد، سپس بگوئید: تشنه هستی! الان برایت کمى آب می‌آورم. تمرین کنید و باز هم تمرین و تمرین. به فرزندتان اجازه دهید تا در هر فرصت مناسب از مهارت‌هاى زبانی‌اش، بخصوص با هم سن و سال‌هایش استفاده کند.

به عقیده یکى از کارشناسان: وقتى که کودک شما می‌بیند که بچه‌هاى دیگر صحبت می‌کنند، او نیز براى حرف زدن با دیگران تشویق می‌شود. بعضى از کارشناسان گفتارى معتقدند که استفاده از پستانک، شیشه شیر و لیوان‌هاى دردار که باعث مکیدن به مدت طولانى می‌شوند، باعث نوک زبانى بچه‌ها شده و ممکن است حروف س و ز را ناجور تلفظ کنند.

تحمل کنید و صبور باشید.

یکى از متخصصین می‌گوید: زمانى که کودکان دنبال کلماتى هستند که می‌خواهند بیان کنند، فرصت دهید، اگرچه معمولا براى والدین خسته کننده است. هم چنین از پریدن بین حرف‌هاى کودکان جهت کامل کردن جملاتشان خوددارى کنید. با این کار به آنها فرصت می‌دهید تا از کلمات ذهنى خود استفاده کنند و شما توانایی‌هاى آنها را باور خواهید کرد و این راه بهترین تشویق و ترغیب در همه مراحل است.

منبع: دانشنامه رشد؛ نویسنده: على غلام پور طالمى