همسران پیامبر اعظم (صلى الله علیه وآله)

پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) در طول زندگى خویش با یازده تن ازدواج کرده است که با احتساب کنیزى به نام ماریه که به وى اهدا شد تعداد همسران ایشان دوازده تن میشود.

خدیجه

نخستین همسر پیامبر، خدیجه بنت‏ خویلد است که آن حضرت در ۱۵ سال قبل از بعثت در سن ۲۵ سالگى با وى ازدواج کرد. در حالى که در آن روز ، خدیجه ۴۰ سال داشت ، یعنى ۱۵ سال از پیامبر بزرگ‏تر بود و قبل از پیامبر نیز دو بار ازدواج کرده بود. نخست ‏به همسرى ابى هاله در آمد که از او دو فرزند به نام‏هاى هاله و هند داشت و پس از وفات او با عتیق بن عائذ مخزومى ازدواج کرد که این پیوند نیز پس از مدتى به جدایى انجامید. برابر برخى از منابع، خدیجه از همسر دومش نیز فرزندى به نام جاریه داشته است.

حضرت خدیجه، ۲۵ سال یگانه همسر پیامبر بود و از آن‏ حضرت صاحب فرزندانى به نام طیب، طاهر، زینب، ام کلثوم، رقیه و حضرت فاطمه (س) گردید. حضرت خدیجه در سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت (عام الحزن) در سن ۶۵ سالگى در مکه از دنیا رفت. در آن هنگام پیامبر ۵۰ سال داشت.

سوده

پس از رحلت‏ حضرت خدیجه ، پیامبر تا یک سال براى خود همسرى برنگزید تا آن که به پیشنهاد خوله همسر عثمان بن مظعون ، با سوده بنت زمعه ازدواج کرد. سوده قبلا همسر پسر عم خود سکران بن عمرو بود و از او پسرى به نام عبدالرحمان داشت. او و همسرش از هجرت‏کنندگان به حبشه بودند. همسرش در حبشه یا پس از بازگشت از دنیا رفت. ازدواج پیامبر با چنان زن سالخورده‏اى تعجب مکیان را برانگیخت. سالخوردگى وى به گونه‏اى بود که او چند سال پس از ازدواج پیامبر با عایشه ، حق هم خوابگى خود را به عایشه بخشید. گفتنى است که پیامبر در سن ۵۱ سالگى با او ازدواج کرد و سوده تا دو سال بعد تنها همسر پیامبر بود

عایشه

عایشه دختر ابى بکر بن ابى قحافه ، پیامبر او را که دخترى باکره بود، به پیشنهاد خوله قبل از هجرت در مکه به عقد خود در آورد ، ولى پس از هجرت به مدینه ، در سال اول هجرى با او عروسى کرد. سن عایشه را هنگام عقد به اختلاف و هنگام عروسى ۹ سال ذکر کرده‏اند. او در سال ۵۷ هجرى در مدینه در گذشت.

حفصه

حفصه دختر عمر بن خطاب ، وى نخست همسر خنیس بن حذافه از صحابه پیامبر بود که پس از بازگشت از حبشه به مدینه مهاجرت کرد و در جنگ بدر و احد نیز شرکت جست و بر اثر جراحت جنگ احد در مدینه در گذشت. در آن زمان بیوگى حفصه که زنى جوان بود، ناراحتى و حتى بى‏قرارى عمر را برانگیخت. به گونه‏اى که وى غم و اندوه خود در مورد دختر جوانش را با ابابکر و عثمان و پیامبر در میان گذاشت. پیامبر در شعبان سال سوم هجرت (۵۶ سالگى) با حفصه ازدواج کرد. در آن زمان سوده و عایشه نیز همسر پیامبر بودند.

زینب بنت ‏خزیمه

او در ابتدا همسر طفیل بن حارث بود که پس از جدایى از او همسر برادر طفیل، عبیده بن حارث گردید که به شهادت رسید. برابر برخى از منابع، پس از شهادت عبیده به همسرى عبدالله بن جحش در آمد که در جنگ احد وى نیز به شهادت رسید. زینب در سال سوم هجرى (۵۶ سالگى پیامبر) به همسرى آن حضرت در آمد و تنها سه ماه و برابر روایت دیگر، تنها هشت ماه همسر پیامبر بود; زیرا وى در همان سال در گذشت.

ام سلمه

ام سلمه هند دختر ابى امیه: او نخست همسر ابوسلمه عبدالله بن عبدالاسد پسر عمه پیامبر بود و همراه شوهرش به حبشه مهاجرت کرد و سلمه را در آن جا به دنیا آورد. وى پس از بیعت عقبه، با همسرش به مدینه هجرت کرد و داراى سه فرزند دیگر شد. همسرش در جنگ بدر و احد شرکت جست و زخمى گردید. وى پس از بازگشت از سریه قطن به دلیل تشدید جراحات پیشین خود وفات کرد. پیامبر در سال چهارم هجرى (۵۷ سالگى) ام سلمه را به همسرى خود برگزید و او را در خانه‏اى که قبلا در اختیار زینب بنت‏خزیمه بود، جاى داد.

زینب بنت جحش

زینب دختر جحش: وى که دختر عمه پیامبر بود، نخست‏به اشارت رسول خدا به همسرى زید بن حارثه فرزند خوانده آن حضرت در آمد ولى بدان جهت که زید در ابتدا غلامى آزاد شده و تندخو نیز بود و زینب خود را از خانواده اصیل قریش مى‏دانست، این پیوند به رغم توصیه‏ هاى مکرر پیامبر به طلاق و جدایى انجامید. ازدواج با همسر غلام آزادشده خود، در عرف آن روز ناپسند و مخالف شان پیامبر بود، ولى برابر آیات ۳۷ و ۳۸ سوره احزاب به دستور خداوند انجام گرفت تا سنت غلط و جاافتاده عرب جاهلى را به صورت عملى در هم ریزد. این ازدواج در سال پنجم هجرى در ۵۸ سالگى پیامبر صورت گرفت

.صفیّه

صفیه دختر حى بن اخطب سر کرده یهودیان بنى نضیر: وى نخست ‏به همسرى سلام بن ابى الحقیق در آمد و پس از وى، همسر کنانه ابن ابى الحقیق که هر دو از شاعران یهود بودند، گردید. در جنگ خیبر، کنانه کشته شد و صفیه به اسارت مسلمانان در آمد. رفتار توام با متانت صفیه به هنگام عبور از کنار عرصه نبرد، پیامبر را بر آن داشت، براى دلجویى، رداى خود را بر او افکند و مسلمانان را براى عبور دادن اسیران از کنار صحنه نبرد توبیخ کند. پس از آن، پیامبر او را آزاد کرد و چون وى به اسلام گرایید، با تعبیر هل لک فى، از وى پرسید:

آیا مرا براى همسرى خود مى‏پسندى؟ و چون او پاسخ داد: قد کنت اتمنى ذلک فى الشرک فکیف اذا امکننى ‏الله عنه فى الاسلام؟! من چنین افتخارى حتى آن گاه که یهودى بودم آرزو مى‏کردم، پس چگونه اکنون که به اسلام گرویده‏ام مشتاق نباشم؟! ! پیامبر او را به عقد خود درآورد. این ازدواج در سال هفتم هجرى در سن ۶۰ سالگى پیامبر صورت پذیرفت. صفیه در سال ۵۰ هجرى در مدینه در گذشت.

جویریه

جویریه دختر حارث بن ابى ضرار سر کرده یهودیان بنى مصطلق: وى از اسیران غزوه بود که سهم ثابت‏بن قیس بن شماس گردید و بلافاصله براى آزادى خویش با وى قرارداد مکاتبه منعقد کرد و نزد پیامبر آمد و از او خواست وى را در آزاد شدن از این محنت کمک کند. پیامبر بهاى وى را به ثابت‏بن قیس پرداخت. آن گاه وى را به ازدواج خود در آورد. با انتشار خبر این پیوند، مردم دیگر اسیران یهودى را خویشاوندان پیامبر خوانده، بیش از صد نفر از اسیران بنى‏مصطلق را آزاد کردند. برابر روایت دیگر، پدرش نزد پیامبر آمد و گفت: همانند دختر من نباید اسیر و کنیز تلقى گردد! ! پیامبر در پاسخ به درخواست پدر با وى ازدواج کرد، با این ازدواج، پدر و دو برادرش و جمعى از خویشاوندان وى نیز به اسلام گرویدند.

میمونه

میمونه دختر حارث خواهر ام الفضل همسر عباس: وى قبل از اسلام همسر مسعود بن عمرو ثقفى بود. اگر چه شوهرش از مشرکان بود، خود وى به دلیل رفت و آمد به خانه عباس به اسلام متمایل گردید. وى که از خبر پیروزى سپاه اسلام در خیبر خوشحال گشته بود، چون به خانه آمد، شوهرش را محزون یافت. شوهر این شادمانى را بر نتافت و از وى جدا شد. چون از وى جدا شد، به همسرى حویطب ابن عبد العزى در آمد. چون شوهرش از دنیا رفت، میمونه ناگزیر به خانه خواهر آمد و در آن‏جا اقامت گزید. در سال ۷ هجرى که پس از صلح حدیبیه در (سال ششم هجرى) پیامبر براى اداى مناسک حج‏سه روز به مکه آمد، وى از طریق خواهرش، عباس را واسطه قرار داد و خود را به پیامبر بخشید. قرآن اقدام میمونه را چنین گزازش نموده است: وامراه مؤمنه ان وهبت نفسها للنبى. پیامبر که منتظر فرصتى بود تا بیشتر در مکه بماند و دل مشرکان را به دست آورد، بلافاصله پذیرفت و در خواست کرد تا جشن عروسى بر پا شده، ولیمه‏اى داده شود; ولى مشرکان به استناد مهلت‏سه روزه قرارداد نپذیرفتند و گفتند ما را به غذاى تو نیازى نیست. پیامبر نیز به ناچار مکه را ترک گفت.

ام حبیبه

ام حبیبه (رمله) دختر ابو سفیان ـ رئیس بنى امیه ـ یکى از سران قریش و رؤساى مکه بود. وى نخست ‏به همسرى عبیدالله بن جحش در آمد و به‏رغم آن که پدر و شوهر این زن، از سر کردگان کفر بودند، آن دو به اسلام گرویدند و به حبشه مهاجرت کردند و در حبشه صاحب دخترى به نام حبیبه شدند. در حبشه، عبیدالله بن حجش مرتد گردید و کوشید تا ام‏حبیبه را نیز به ارتداد بکشاند; ولى ام‏حبیبه پایدارى ورزید. با مرگ همسرش، وى به ناچار با تنها دخترش در دیار غربت‏باقى ماند; نه امکان بازگشت نزد خانواده خویش داشت و نه پناهگاهى از خانواده همسر. در این هنگام، پیامبر نماینده‏اى نزد نجاشى فرستاد و از طریق وى او را خواستگارى نمود. در جلسه‏اى با حضور مسلمانان مهاجر حبشه ، نجاشى به وکالت از پیامبر و خالد بن سعید بن عاص به وکالت از ام حبیبه عقد جارى گردید. پس از فتح خیبر که مهاجرین از حبشه بازگشتند، در سال ششم یا هفتم هجرت وى نیز به مدینه آمد و در خانه پیامبر اقامت‏یافت.

ماریه

علاوه بر همسران فوق، در سال ششم هجرت نیز فرمانرواى مصر، مقوقس، در پاسخ به نامه فراخوان پیامبر ،اسلام را نپذیرفت، اما کنیزى به نام ماریه به وى اهداکرد. وى نیز افتخار همسرى پیامبر را یافت و فرزندى به نام ابراهیم به دنیا آورد که پس از ۱۸ ماه از دنیا رفت و پیامبر را محزون ساخت.

على ‏محمد آشنانى.