پرورش خودباوری در فرزندان

علل بسیاری از رفتارهای آسیب‌زای یک کودک و دانش‌آموز در خانه و یا در مدرسه مخصوصاً افت تحصیلی آنان ریشه در کمبود و یا ضعف عاملی است به نام خودباوری.

فاصله خواستن تا توانستن تنها یک گام است و این گام فقط و فقط زمانی طی می‌شود که ما در باورمان قدرت برداشتن این گام را بیابیم. خانواده و والدین اولین جایگاه و مدرسه دومین جایگاهی است که نقش غیر قابل انکار در ایجاد و تقویت خودباوری در کودکان را دارند.

خودباوری یعنی احساس ارزشمند بودن، این احساس از طریق مجموعه‌ای از عواطف، احساسات و تجربیات بدست می‌آید، به نحوی که فرد خود را با کفایت و موفق می‌داند.

هسته اولیه خودباوری از کودکی آرام آرام توسط والدین و اطرافیان در اطراف فرد مورد نظر شکل می‌گیرد و ایجاد می‌شود.

در محیطی پر از ترس کودک می‌آموزد که دائماً بترسد و احساس ناامنی کند.

در محیطی پر از شادی او می‌آموزد که شاد باشد و در محیطی پر از تشویق او می‌آموزد که بزرگ باشد.

به عبارتی خودباوری در کودک از نوع نگاه، نگرش، رفتار، برخورد و توقعات دیگران از همان طفولیت جوانه می‌زند و بزرگ می‌شود و به محصول می‌نشیند.

تحقیر، طرد کردن، بی‌احترامی، سرزنش، تهدید، مقایسه نابجا، تکرار دائم نکات منفی همه و همه راه‌هایی هستند که مسلماً نمی‌توانند در کودک به خودباوری منجر شود. برعکس راه‌های مناسبی مانند پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، گوش دادن، تشویق، حمایت و انتظارات معقول وجود دارد که کاربرد یکایک آنها برای رسیدن به سر منزل مقصود می‌تواند مفید باشد.

یک پدر و مادر مسئول یا آموزگاری شایسته اگر بخواهند در این راستا قدم‌های بلندتری بردارند، می‌توانند از راهکارهای بهتری نیز کمک بگیرند از جمله:

– در آغاز به کودک بیاموزیم که نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کند. با این کار او افق حرکت خود را می‌تواند بیابد.

– بعد از شناخت نقاط قوت و ضعف نباید احساس نگرانی یا خجالت کند برعکس باید احساس رضایت‌مندی و خوشنودی نماید. قدر مسلم هیچ انسانی ولو بسیار دانا و حکیم قادر به انجام هر کاری نیست.

– احساس با ارزش بودن زمانی در فرد ایجاد می‌شود که بعد از شناخت نقاط ضعف و قدر خود اولین گام‌های جدی را بردارد. در واقع در این هنگام است که او یاد گرفته خودش باشد نه دیگری.

– تشویق توانایی، حمایت از تلاش‌ها، تشویق به تجربه کردن راه‌های مختلف برای حل یک مسئله به ایجاد و تقویت احساس کفایت در کودک کمک می‌کند.

– واگذاری تدریجی برخی مسئولیت‌ها، تشویق به ایجاد ارتباط سالم با اطرافیان، ایجاد فرصت‌هایی برای تبادل تجربیات می‌تواند به ایجاد و تقویت احساس مسئولیت کمک کند.

– پذیرش کودک به عنوان یک فرد و عدم مقایسه بی‌مورد او با دیگران و هم چنین پذیرش عواطف و احساسات او می‌تواند به ایجاد احساس امنیت در کودک کمک کند.

– فرد خودباور نشانه‌های بارزی از احساس ارزشمند بودن و خودباوری در عملکرد روزانه خود دارد از جمله آن که:

چنین فردی مسئولیت‌پذیر است، نسبت به پیشرفت خود احساس افتخار دارد، دامنه وسیعی از هیجانات و احساسات را از خود نشان می‌دهد و دیگران را به راحتی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

منبع: راسخون؛ رحمت‌الله اردستانی