پاسخ امام رضا (ع)به شبهه امامت فرزندش

استناد امام رضا(ع) به نبوت حضرت عیسی(ع) برای شبهه امامت فرزندش

عده‌ای از امام رضا(ع) در مورد امامت حضرت جواد(ع) در کودکی سؤال کردند حضرت به آنها که به قرآن معتقد بودند، ماجرای نبوت حضرت عیسی(ع) را در نوزادی به عنوان شاهد ذکر کرد.

به گزارش خبرنگار مهر، گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر برخی از پرتعدادترین سؤالاتی که توسط مردم از مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی پرسیده می شود را برای آگاهی مخاطبان ارائه می کند که امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.

چرا امام جواد(ع) که می دانست پدرش توسط مأمون مسموم شد، با دخترش ازدواج کرد؟

در سنت برخی از معصومان و رهبران دینی مسایلی وجود دارد که از اسرار الهی بوده و شناخت آن مشکل است. ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون(ام الفضل) نیز از مسایلی است که اظهار نظر قطعی درباره آن مشکل است؛ ولی می توان برخی عوامل را تأثیر گذار دانست. ازدواج حضرت جواد(ع) با ام الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسی است و هم از ناحیه مأمون که چه اهدافی از ازدواج دختر خود با امام جواد(ع) داشت.

به نظر می رسد مأمون اهداف زیر را دنبال می کرد:

۱_ نظارت بر رفتار امام جواد(ع):

مأمون با فرستادن دختر خود به خانه امام می خواست آن حضرت را همیشه زیر نظر داشته باشد و دختر مأمون نیز در انجام این رسالت موفق بود، زیرا در خبر چینی گزارشگری ماهر بود.

۲_ جذب حکومت:

مأمون تصور می کرد با این وصلت امام جواد(ع) را مجذوب مادیات و امکانات سلطنتی نموده و به قداست و حرمت امام لطمه وارد نماید؛ غافل از اینکه امام جواد(ع) یکی از زاهدترین امامان بوده و جذب دستگاه حکومت نمی گردید.

۳_ جلوگیری از اعتراض علویان:

دشمنی مأمون با علویان موجب شد که آنان علیه وی اعتراض نموده و حکومت او را متزلزل کنند. مأمون با این ازدواج قصد داشت خود را علاقه مند به امام نشان دهد، ‌ در نتیجه شیعیان قیام نکنند.

طبیعی بود که مأمون جهت تحقق اهداف فوق شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و برای این وصلت از همه‌ راهکارها و اهرم ها بهره گرفت.

به نظر می رسد عوامل زیر در ازدواج امام جواد(ع) تأثیر گذار بود:

۱_ اجبار امام به ازدواج:

بی تردید ازدواج امام جواد(علیه السلام) با دختر مأمون خواسته امام نبوده و این ازدوج مانند ازدواج های معمولی که مبتنی بر خواست و رعایت شرایط باشد، صورت نگرفت زیرا امام جواد(ع) می دانست که مأمون پدرش (امام رضا(ع) را به شهادت رسانده و یکی از دشمنان خاندان اهل بیت پیامبر(ص) و شیعیان است. از سوی دیگر حکومت مأمون وجاهت قانونی و مشروعیت نداشت.

مأمون جهت رسیدن به اهداف خود شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و حتی حضرت را تهدید نمود. برخی عقیده دارند که اگر امام ازدواج نمی کرد، ممکن بود امام را ترور کند.(۱) گرچه در قاموس ائمه(ع) ترس از مرگ وجود ندارد، ولی در آن مقطع زنده بودن و رهبری او نقش بنیادی در حفظ دین و مصالح مسلمانان داشت.

یکی از نویسندگان می نویسد:به نظر می رسد که موافقت امام با این ازدواج عمدتاً بر اثر فشاری بود که مأمون بر امام وارد کرد.(۲)

۲_‌ حفظ شیعیان:

یکی از استراتژی های مهم خلفای اموی و عباسی، ‌ شیعه ستیزی بوده و آنان از هیچ جنایتی علیه علویان دریغ نکرده و به آزار و زندانی و قتل آنان می پرداختند. از سوی دیگر یکی از سیاست های مهم ائمه(ع) حفظ شیعیان بود، ‌ چنانکه امام حسن(ع) یکی از علل صلح خویش را حفظ شیعیان بیان نمود. (۳)

ائمه(ع) سعی می کردند با اتخاذ سیاست و راهکارهای منطقی و معقول به حفظ شیعیان بپردازند، گرچه ممکن بود اتخاذ راهکار حفظ شیعیان، شخصیت آن ها را زیر سؤال ببرد.

شاید امام جواد(ع) از ازدواج با دختر مأمون، ‌ حفظ شیعیان را دنبال می کرد. طبیعی بود که مأمون با ازدواج دخترش با امام جواد(ع) تا اندازه ای از سیاست خصمانه خود علیه شیعیان پرهیز می کرد، زیرا به حسب ظاهر با امام شیعیان رابطه فامیلی بر قرار کرده بود.

۳_‌ تکلیف گرایی:

بی تردید فعالیت های ائمه(ع) ریشه در انجام تکالیف الهی داشته و همه فعالیتهای آنان مبتنی بر مصالح است. شاید علت ازدواج امام جواد(ع) با ام الفضل بر اساس تکلیف بوده است.

ائمه(ع) تکلیف گراترین انسانها بوده و در برابر انجام دستور الهی مطیع ترین انسانها بودند؛ از این رو هر گاه برای ائمه از سوی خداوند تکلیف تعیین می شد، انجام می دادند.

گرچه انجام تکلیف به ظاهر برای برخی خوشایند نبوده و حتی عمل ائمه(ع) را زیر سؤال می برند. شاید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون نوعی تکلیفی بود که تعیین شده بود شاید امام جواد(ع) با این ازدواج در صدد خدمت به مردم و حفظ دین بود؛

امام با نفوذ در مرکز حکومت سعی می کرد که شیعیان حفظ شده و تا اندازه ای از سیاست دین ستیزی مأمون جلوگیری نماید و به جامعه دینی خدمت کند. با اتخاذ سیاستهای مطقی _ به رغم آن که با ام الفضل ازدواج نمود، تحقق اهداف مأمون را در خصوص ازدواج دخترش غیر ممکن ساخت.

پی نوشت ها

۱.مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ‌ ص ۵۵۹.

۲.همان.

۳.اخبارالطوال، ص ۲۲۰.

منبع:خبرگزاری مهر