وظایف زن نسبت به شوهر در همسرداری اسلامی

وظایف زن نسبت به شوهر(۱)

۱- عشق و محبت؛ اولین نیاز روحی و روانی شوهر، مهر و محبت و دوست داشتن اوست. ابراز محبت، موجب دلگرمی و علاقه مندی او نسبت به زندگی می شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «بهترین زنان شما، زنانی هستند که دارای عشق و محبت باشند.»(۲)

۲- خوش اخلاقی و رفتار نیکو؛ اخلاق، در اصل به معنای نهاد، باطن و سیرت است. انسان خوش اخلاق، یعنی انسانی که دارای نهاد و باطنی پاکیزه و ارزشمند است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:«سنگین ترین اعمال که در میزان اعمال قرار می گیرد، حُسن خُلق است.»(۳)

۳- حیا و عفت؛ عفت و حیا از صفات نفسانی هستند که شهوت و تمام حرکات و سکنات و گفتار و قلم انسانی را کنترل می کنند. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «حیا لباسی است که هر کسی آن را بپوشد عیب هایش از مردم پوشیده می-ماند.»(۴۰)

۴- تشکر و سپاس گذاری؛ امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند: «شکرگذارترین شما نسبت به خدا، شکرگذارترین شما نسبت به مردم است.»(۴)

۵- قناعت؛ اسلام قناعت و مصرف با دقت را ستایش کرده است. انسان قانع هیچ گاه دست نیاز به طرف دیگران دراز نمی کند و به اندازه درآمدش خرج می کند.

۶- عفو و گذشت و چشم پوشی؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «بر شما باد به گذشت و عفو؛ زیرا که گذشت چیزی بر شما جز عزّت نیفزاید و از یکدیگر بگذرید تا این که خدا شما را عزیز گرداند.»(۵)

۷- آرایش؛ زن باید همیشه تمیز باشد و زیبایی و آراستگی ظاهری داشته باشد و خود را برای شوهرش آرایش کند. اگر زن به وضع ظاهری اش نرسد ممکن است شوهرش در دام شیادان و زنان آرایش کرده در خیابان بیفتد آن گاه از شما دل بِبُرَد و از مسیر منحرف شود. امام محمدباقر (علیه السلام) می فرمایند: «سزاوار نیست زن بدون زیور باشد ولو این که گردنبندی به گردن آویزد. سزاوار نیست دستش را بی رنگ و ساده بگذارد و لو این که حنایی به دست بکشد، هرچند سال خورده باشد.»(۶)

۸- احترام؛ زن باید از زحمات شوهرش قدردانی کند و با احترام و محبت با او سخن بگوید و او را با احترام صدا بزند و وقتی درب منزل را می زند با لب خندان و چهره ای شاد به استقبالش برود و فرزندان را نسبت به احترام پدر سفارش کند.

۹- حفظ حجاب اسلامی؛ نبودن حریم میان زن و مرد و بی حجابی و آزادی معاشرت ها، تنش ها و ناهنجاری ها و بی بندوباری ها را در جامعه بیشتر کرده و در نهایت انسان را به نابودی می کشاند.

۱۰- خانه داری؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «خدمت هر یک از شما زنان در خانه، برابر جهاد مجاهدان است.»(۷) امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «بهترین زنان شما، زنی است که خوشبو، خوش پخت و پز باشد، بجا خرج کند و بجا صرفه-جویی نماید…»(۸)

۱۱- نظافت و مرتب کردن منزل؛ محیط منزل، باید دلپذیر و مسرَّت بخش باشد. پاکیزگی و نظافت خانه وظیفه اخلاقی خانم خانه است. نظافت خانه باعث آرامش اعضای خانواده، مخصوصاً مرد خانه است. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «جلوی خانه های خود را تمیز نگه دارید؛ خود را به یهود شبیه نکنید.»(۹) نیز در جای دیگر می فرمایند: «هرچه می توانید پاکیزه باشید؛ زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنیان نهاده و جز مردم پاکیزه کسی به بهشت نمی برد.»(۱۰)

۱۲- امانت داری؛ مرد، زن را امین خود در خانه می داند و او باید تمام توان و کوشش خود را برای حفظ اموال و وسائل خانه به کار ببرد.

۱۳- راز داری؛ فاش کردن راز همدیگر، روابط مرد و زن و بنیان خانواده را تلخ می کند و اعتماد و اطمینان و احترام آنها از بین می رود. اما با حفظ اسرار و راز شوهر، بر درجات ایمان همسر افزوده شده و اعتماد مردم را به خود جلب کرده و مرد با دیده احترام به همسرش می نگرد.

۱۴- بی اجازه از خانه خارج نشدن؛ امام صادق (علیه السلام) از پدرانش و آنها از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کنند که حضرت می فرمایند: «زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود، و اگر بدون اجازه خارج گردد ملائکه آسمان، جن، انس و هر آن چه که این زن(نافرمان) از نزد آن عبور می کند به او لعنت می کند تا به آن هنگام که به خانه برمی گردد.»(۱۱)

۱۵- خوش بویی و خودآرایی؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «زن باید خودش را برای شوهر به خوشبوترین عطرها معطر کند و زیباترین لباس هایش را بپوشد و به نیکوترین آرایش، برای شوهرش آرایش نماید و پیوسته خودش را به شوهر عرضه کند.»(۱۲)

۱۶- استقبال از شوهر؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «شایسته است که زن چراغ خانه را روشن کند و خوراک را آماده سازد و چون شوهرش به خانه آمد تا نزدیک درب خانه از او استقبال نماید و به او خوش آمد بگوید. و با آوردن آب و حوله، به شوهرش در شستشوی دستش کمک کند و بدون جهت از انجام خواسته های او امتناع ننماید.»(۱۳)

۱۷- پرهیز از آزار شوهر(تندخویی و بد زبانی)؛ امام جعفر صادق (علیه السلام) می-فرمایند: «ملعون است ملعون، زنی که همسرش را بیازارد و وی را غمگین و غصه-دار کند، و خوشبخت است خوشبخت، زنی که احترام شوهر را نگه دارد و وی را نیازارد و در هر حال از وی اطاعت نماید.»(۱۴)

۱۸- اطاعت زن از شوهر؛ یکی از حقوق شوهر، اطاعت زن از او می باشد. در کنار ایمان و عبادت زن و ادای واجبات و ترک محرمات، اطاعت از شوهر باعث نجات اوست. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «اگر سجده کردن، برای غیر خدا جایز بود، دستور می دادم زن در برابر شوهرش سجده کند.»(۱۵) نیز حضرت در جایی دیگر می فرمایند: «زن نمی تواند حق خدا را ادا کند مگر این که حق شوهرش را ادا کند.»(۱۶)

۱۹- پرهیز از طلسم برای ایجاد محبت؛ امام باقر (علیه السلام) از پدرانش نقل می کند که زنی به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید و گفت: «شوهری دارم که نسبت به من خشن و تندخو است و من طلسمی ساخته ام تا قلب او را به خود متمایل سازم.»

حضرت به او فرمودند: «آُف بر تو، دریاها و زمین ها را آلوده کردی و ملائک برگزیده خداوند و فرشتگان آسمان ها و زمین، تو را نفرین می کنند.» آن زن روزها را روزه گرفت و شب ها را به عبادت گذراند، موی سر خود را تراشید و لباس خشن پوشید تا بلکه خداوند از تقصیرش بگذرد. وقتی خبر حال او را به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) دادند، حضرت فرمودند: «این اعمال از وی پذیرفته نمی شود.»(۱۷)

۲۰- زن بدون اجازه شوهر در اموال او تصرف نکند؛ بر اساس شریعت مقدس اسلامی، زن نمی تواند بدون اجازه از اموال شوهرش، صدقه یا نذر مالی یا به افراد چیزی ببخشد و اگر بدون اذن او مبادرت به بخشش اموال شوهر نماید گناه کرده و ثوابش به شوهر می رسد.

۲۱- مصرف بیش از حد و خارج از شأن؛ میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در زندگی، از نظر اسلام، دارای جایگاه خاص است. به مدیر خانه(زن) سفارش می کند که مصرف بیش از حد و خارج از شأن خود نداشته باشد چون اسراف شده و زیاده روی و مصرف بیش از حد نیاز و شایستگی شخصی، حرام است.(۱۸)

۲۲- تدبیر در امور زندگی؛ زن نباید بر مبنای اخلاقی و اقتصادی دین، برای جهت بخشیدن به وضع زندگی خود و رفع مشکلات و نابسامانی های اقتصادی برنامه ای هماهنگ و متناسب با درآمدها تهیه و اجرای آن را در زندگی شخصی و اجتماعی خود مد نظر قرار دهد.

۲۳- تشویق به درآمد حلال؛ مرد، در راستای تأمین هزینه زندگی به هر در و دیوار می زند تا نزد خانواده شرمنده نشود و جه بسا برخی افراد برای به دست آوردن ثروت، از راه حرام مبادرت می کنند که پیامدهای ناگواری چون بی خاصیتی عبادت، شقاوت ابدی و ملعون خداوند قرار گرفتن را در پی خواهد داشت. و در این راستا، زن در تشویق مرد، در به دست آوردن رزق و روزی حلال می تواند بسیار مؤثر باشد.

۲۴- افشا نکردن اسرار و عیوب شوهر؛ خداوند در قرآن کریم می فرماید: «همسرانتان لباس شما و شما لباس آنها هستید.»(۱۹) تعبیر لباس در این آیه یک تعبیر لطیفی است. لباس، انسان را از سرما و گرما حفظ می کند، زن و شوهر هم باید آبرو و حیثیت یکدیگر را حفظ نمایند. در جای دیگر می فرماید: «زن نوح و لوط که در اختیار دو بنده شایسته از بندگان ما بودند به شوهران خود خیانت کردند، خیانت آن دو زن غیر از جاسوسی نمودن از خانه و شوهر چیز دیگری نبود.»(۲۰)

۲۵- تأمین خواسته های جنسی شوهر؛ امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «لذتی در دنیا و آخرت برتر از کام‌جویی با همسر وجود ندارد حتی برای اهل جنت، در بهشت لذتی فرح بخش تر از نکاح وجود ندارد.»(۲۱) نیز رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «زن هیچ شبی نباید بخوابد مگر آن که شوهرش از او راضی باشد.»(۲۲)

۲۶- پذیرایی شایسته از مهمانان؛ مهمان داری و مهمان نوازی یکی از رسم های پسندیده ای است که باعث محبت و ارتباط با دل ها شده و کینه ها و کدورت ها را برطرف می سازد و باعث افزایش رزق و روزی و آمرزش گناهان میزبان می شود.

۲۷- سفره آرایی؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «برترین زنان کسانی اند که خوشبو و سلیقه آشپزی آنها کامل و جالب باشد، و اقتصاد را از دست ندهند. چنین زنانی از عمال و کارکنان خدا خواهند بود و عامل خدا هرگز با شکست و پشیمانی مواجه نخواهد شد.»(۲۳)

۲۸- بردباری و تحمل مرارت های زندگی؛ زندگی، دارای مشکلات و فراز و نشیب هایی است که زن و مرد باید خودشان را با آن وفق دهند و با سختی ها بسازند و در مقابل سختی ها صبور باشند و از زندگی دل سرد نشوند. و تنها راه مبارزه با این مشکلات در زندگی، صبر و بردباری و تحمل مرارت های زندگی است.

۲۹- پرهیز از سخن چینی؛ حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: «از سخن چینی بپرهیز، که سخن چینی تخم کینه را در دل می کارد و آدم را از خدا و مردم دور می سازد.»(۲۴)

۳۰- تکبر و بخل و ترس زن؛ حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: «خصلت های نیک زنان همان خصلت های بد مردان است: تکبر، بخل، ترس. هرگاه زن، متکبر باشد، خود را در اختیار بیگانه نمی گذارد. اگر بخیل باشد، مال خود و شوهرش را حفظ می کند. و زنی که ترسو باشد، از هر چیز(مشکوک) که در برابرش قرار گیرد، چشم می زند و فاصله می گیرد.»(۲۵)

۳۱- سرگرمی های شوهر؛ عده ای از آقایان علاقه مند به بازی های ورزشی، عده ای علاقه-مند به تلوزیون، عده ای علاقه مند به پرورش پرندگان و… می باشند. که این ها باعث علاقه مند شدن مرد به خانه می شود و آرامش روحی و روانی پیدا می کند. اثر مثبت این سرگرمی ها این است که شوهر وقت خودش را در خیابان ها و ولگردی نمی-گذارند و از فسادهای اجتماعی و اخلاقی در امان هستند.

۳۲- پرهیز از کوچه نشینی؛ کوچه نشینی زنان، هم زشت و ناپسند، و هم نامشروع است.

۳۳- پرهیز از توصیف زنان نامحرم نزد شوهر؛ وصف جمال و زیبایی زنی برای مردان نامحرم حرام است و اگر گناهی بین آن دو صورت گیرد، توصیف کننده، شریک آن مصیبت بوده و بلکه شرّ عاملیت در معصیت گریبان گیر او خواهد بود.

۳۴- پرهیز از خیانت؛ حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: «از خیانت بپرهیز؛ زیرا که خیانت، بدترین گناه است و خائن به خاطر خیانتش همیشه در عذاب و آتش است. خیانت برکت ها را از بین می برد.»(۲۷)

۳۵- پرهیز از قهر کردن؛ حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمودند: هر زنی که با شوهر به ناحق قهر کند در روز قیامت با فرعون و قارون در آخرین طبقه آتش جهنم محشور می شود، مگر آن که توبه کند و برگردد.»(۲۸)

۳۶- پرهیز از منت گذاری؛ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «اگر زنی تمام طلا و نقره ها را به خانه شوهر خود ببرد، آن گاه یک روزی به سرش منّت گذارد و بگوید، تو چه کاره ای مال از آنِ من است. عمل وی نابود می گردد. اگر چه از عابدترین مردم باشد؛ مگر این که از شوهر خود عذر بخواهد.»(۲۹)

۳۷- پرهیز از مُدگرایی؛ یکی از بیماری های زنان امروزی، مُدگرایی است. بدون این که بیندیشد با هزاران زحمتی که بری شوهر ایجاد می کنند به دنبال تازه های لباس و آرایشند که برای خودشان شخصیتی غیر واقعی و کاذب بسازند.

۳۸- کاستن توقعات؛ حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «هر بانویی که با همسر خویش مدارا نکند و او را بر انجام کاری که در توانش نبوده و طاقت آن را ندارد وادارد، هیچ حسنه و کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در قیامت خدا را در حالی که بر او غضبناک است ملاقات می کند.»(۳۰)

۳۹- بارداری و فرزنددار شدن و شیردهی؛ حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به زوجه اش ام سلمه درباره زن باردار می فرمایند: «زمانی که زن باردار شود، اجر و پاداش کسی را دارد که با جان و مالش در راه خدا جهاد می کند و زمانی که فرزندش را بزاید، به او گفته می شود، خدا گناه تو را آمرزید کار و عمل از سر گیر، و زمانی که کودکش را شیر می دهد، خداوند متعال برای هر شیر دادنی، ثواب آزاد کردن بنده از فرزندان اسماعیل پیغمبر (علیه السلام) را به او می دهد.»(۳۱)

پی نوشت ها

۱- اقتباس از کتاب هنر همسرداری، صص ۹۴- ۱۵۸
۲- بحارالأنوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۵
۳- محجه البیضاء، ج ۳، ص ۲۸۹
۴- بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۷۴
۵- اصول کافی، ج ۲، ص ۹۹
۶- اصول کافی، ج ۲، ص ۱۰۸
۷- اصول کافی، ج ۲، ص ۱۰۸
۸- نهج الفصاحه، ج ۱، ص ۵۹۲، ح ۲۸۹۲
۹- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۵
۱۰- نهج الفصاحه، ج ۱، ص ۵۹۲
۱۱- نهج الفصاحه، ج ۱، ص ۷۲
۱۲- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۵۴۸
۱۳- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۲۱۲
۱۴- مستدک الوسائل، باب ۶۵، ص ۴۱
۱۵- بحارالأنوار، ج ۱۰۳، ص ۲۵۳
۱۶- فروع کافی، ج ۵، ص ۵۰۷
۱۷- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۵۵۲
۱۸- وسائل الشیعه، ح ۲۵۵۵۲
۱۹- حلیه المتقن، ج ۱۴، ص ۱۵
۲۰- بقره/ ۱۸۶
۲۱- تحریم/ ۹
۲۲- تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۳۸
۲۳- حلیه المتقین، ج ۱۴، ص ۱۵
۲۴- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۵۳
۲۵- غررالحکم و دررالکلم، ص ۲۲۲
۲۶- نهج البلاغه، حکمت ۲۳۴
۲۷- میزان الحکمه، ج ۱، ص ۸۳۵
۲۸- مکارم الأخلاق، ص ۱۹۸
۲۹- مکارم الأخلاق، ص ۲۰۲
۳۰- مکارم الأخلاق، ص ۴۱۴
۳۱- بحارالأنوار، ج ۱۰۳، ص ۲۵۲

منبع: گزیده ای از مقاله همسرداری نمونه در اسلام؛ نویسنده: حسن مانیان؛ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل؛